Կետորոլակ, ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոց է (ՈՍՀԲԴ), որն օգտագործվում է ցավը բուժելու համար[1][2]: Հատկապես խորհուրդ է տրվում չափավոր և ուժեղ ցավերի դեպքում[3]: Բուժման առաջարկվող տևողությունը վեց օրից պակաս է[2], իսկ Շվեյցարիայում՝ ոչ ավելի, քան երկու օր[4]: Այն օգտագործվում է օրալ, քթի կաթիլների միջոցով, ներերակային կամ միջմկանային ձևով և աչքի կաթիլների տեսքով[2][3]: Էֆեկտը սկսվում է մեկ ժամվա ընթացքում և տևում մինչև ութ ժամ[2]:

Ընդհանուր կողմնակի ազդեցությունները ներառում են քնկոտություն, գլխապտույտ, որովայնի ցավ, այտուց և սրտխառնոց[5]: Լուրջ կողմնակի ազդեցությունները կարող են ներառել ստամոքսի արյունահոսություն, երիկամային անբավարարություն, սրտի կաթված, բրոնխոսպազմ, սրտային անբավարարություն և անաֆիլաքսիա[5]: Խորհուրդ չի տրվում օգտագործել հղիության վերջին շրջանում կամ կրծքով կերակրման ժամանակ[5]: Կետորոլակը գործում է արգելափակելով ցիկլօքսիգենազը 1 և 2 (COX1 և COX2)՝ դրանով իսկ նվազեցնելով պրոստագլանդինների արտադրությունը[5][6]։

Կետորալակը արտոնագրվել է 1976 թվականին և հաստատվել բժշկական օգտագործման համար 1989 թվականին[7][8]։ Այն հասանելի է որպես ջեներիկ դեղամիջոց[9]: 2021 թվականին այն ԱՄՆ-ում 210-րդ ամենահաճախ նշանակվող դեղամիջոցն էր՝ ավելի քան 2 միլիոն դեղատոմսերի մեջ[10][11]:

Ստամոքս-աղիքային արյունահոսության և երիկամների անբավարարության հետևանքով մի շարք մահերի պատճառով 1993 թվականին գերմանական շուկայից հանվեց կետորոլակը որպես ցավազրկող դեղամիջոց[12]։ Երբ կետորոլակը ներմուծվեց Գերմանիա, այն հաճախ չարաշահվում էր որպես օփիոիդային ցավային թերապիայի ժամանակ, քանի որ դրա կողմնակի ազդեցությունները շատ ավելի քիչ ծանր էր, այն չէր առաջացնում որևէ կախվածություն, և դոզան արդյունավետ էր 7-8 ժամվա ընթացքում՝ համեմատած օփիոիդների հետ։ Որպես պրոստագլանդինի շատ հզոր ինհիբիտոր՝ կետորոլակը նվազեցնում է երիկամների պաշտպանությունը անոթների կծկման հետ կապված ազդեցություններից, օրինակ՝ արյան կորստի կամ էնդոգեն կատեխոլամինի բարձր մակարդակի ժամանակ[13]:

Բժշկական օգտագործում

խմբագրել
 
Կետորոլակ փաթեթ Ռուսաստանից

Կետորոլակը օգտագործվում է միջինից ծանր ցավերի կարճաժամկետ կառավարման համար[14]: Այն սովորաբար չի նշանակվում ավելի քան հինգ օր[15][16][17][18], երիկամների վնաս պատճառելու հնարավորության պատճառով[18]:

Կետորոլակը արդյունավետ է պարացետամոլի (ացետոմինոֆեն) հետ միասին նորածինների ցավը վերահսկելու համար, քանի որ այն չի ճնշում շնչառությունը, ինչպես դա անում են օփիոիդները[19]: Կետորոլակը նաև օփիոիդային դեղամիջոցների օժանդակ միջոց է և բարելավում է ցավազրկումը: Այն նաև օգտագործվում է դիսմենորեայի բուժման համար[20]: Կետորոլակն օգտագործվում է իդիոպաթիկ պերիկարդիտի բուժման համար, որտեղ այն նվազեցնում է բորբոքումը[21]:

Համակարգային օգտագործման համար կետորոլակը կարող է կիրառվել օրալ, ենթալեզվային, միջմկանային ներարկմամբ, ներերակային և քթի ցողացիրով[22]: Սովորաբար, այն սկզբում կիրառվում է միջմկանային ներարկումով կամ ներերակային[23], օրալ թերապիայի հետ միասին, որն օգտագործվում է որպես շարունակություն նախնական միջմկանային կամ ներերակային դոզայից հետո[22][24]:

