Սիպիլ
Սիպիլ (Զաբել Հովհաննեսի Խանջյան, արևմտահայերեն՝ Զապէլ Յովհաննէսի Խանճեան, հուլիսի 23, 1863, Սկյուտար, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն - հունիսի 19, 1934, Ստամբուլ, Թուրքիա), հայ գրող, մանկավարժ, հասարակական գործիչ։
Սիպիլ արմտ. հայ.՝ Զապէլ Ասատուր | |
|---|---|
 | |
| Ծննդյան անուն | արմտ. հայ.՝ Զապէլ Յովհաննէսի Խանճեան |
| Ծնվել է | հուլիսի 23, 1863 |
| Ծննդավայր | Սկյուտար, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն |
| Վախճանվել է | հունիսի 19, 1934 (70 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Ստամբուլ, Թուրքիա |
| Գերեզման | Շիշլիի գերեզմանատուն |
| Գրական անուն | Սիպիլ |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծուհի, գրող, հրատարակիչ և մանկավարժ |
| Ազգություն | հայ |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Օսմանյան կայսրություն և  Թուրքիա |
| Կրթություն | Սկյուտարի ճեմարան (1879) |
| Անդամակցություն | Ազգանվեր հայուհյաց ընկերություն |
| Ամուսին | Հրանտ Ասատուր |
| Սիպիլ Վիքիքաղվածքում | |
| Սիպիլ Վիքիդարանում | |
ԿենսագրությունԽմբագրել
1879 թ. ավարտել է Կ. Պոլիսի Սկյուտարի ճեմարանը, նույն թվին հիմնել Ազգանվեր հայուհյաց ընկերությունը։ Դասավանդել է նախ գավառներում, ապա՝ Կ. Պոլիսի վարժարաններում։ Գրական-հասարակական գործունեությունը շարունակել է նաև համիդյան ռեակցիայի տարիներին. 1898 թ. Գրիգոր Զոհրապի և Հրանտ Ասատուրի (ամուսնու) հետ վերահրատարակել է «Մասիս» հանդեսը, որի էջերում տպագրել է «Կիսադեմեր քողին ետևեն» դիմանկարների շարքը՝ նվիրված արևմտահայ նշանավոր գործիչներ Եղիա Տեմիրճիպաշյանին, Ռեթեոս Պերպերյանին։ Այդ շարքը հետագայում զետեղվել է Հ. Ասատուրի և Սիպիլի կազմած «Դիմաստվերներ»-ում (1921 թ.)։ Մեծ եղեռնից հետո էլ Սիպիլը չի կտրվել հասարակական կյանքից։ Նա ուշադիր հետևել և արձագանքել է Խորհրդային Հայաստանում գրական-մշակութային կյանքին[1]։
Գրական շրջանակներին Սիպիլը հայտնի է դարձել 1880-ական թթ. վերջերին՝ «Մասիս» և «Հայրենիք» պարբերականներում հրատարակված չափածո և արձակ գործերով։ 1891 թ. տպագրվել է նրա «Աղջկան մը սիրտը» վեպը, 1902 թ.՝ բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն՝ «Ցոլքեր»-ը։ Սիպիլը երգել է սեր, հայրենիք, ընդհանրապես՝ մարդկային նուրբ զգացմունքներ։ Նա շարունակել է արևմտահայ ռոմանտիկական մտածողության հետ։ Այս հիման վրա էլ նրա ստեղծագործությունը գրականության պատմության մեջ բնութագրվել է որպես անցման շրջանի երևույթ։ Սիպիլի ստեղծագործությունների համար հատկանշական են քնարական ու էպիկական տարրերի ներդաշնակ զուգադրությունը, կանացիական նրբությունը, մշակված լեզուն։ Սիպիլը գրել է նաև մանկավարժական-մեթոդական հոդվածներ, մանկական բանաստեղծություններ, կազմել «Գործնական քերականութիւն արդի աշխարհաբարի» (1879 թ.) դասագիրքը, որը Հ. Ասատուրի աշխատակցությամբ բարեփոխվել և բազմիցս վերահրատարակել է «Թանգարան» ընթերցարանների հետ[2][3][4]։
ԵրկերԽմբագրել
- Կորտօն հրամանատարը, Կ. Պոլիս, 1890։
- Աղջկան մը սիրտը, Կ. Պոլիս, 1891, 254 էջ։
- Ցոլքեր (բանաստեղծութիւններ), Կ. Պոլիս, 1902, 94 էջ։
- Կնոջ հոգիներ (պատմուածքներ), Կ. Պոլիս, 1925, 194 էջ։
- Քերթուածներ, Երևան, 1935, 132 էջ։
- Աղջկան մը սիրտը, ա. տ., 1938, 371 էջ։
- Ամբողջական գործը, Իսթանպուլ, 1939, 240 էջ։
- Աղջկան մը սիրտը, Պէյրութ, 1949, 211 էջ։
- Բանաստեղծութիւններ։ Ցոլքեր և հատուածներ, Վենետիկ, 1955, 98 էջ։
- Երկեր, Երևան, 1965, 452 էջ։
- Երկեր, Երևան, 1977։
- Ցոլքեր (բանաստեղծութիւններ), Երևան, 1978, 162 էջ։
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Azadian Thoros (1898-19 ) Auteur du texte (1937-01-01)։ ....baarm.Žamanakakic' Dēmk'er : A. Zapēl ew Hrant Asatowr / Azatean T'.
- ↑ «Սիպիլ (Զապէլ Ասատուր, 1863-1934). Հայ գրականութեան կանացի զգացականութիւնը»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին։ Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 21
- ↑ «BİR ADALET FERYADI: Osmanlı’dan Türkiye’ye Beş Ermeni Feminist Yazar, 1862-1933»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 18-ին։ Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 21
- ↑ «Կինը, որ Սիպիլ կստորագրե, պարծանքն է իր սեռին»
|
Վիքիդարան նախագծում կարող եք գտնել այս հեղինակի ստեղծագործություններ։ |
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Սիպիլ կատեգորիայում։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 10, էջ 397)։ 
|