Մլքե

Մլքե կամ Թամար, Վասպուրականի թագավորության առաջին թագուհին, Գագիկ Ա Արծրունու (908-943) կինը։ Մլքեն հայտնի է իր ավետարանով (862), որը պահվում է Մխիթարյան միաբանության մատենադարանում։ Թագուհին 922 թվականին այն նվիրաբերել է Վարագավանքին։

Մլքե
Արծրունիների դրոշ
Վասպուրականի թագուհի
908-943
Ազգություն	հայ
Դավանանք	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Դինաստիա	Բագրատունիներ
Հայր	Շապուհ սպարապետ
Ամուսին	Գագիկ Ա Արծրունի
Զավակներ	Աշոտ-Դերենիկ, Աբուսահլ-Համազասպ

Կենսագրություն

Մլքե Բագրատունին հայոց թագավոր Սմբատ Ա Նահատակի (890-914) եղբոր՝ Շապուհ սպարապետի դուստրն էր, Աշոտ Ա Մեծի (885-890) թոռը։ Ունեցել է մեկ եղբայր՝ Աշոտ սպարապետ, ով ապստամբություն է բարձրացրել Աշոտ Բ Երկաթ (914-928) թագավորի դեմ՝ գահին տիրանալու նպատակով, և մեկ քույր, ով ամուսնացել էր Վասպուրականի գահերեց իշխան Գագիկ Աբու-Մրվան Արծրունու հետ։

Գործունեություն

Գագիկ Ա Արծրունի

Մլքեն, դառնալով Վասպուրականի առաջին թագուհի, մասնակցել է երկրի կառավարմանը և միջպետական հարաբերությունների ձևավորմանն ու կարգավորմանը։ Մասնակցել է նաև քաղաքաշինության, մասնավորապես եկեղեցաշինության գործերին։ 915 թվականին Վանա լճի հարավում՝ Աղթամար կղզում սկսվում է նոր եկեղեցու կառուցման իրականացումը, որը տևում է շուրջ վեց տարի և ավարտին է հասնում 921 թվականին։ Եկեղեցին օծվեց Սուրբ Խաչ անվանակոչությամբ։ Այն կառուցվեց ճարտարապետ Մանուելի ղեկավարությամբ։ Կառույցի արևմտյան ճակատին քանդակված է թագավոր Գագիկ Արծրունին, ձեռքին բռնած եկեղեցու մանրակերտը, իսկ տաճարի պատին Թամար (Մլքե) թագուհին։

Մլքե թագուհու ժամանակ պալատում գտնվել է ավետարան, որը պատկերազարդվել էր դեռ 862 թվականին։ Որոշ պատմաբաններ այն կարծիքին են, որ այդ Ավետարանը, գրված մագաղաթի վրա, Գագիկ թագավորի պալատ է բերվել նրա առաջին կնոջ կողմից որպես օժիտ։ Ավետարանն ունի նկարազարդ խորաններ, դիմանկարներ։ Մլքե թագուհին այն խնամքով պահպանել և հանձնել է Վարագավանքի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցուն, ապահով պահպանության և եկեղեցական օգտագործման համար։ Ավետարանը անվանվում է «Մլքե թագուհու ավետարան»։ 1830 թվականին այն ձեռք է բերում Գրիգոր Ներսեսյանցը։ Նա ավետարանը որպես սուրբ գիրք հասցնում է Վենետիկ և նվիրաբերում Մխիթարյան միաբանությանը, որի մատենադարանում և հանգրվանում է մինչև օրս։ Կարծիք կա, որ ժամանակին Ավետարանը նկարազարդվել է Անի քաղաքում։

Ընտանիք

Հիմնական հոդված՝ Բագրատունիների տոհմածառ

Ստորև ներկայացված են Աշոտ Ա Մեծ թագավորի և Կատրանիդե Ա թագուհու 7 զավակներից երեքը՝ իրենց ընտանիքներով։ Ներառված չեն մյուս 4-ը՝ Սմբատ, Սահակ, Դավիթ և Մարիամ։

Աշոտ Մեծ (885-890) հայոց թագավոր

Կատրանիդե Ա (885-890) հայոց թագուհի

դուստր

Վահան Արծրունի

Շապուհ սպարապետ

Գրիգոր Արծրունի (857-887) Վասպուրականի իշխան

Սոֆյա Բագրատունի

Գագիկ Աբու-Մրվան Արծրունի (897-898) Վասպուրականի իշխան

դուստր

Աշոտ սպարապետ

Մլքե (908-943)

Գագիկ (908-943) Վասպուրականի թագավոր

Գուրգեն (904-925) Պարսկահայքի իշխան

Սեդա Արծրունի

Աշոտ (898-904) Վասպուրականի իշխան

Աշոտ-Դերենիկ (943-958) Վասպուրականի թագավոր

Աբուսահլ-Համազասպ (958-968) Վասպուրականի թագավոր

Աշոտ-Սահակ (968-991) Վասպուրականի թագավոր

Գուրգեն-Խաչիկ (991-1003) Վասպուրականի թագավոր

Սենեքերիմ-Հովհաննես (1003-1021) Վասպուրականի թագավոր

Դերենիկ

Տես նաև

Վարագավանք՝ նախքան ոչնչացումը

• Մլքե թագուհու Ավետարան

Գրականություն

• Cyril Tumanoff, Manuel de Généalogie et de Chronologie pour l’Histoire de la Caucasie Chrétienne (Arménie-Géorgie-Albanie)
• René Grousset, Histoire de l’Arménie Արխիվացված 2015-12-01 Wayback Machine
• Continuité des élites à Byzance durant les siècles obscurs

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։