Կետորոլակն օգտագործվում է նաև որպես աչքի կաթիլ: Այն կարող է տրվել աչքի վիրահատության ժամանակ՝ օգնելու ցավին[25] և արդյունավետ է աչքերի քորը բուժելու համար[26]: Բավարար ապացույցներ չկան որոշելու համար, որ ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցներն օգնում են կանխել ցիստոիդ մակուլյար այտուցը[27][28]: Կետորոլակ աչքի կաթիլները նույնպես օգտագործվել են եղջերաթաղանթի քերծվածքներից առաջացած ցավը բուժելու համար[29]:

Կետորոլակով բուժման ընթացքում բժիշկները վերահսկում են անբարենպաստ ազդեցությունների դրսևորումը: Լաբորատոր թեստերը, ինչպիսիք են լյարդի ֆունկցիայի թեստերը, արյունահոսության ժամանակը, շիճուկի կրեատինինի և էլեկտրոլիտի մակարդակները հաճախ օգտագործվում են և օգնում են բացահայտել հնարավոր բարդությունները[30][31]:

Հակացուցումներ

խմբագրել

Կետորոլակը հակացուցված է գերզգայունությամբ, դեղորայքի նկատմամբ ալերգիայով, վիրահատությունից առաջ այլ ՈՍՀԲԴ-ների նկատմամբ խաչաձև զգայունությամբ, պեպտիկ խոցային հիվանդության պատմության, ստամոքս-աղիքային արյունահոսություն, ալկոհոլի անհանդուրժողականություն, երիկամային անբավարարություն, ուղեղային անոթային արյունահոսություն, քթի պոլիպներ ունեցողներին[32][33]: Կետորոլակի զգույշ օգտագործման վերաբերյալ առաջարկություններ կան նրանց մոտ, ովքեր ունեցել են սրտանոթային հիվանդություն, սրտամկանի ինֆարկտ, ինսուլտ, սրտային անբավարարություն, կոագուլյացիայի խանգարումներ, երիկամների և լյարդի անբավարարություն[32][33]:

Անբարենպաստ ազդեցություններ

խմբագրել

Ընդհանուր (>10%) կողմնակի ազդեցությունը քնկոտությունն է: Հազվադեպ (<1%) կողմնակի ազդեցությունները ներառում են պարեսթեզիա, արյունահոսության ժամանակի երկարում, ցավ ներարկման տեղում, պուրպուրա, քրտնարտադրություն, աննորմալ մտածողություն, արցունքահոսության ավելացում, այտուց, գունատություն, բերան չորություն , աննորմալ համ, հաճախմիզություն, լյարդի ֆերմենտների ավելացում և քորի առաջացում։ Թրոմբոցիտների գործառույթը կարող է նվազել կետորոլակի օգտագործմամբ[34]:

Թեև հազվադեպ, պոտենցիալ մահացու անբարենպաստ հետևանքները ներառում են ինսուլտը, սրտամկանի ինֆարկտը, ստամոքսաղիքային արյունահոսությունը, Սթիվենս-Ջոնսոնի համախտանիշը, թունավոր էպիդերմալ նեկրոլիզը և անաֆիլաքսիան : Անվտանգության տեսանկյունից կետորոլակը գնահատվել է որպես համեմատաբար ավելի բարձր ռիսկի ՈՍՀԲԴ, համեմատած ացեկլոֆենակի, ցելեկոքսիբի և իբուպրոֆենի հետ[35]:

Ինչպես բոլոր ՈՍՀԲԴ-ները, կետորոլակը կարող է առաջացնել նորածնի զարկերակային ծորանի վաղաժամ փակում, եթե մայրը ընդունի հղիության երրորդ եռամսյակում[36][37]:

2020 թվականի հոկտեմբերին ԱՄՆ Սննդամթերքի և դեղերի վարչությունը (FDA) պահանջեց, որ դեղամիջոցի պիտակը թարմացվի բոլոր ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցների համար՝ նկարագրելու չծնված երեխաների մոտ երիկամների հետ կապված խնդիրների ռիսկը, որը հանգեցնում է ամնիոտիկ հեղուկի նվազմանը[38][39]: Նրանք խորհուրդ են տալիս խուսափել ՈՍՀԲԴ-ներից հղի կանանց մոտ 20 շաբաթական կամ ավելի ուշ հղիության ընթացքում[38][39]:

