Մասիս (թերթ, Կ.Պոլիս)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Մասիս (այլ կիրառումներ)

«Մասիս», հասարակական-քաղաքական և գրական թերթ։ Հրատարակվել է 1852-1908 թվականներին (1884 թվականից շաբաթաթերթ), Կ. Պոլսում։

Մասիս
Տեսակ	թերթ
Լեզու	հայերեն
Հիմնադրվել է	փետրվարի 2, 1852
Երկիր	Օսմանյան կայսրություն
Հրատարակման վայր	Կոստանդնուպոլիս
Լուծարվել է	1908

Խմբագիրներ՝ Կարապետ Ութուճյան, Արփիար Արփիարյան, Գրիգոր Զոհրապ, Հ. Ասատուր, Սիպիլ, Մ. Շամտանճյան, Տ. Արփիարյան, Ենովք Արմեն։

1878-1880 թվականներին տպագրել է հայկական հարցին նվիրված բազմաթիվ հոդվածներ։ Համակրել է Մեծ Բրիտանիայի քաղաքականությանը Թուրքիայում, նրա օգնությամբ ակնկալել բարենորոգումների իրականացումն Արևմտյան Հայաստանում։ Առանձնակի ուշադրություն է դարձրել Կ. Պոլսի պատրիարք Ներսես Վարժապետյանի գործունեությանը հայկական ինքնավարության և բարենորոգումների հարցում։

Սկզբում ունեցել է չափավոր ուղղություն, հաշտվողական դիրք գրավել թուրք կառավարության, հայ հոգևորականության և հարուստ դասի նկատմամբ։ Ա. Արփիարյանի և Գ. Զոհրապի խմբագրության տարիներին (1884-1893) ձեռք է բերել շեշտված դեմոկրատական ուղղություն, արձագանքել հայ ժողովրդին հուզող քաղաքական և տնտեսական խնդիրներին, քննադատել սուլթանական կառավարության և նրան աջակցող օտար պետությունների հայահալած քաղաքականությունը, լայն տեղ հատկացրել գրական-քննադատական նյութերին, համախմբել արևմտահայ ռեալիստական արձակի գրեթե բոլոր ներկայացուցիչներին։ Թարգմանաբար ներկայացրել է նաև ռուս, և եվրոպական գրականությունը (Պուշկին, Լերմոնտով, Ա. Դյումա, Հյուգո և ուրիշներ)։ Դարավերջին, համիդյան կոտորածների և քաղաքական ներքին կացության խստագույն պայմաններում «Մասիսը», հեռանալով ավանդույթներից, հիմնականում տպագրել է մանր լուրեր, գիտական կարճառոտ հոդվածներ, տեղեկություններ և այլն։ Տարբեր տարիների պարբերականին աշխատակցել են Հակոբ Պարոնյանը, Տիգրան Կամսարականը, Լևոն Բաշալյանը, Երվանդ Օտյանը, Մկրտիչ Աճեմյանը, Վահան Մալեզյան, Սիպիլը, Արշակ Չոպանյան, Արտաշես Հարությունյանը, Եղիա Տեմիրճիպաշյան, և ուրիշներ։

Եվրոպական, մասնավորապես՝ անգլիական մամուլից արտատպել է հայկական հարցին Թուրքիայում մեծ տերությունների քաղաքականությանը վերաբերող հոդվածները և տեսությունները։ «Մասիս»-ը արտացոլել է հայ հասարակության հիասթափությունը Բեռլինի կոնգրեսի (1878) արդյունքներից և, կիսելով պատրիարքի կարծիքը, ազգային ինքնավարության նախապայման համարել հայերի տնտեսական և մտավոր զարգացումը։

Անդրադառնալով Ռուսաստանի հանդեպ Արևմտյան Հայաստանի բնակչության քաղաքական համակրանքի խնդրին՝ «Մասիս»-ն այն բացատրել է թուրքական դարավոր բռնություններով, միաժամանակ քննադատել ցարական կառավարության քաղաքականության այն միտումները, որոնց համաձայն արևմտյան Հայաստանի ինքնավարությունը կխըթաներ Արևելյան Հայաստանի ազատագրական տրամադրությունները։ «Մասիս»-ը փորձել է ապացուցել, որ Արևմտյան Հայաստանի ինքնավարությունը չի հակադրվի Թուրքիայի շահերին, քանի որ պատնեշ կհանդիսանա ռուսական ծավալապաշտական ձգտումների դեմ։

Նաև տեսնել

• ragmamoul.net: Պատմութեան Մէջ Այսօր. ԿԱՐԱՊԵՏ ԻՒԹԻՒՆՃԵԱՆ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայկական հարց» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 268)։