Մորեխ հայկական
| Մորեխ հայկական | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Կենդանիներ (Animalia) |
| Տիպ/Բաժին | Հոդվածոտանիներ (Arthropoda) |
| Ենթատիպ | Վեցոտանիներ (Hexapoda) |
| Դաս | Միջատներ (Insecta) |
| Կարգ | Ուղղաթևներ (Orthoptera) |
| Ընտանիք | Մորեխներ (Acrididae) |
| Ցեղ | Gomphocerus |
| Տեսակ | Մորեխ հայկական (G. armeniacus) |
| Միջազգային անվանում | |
| Gomphocerus armeniacus | |
Մորեխ հայկական (լատին․՝ Gomphocerus armeniacus), մորեխների ընտանիքին պատկանող միջատ։ Գրանցված է Հայաստանի Հանրապետության Կարմիր գրքում։
Նկարագրություն խմբագրել
Թափանցիկ թևերով, կանաչ գունավորմամաբ փոքր չափի մորեխիկ է, որի արուի մարմնի երկարությունը 12,5-17,2 մմ է։ Ճակատը երբեմն խոշոր մուգ պուտով է, ունի կանաչ գունավորում։ Թևերը թափանցիկ են, լավ զարգացած, իսկ վերնաթևերը՝ երկու սեռերի մոտ էլ միագույն, գագաթային հատվածից դեպի առաջ գորշագույն ջղերով և թույլ սպիտակ պուտիկով, էգինը` երբեմն նաև մուգ պտերով[1]։
Տարածվածություն խմբագրել
Հայաստանի էնդեմիկ է։ Հայտնի է Շիրակի (գյուղեր Վարդաղբյուր, Ջաջուռ, Արթիկ, Փոքրաշեն), Արագածոտնի (գյուղ Քուչակ, Արագած լեռան լանջեր), Կոտայքի (Գեղարդ, Ծաղկաձոր, Հանքավան, Ակնալիճ), Գեղարքունիքի (քաղաք Սևան, գյուղ Շորժա, Արգիճիի գետահովիտ) և Սյունիքի (Ողջի գետի վերին հոսք, Տաշտուն գյուղ շրջակայք) մարզերից[1]։
Էկոլոգիա խմբագրել
Ապրում են ծովի մակարդակից 1300-1500 մ բարձրությունների վրա, ալպյան և ենթալպյան գոտիներում, մարգագետիններում և գորգերում։ Թրթուրները դուրս են գալիս հունիսի կեսին, հասուն անհատները հանդիպում են հուլիսի սկզբից, զանգվածաբար՝ օգոստոսին, հազվադեպ կարող են հանդիպել նաև սեպտեմբերին։ Հետսաղմնային զարգացումը տևում է 45–55 օր։ Բուսակեր են և բազմակեր[1]։
Պահպանություն խմբագրել
Սահմանափակ, մասնակի ընդհատված արեալով հազվագյուտ տեսակ է։ Բնության պահպանության միջազգային միության Կարմիր ցուցակի չափորոշիչներով ներկայումս գնահատվում է որպես խոցելի տեսակ։
Հանդիպում են եզակի առանձնյակներ, թվաքանակի փոփոխության միտումները հայտնի չեն։
Վտանգման հիմնական գործոններն են խոպան հողերի հերկումը, անասունների գերարածեցմամբ պայմանավորված էկոհամակարգերի դեգրադացումը։
Պահպանվում է «Սևան», «Արփի լիճ» և «Արևիկ» ազգային պարկերում և «Զանգեզուր» արգելավայրում[1]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.