Փոխազդեցություններ

խմբագրել

Կետորոլակը կարող է փոխազդել այլ դեղամիջոցների հետ: Պրոբենեցիդի անբարենպաստ ռեակցիաների հավանականությունը կարող է մեծանալ, երբ ընդունվում է կետորոլակով: Պենտոքսիֆիլինը կարող է մեծացնել արյունահոսության վտանգը: Երբ ասպիրինը ընդունվում է կետորոլակի հետ միաժամանակ, արդյունավետությունը նվազում է: Կողմնակի խնդրահարույց ազդեցությունները ավելի հավանական են դառնում, եթե միաժամանակ ընդունվեն կալիումի հավելումներ, ասպիրին, այլ ՈՍՀԲԴ-ներ, կորտիկոստերոիդներ կամ ալկոհոլ: Հակահիպերտոնիկ և միզամուղ միջոցների արդյունավետությունը կարող է նվազել: Կետորոլակի օգտագործումը կարող է բարձրացնել շիճուկում լիթիումի մակարդակը թունավորության աստիճանի: Մեթոտրեքսատի նկատմամբ թունավորությունը ավելի հավանական է, եթե կետորոլակն ընդունվի դրա հետ միաժամանակ: Արյունահոսության վտանգը մեծանում է կլոպիդոգրել, ցեֆոպերազոն, վալպրոյաթթու, ցեֆոտետան, էպտիֆիբատիդ, տիրոֆիբան և տիկլոպիդին դեղամիջոցների հետ միաժաման ընդունման դեպքում: Հակակագուլանտները և թրոմբոլիտիկ դեղամիջոցները նույնպես մեծացնում են արյունահոսության հավանականությունը: Քաղցկեղի բուժման համար օգտագործվող դեղամիջոցները ճառագայթային թերապիայի հետ մեկտեղ կարող են փոխազդել կետորոլակի հետ: Երիկամների համար թունավորության վտանգը մեծանում է, երբ կետորոլակն ընդունվում է ցիկլոսպորինի հետ միասին[40][41]:

Կետորոլակը փոխազդեցում է նաև որոշ բուսական հավելումների հետ, մեխակի, կոճապղպեղի, արնիկայի, երիցուկի և գինկգո բիլոբայի օգտագործումը մեծացնում է արյունահոսության վտանգը[42][43]:

Գործողության մեխանիզմ

խմբագրել

Քիմիապես կետորլակը գործում է որպես կարբոքսիլաթթվի ածանցյալ, որը ոչ ընտրովի կերպով ծառայում է պրոստագլանդինների սինթեզը արգելափակելու համար՝ արգելակելով պրոստագլանդին G/H 1 և 2 սինթեզը: Պրոստագլանդինը մարմնում գործում է որպես հարթ մկանների կծկման/թուլացման և բորբոքման մոդուլյատոր: Արդյունքում, պրոստագլանդինների սինթեզի արգելակումը կանխում է բորբոքումը[44]: Կետորոլակի հակաբորբոքային, հակաջերմային և անալգետիկ ազդեցությունների համար պատասխանատու գործողության առաջնային մեխանիզմը պրոստագլանդինների սինթեզի արգելակումն է ցիկլօքսիգենազ ֆերմենտի (COX) մրցակցային արգելափակման միջոցով: Կետորոլակը COX-ի ոչ ընտրովի ինհիբիտոր է[45]: Այն համարվում է առաջին սերնդի ՈՍՀԲԴ[46]:

Պատմություն

խմբագրել

ԱՄՆ-ում կետորոլակը միակ լայնորեն հասանելի ներերակային ՈՍՀԲԴ-ն է[47]:

Կալիֆորնիայի Պալո Ալտո քաղաքի Syntex ընկերությունը մոտ 2006 թվականին մշակել է Acular [48] ակնաբուժական լուծումը, որը ներկայումս լիցենզավորված է Allergan [49] [50] կողմից։

2007 թվականին մտահոգություններ կային հաղորդված կողմնակի ազդեցությունների բարձր հաճախականության վերաբերյալ: Սա հանգեցրեց դրա դեղաչափի և օգտագործման առավելագույն տևողության սահմանափակմանը: Մեծ Բրիտանիայում բուժումը սկսվել է միայն հիվանդանոցում, թեև դա նախատեսված չէր բացառելու դրա օգտագործումը նախահիվանդանոցային խնամքի և հաստատություններում[51]: Դոզավորման ուղեցույցները հրապարակվեցին այդ ժամանակ[52]։

Կետորոլակ տրոմետամոլի հաղորդված կողմնակի ազդեցությունների բարձր հաճախականության վերաբերյալ մտահոգությունները հանգեցրին մի քանի երկրներում դրա չեղարկմանը (բացի ակնաբուժական ձևակերպումից), մինչդեռ մյուս երկրներում դրա թույլատրելի դեղաչափը և բուժման առավելագույն տևողությունը կրճատվել են: 1990-ից 1993 թվականներին ամբողջ աշխարհում գրանցվել է մահացու ելքով 97 ռեակցիա[53]։

Աչքի կաթիլների ձևակերպումը հաստատվել է FDA-ի կողմից 1992 թվականին[54]:

Կետորոլակը նաև օգտագործվել է նաև պրոֆեսիոնալ սպորտում, և հաղորդվում է, որ այն սովորաբար օգտագործվում է Ազգային ֆուտբոլային լիգայում և հոկեյի ազգային լիգայում : Մրցակցող մարզիկներից, հատկապես կոնտակտային մարզաձևերում, իրենց մարզիչները և/կամ թիմակիցները հաճախ ակնկալում են, որ նրանք կխաղան վնասվածքների պատճառով՝ հիմնականում ցավազրկողների օգնությամբ: Այնուամենայնիվ, ավելի վերջին հետազոտությունները ցույց են տվել, որ խաղացողներին խրախուսելով խաղալ վնասվածք վիճակում, հակված է ավելի ծանր վնասվածքների[55][56] : 2017 թվականին նախկին խաղացողների կողմից Ազգային ֆուտբոլային լիգայի դեմ դատական հայց է ներկայացվել լիգայի կողմից արտոնված ցավազրկողների համատարած չարաշահման վերաբերյալ [57]:

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Mallinson T (2017). «A review of ketorolac as a prehospital analgesic». Journal of Paramedic Practice. 9 (12): 522–526. doi:10.12968/jpar.2017.9.12.522. Վերցված է 2 June 2018-ին.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 «Ketorolac Tromethamine Monograph for Professionals». Drugs.com. American Society of Health-System Pharmacists. Վերցված է 13 April 2019-ին.
  3. 3,0 3,1 British national formulary : BNF 76 (76 ed.). Pharmaceutical Press. 2018. էջեր 1144, 1302–1303. ISBN 9780857113382.
  4. «TORA-DOL Inj Lös 30 mg/ml». Kompendium (գերմաներեն). 1 March 2022. «Die Behandlung mit Ampullen ist bei akuten und schweren Schmerzzuständen angezeigt und sollte nicht länger als 2 Tage dauern.»
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 «Ketorolac Tromethamine Monograph for Professionals». Drugs.com. American Society of Health-System Pharmacists. Վերցված է 13 April 2019-ին.
  6. «DailyMed - ketorolac tromethamine tablet, film coated». dailymed.nlm.nih.gov. Վերցված է 14 April 2019-ին.
  7. Fischer J, Ganellin CR (2006). Analogue-based Drug Discovery. John Wiley & Sons. էջ 521. ISBN 9783527607495.
  8. «Ketorolac Tromethamine Monograph for Professionals». Drugs.com. American Society of Health-System Pharmacists. Վերցված է 13 April 2019-ին.
  9. British national formulary : BNF 76 (76 ed.). Pharmaceutical Press. 2018. էջեր 1144, 1302–1303. ISBN 9780857113382.
  10. «The Top 300 of 2021». ClinCalc. Արխիվացված օրիգինալից 15 January 2024-ին. Վերցված է 14 January 2024-ին.
  11. «Ketorolac - Drug Usage Statistics». ClinCalc. Վերցված է 14 January 2024-ին.
  12. «Abverkauf von Ketorolac (TORATEX) gestoppt» [Sale of Ketorolac (TORATEX) stopped]. 1993.
  13. «Warnhinweis: Wie lange noch Analgetikum Ketorolac (Toratex)?» [Warning notice: How long anymore analgesic Ketorolac (Toratex)?] (գերմաներեն). Arznei-Telegramm. 1993.
  14. Mallinson T (2017). «A review of ketorolac as a prehospital analgesic». Journal of Paramedic Practice. 9 (12): 522–526. doi:10.12968/jpar.2017.9.12.522. Վերցված է 2 June 2018-ին.
  15. Physician's Desk Reference 2017. Montvale, New Jersey: PDR, LLC. 2017. էջեր S–474–5. ISBN 9781563638381.
  16. «Ketorolac-tromethamine». The American Society of Health-System Pharmacists. Վերցված է 3 April 2011-ին.
  17. Vallerand AH (2017). Davis's Drug Guide for Nurses. Philadelphia: F.A. Davis Company. էջ 730. ISBN 9780803657052.
  18. 18,0 18,1 Henry N (2016). RN pharmacology for nursing : review module. Overland Park, KS: Assessment Technologies Institute. ISBN 978-1-56533-573-8.
  19. Martin LD, Jimenez N, Lynn AM (2017). «A review of perioperative anesthesia and analgesia for infants: updates and trends to watch». F1000Research. 6: 120. doi:10.12688/f1000research.10272.1. PMC 5302152. PMID 28232869.
  20. Henry N (2016). RN pharmacology for nursing : review module. Overland Park, KS: Assessment Technologies Institute. ISBN 978-1-56533-573-8.
  21. Schwier N, Tran N (March 2016). «Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs and Aspirin Therapy for the Treatment of Acute and Recurrent Idiopathic Pericarditis». Pharmaceuticals. 9 (2): 17. doi:10.3390/ph9020017. PMC 4932535. PMID 27023565.
  22. 22,0 22,1 Vallerand AH (2017). Davis's Drug Guide for Nurses. Philadelphia: F.A. Davis Company. էջ 730. ISBN 9780803657052.
  23. Mallinson T (2017). «A review of ketorolac as a prehospital analgesic». Journal of Paramedic Practice. 9 (12): 522–526. doi:10.12968/jpar.2017.9.12.522. Վերցված է 2 June 2018-ին.
  24. Martin LD, Jimenez N, Lynn AM (2017). «A review of perioperative anesthesia and analgesia for infants: updates and trends to watch». F1000Research. 6: 120. doi:10.12688/f1000research.10272.1. PMC 5302152. PMID 28232869.
  25. Gonzalez-Salinas R, Guarnieri A, Guirao Navarro MC, Saenz-de-Viteri M (2016). «Patient considerations in cataract surgery - the role of combined therapy using phenylephrine and ketorolac». Patient Preference and Adherence. 10: 1795–1801. doi:10.2147/PPA.S90468. PMC 5029911. PMID 27695298.
  26. Karch A (2017). Focus on nursing pharmacology. Philadelphia: Wolters Kluwer. էջ 272. ISBN 9781496318213.
  27. Lim BX, Lim CH, Lim DK, Evans JR, Bunce C, Wormald R (November 2016). «Prophylactic non-steroidal anti-inflammatory drugs for the prevention of macular oedema after cataract surgery». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016 (11): CD006683. doi:10.1002/14651858.CD006683.pub3. PMC 6464900. PMID 27801522.
  28. Wingert AM, Liu SH, Lin JC, Sridhar J (December 2022). «Non-steroidal anti-inflammatory agents for treating cystoid macular oedema following cataract surgery». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2022 (12): CD004239. doi:10.1002/14651858.CD004239.pub4. PMC 9754896. PMID 36520144.
  29. Wakai A, Lawrenson JG, Lawrenson AL, Wang Y, Brown MD, Quirke M, և այլք: (May 2017). «Topical non-steroidal anti-inflammatory drugs for analgesia in traumatic corneal abrasions». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2017 (5): CD009781. doi:10.1002/14651858.CD009781.pub2. PMC 6481688. PMID 28516471.
  30. Vallerand AH (2017). Davis's Drug Guide for Nurses. Philadelphia: F.A. Davis Company. էջ 730. ISBN 9780803657052.
  31. Physician's Desk Reference 2017. Montvale, New Jersey: PDR, LLC. 2017. էջեր S–474–5. ISBN 9781563638381.
  32. 32,0 32,1 Vallerand AH (2017). Davis's Drug Guide for Nurses. Philadelphia: F.A. Davis Company. էջ 730. ISBN 9780803657052.
  33. 33,0 33,1 Physician's Desk Reference 2017. Montvale, New Jersey: PDR, LLC. 2017. էջեր S–474–5. ISBN 9781563638381.
  34. Henry N (2016). RN pharmacology for nursing : review module. Overland Park, KS: Assessment Technologies Institute. ISBN 978-1-56533-573-8.
  35. Schwier N, Tran N (March 2016). «Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs and Aspirin Therapy for the Treatment of Acute and Recurrent Idiopathic Pericarditis». Pharmaceuticals. 9 (2): 17. doi:10.3390/ph9020017. PMC 4932535. PMID 27023565.
  36. Vallerand AH (2017). Davis's Drug Guide for Nurses. Philadelphia: F.A. Davis Company. էջ 730. ISBN 9780803657052.
  37. Physician's Desk Reference 2017. Montvale, New Jersey: PDR, LLC. 2017. էջեր S–474–5. ISBN 9781563638381.
  38. 38,0 38,1 «FDA Warns that Using a Type of Pain and Fever Medication in Second Half of Pregnancy Could Lead to Complications» (Press release). 15 October 2020. Վերցված է 15 October 2020-ին.
  39. 39,0 39,1 «NSAIDs may cause rare kidney problems in unborn babies». U.S. Food and Drug Administration. 21 July 2017. Վերցված է 15 October 2020-ին.
  40. Physician's Desk Reference 2017. Montvale, New Jersey: PDR, LLC. 2017. էջեր S–474–5. ISBN 9781563638381.
  41. Vallerand AH (2017). Davis's Drug Guide for Nurses. Philadelphia: F.A. Davis Company. էջ 730. ISBN 9780803657052.
  42. Physician's Desk Reference 2017. Montvale, New Jersey: PDR, LLC. 2017. էջեր S–474–5. ISBN 9781563638381.
  43. Vallerand AH (2017). Davis's Drug Guide for Nurses. Philadelphia: F.A. Davis Company. էջ 730. ISBN 9780803657052.
  44. «Ketorolac». PubChem. National Center for Biotechnology Information, U.S. National Library of Medicine. Վերցված է 18 April 2020-ին.
  45. Lee IO, Seo Y (March 2008). «The effects of intrathecal cyclooxygenase-1, cyclooxygenase-2, or nonselective inhibitors on pain behavior and spinal Fos-like immunoreactivity». Anesthesia and Analgesia. 106 (3): 972–7, table of contents. doi:10.1213/ane.0b013e318163f602. PMID 18292448. S2CID 5894373.
  46. Henry N (2016). RN pharmacology for nursing : review module. Overland Park, KS: Assessment Technologies Institute. ISBN 978-1-56533-573-8.
  47. Martin LD, Jimenez N, Lynn AM (2017). «A review of perioperative anesthesia and analgesia for infants: updates and trends to watch». F1000Research. 6: 120. doi:10.12688/f1000research.10272.1. PMC 5302152. PMID 28232869.
  48. «Acular (Ketorolac Tromethamine): Uses, Dosage, Side Effects, Interactions, Warning». RxList. Վերցված է 6 May 2021-ին.
  49. «Label: ACULAR® Eye Drops (ketorolac trometamol)» (PDF). December 2011.
  50. «Label: ACULAR® (ketorolac tromethamine ophthalmic solution)» (PDF). Allergan, Inc. U.S. Food and Drug Administration.
  51. Mallinson T (2017). «A review of ketorolac as a prehospital analgesic». Journal of Paramedic Practice. 9 (12): 522–526. doi:10.12968/jpar.2017.9.12.522. Վերցված է 2 June 2018-ին.
  52. «Ketoprofen and ketorolac: gastrointestinal risk» (PDF). MHRA Drug Safety Update. Medicines and Healthcare products Regulatory Agency (MHRA). 1 (3): 3–4. October 2007.
  53. Committee on Safety of Medicines (1993). «Ketorolac: new restrictions on dose and duration of treatment». Current Problems in Pharmacovigilance. 19: 5–6.
  54. «Ketorolac ophthalmic medical facts from». Drugs.com. Վերցված է 6 October 2013-ին.
  55. Matava M, Brater DC, Gritter N, Heyer R, Rollins D, Schlegel T, և այլք: (September 2012). «Recommendations of the national football league physician society task force on the use of toradol(®) ketorolac in the national football league». Sports Health. 4 (5): 377–383. doi:10.1177/1941738112457154. PMC 3435943. PMID 23016110.
  56. «Toradol Lawsuit: NFL Can't Outrun Legacy of Abuse». Sports Illustrated. Վերցված է 18 April 2020-ին.
  57. «NFL abuse of painkillers and other drugs described in court filings». Washington Post. 9 March 2017. ISSN 0190-8286. Վերցված է 18 April 2020-ին.