Կլոդ Լուի Բերթոլե (ֆր.՝ Claude Louis Berthollet, դեկտեմբերի 9, 1748(1748-12-09)[1][2][3][…], Տալուար[4] - նոյեմբերի 6, 1822(1822-11-06)[5][2][3][…], Արկեյ[4]), ֆրանսիացի քիմիկոս, քիմիական հավասարակշռության մասին ուսմունքի հիմնադիր։ Փարիզի Գիտությունների Ակադեմիայի անդամ (1785-ից), Փարիզի Նորմալ և Պոլիտեխնիկ դպրոցների քիմիայի պրոֆեսոր (1794)։

Կլոդ Բերթոլե
ֆր.՝ Claude Louis Berthollet
Ծնվել էդեկտեմբերի 9, 1748(1748-12-09)[1][2][3][…]
Տալուար[4]
Մահացել էնոյեմբերի 6, 1822(1822-11-06)[5][2][3][…] (73 տարեկան)
Արկեյ[4]
բնական մահով
ԳերեզմանQ88693975?
Բնակության վայր(եր)Ֆրանսիա
Քաղաքացիություն Ֆրանսիա և Kingdom of Sardinia
Մասնագիտությունբժիշկ, քիմիկոս և քաղաքական գործիչ
Գործունեության ոլորտքիմիա[6], քաղաքականություն[6] և բժշկություն[6]
Պաշտոն(ներ)Ֆրանսիայի պեր, Պահպանողական սենատի անդամ, նախագահ, տնօրեն, պրոֆեսոր, պրոֆեսոր և փոխնախագահ
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Փարիզի գիտափիլիսոփայական միություն, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա[7], Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4], Ֆրանսիայի ինստիտուտ, Institut d'Égypte?, Société d'encouragement pour l'industrie nationale?, Académie des sciences, belles-lettres et arts de Savoie?, Society of Arcueil?, Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4], Académie des sciences, belles-lettres et arts de Lyon?, Ազգային բժշկական ակադեմիա և Société libre des sciences et belles-lettres de Montpellier?
Ալմա մատերԹուրինի համալսարան (1768)
Տիրապետում է լեզուներինֆրանսերեն[5][6][8]
Գիտական ղեկավարԱնտուան Լորան Լավուազիե
Եղել է գիտական ղեկավարԺոզե Լուի Գեյ-Լյուսակ
Հայտնի աշակերտներԺոզե Լուի Գեյ-Լյուսակ
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Marie-Marguerite Baur?
Երեխա(ներ)Amédée Barthélemy Berthollet?
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Claude Louis Berthollet Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Բերթոլեն աշխատել է Թուրինում, ապա՝ Փարիզում (1772)։ Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության տարիներին ակտիվորեն մասնակցել է բորակի, պողպատի և ռազմական նշանակություն ունեցող այլ նյութերի արտադրության կազմակերպմանը։ Բերթոլեն առաջինը հարեց Ա․Լ․ Լավուազիեի հակաֆլոգիստոնյան տեսակետին։ Մասնակցել է քիմիական նոր անվանակարգման աշխատանքներին (1786–1787)։ Նրա կարևոր աշխատանքներից են կտավի, մոմի, թղթի՝ քլորով սպիտակեցման եղանակը (1785) և քլորի թթվածնական թթուների մի շարք աղերի (նաև բերթոլեի աղի) հայտնաբերումը։ Որոշել է ամոնիակի (1785), կապտաթթվի (1786) և ծծմբածխածնի (1788) քիմիական բաղադրությունը։ Բերթոլեն հաստատեց, որ քիմիական ռեակցիայի ուղղությունը որոշվում է փոխազդող նյութերի զանգվածով, հատկություններով և ռեակցիայի պայմաններով։ Բերթոլեն քիմիական ռեակցիան համարում էր անընդհատ ու դարձելի երևույթ և ենթադրում, որ առաջացող նյութերը փոփոխական բաղադրություն ունեն։ Այդ տեսակետը վիճարկեց ֆրանսիացի քիմիկոս Ժ․ Լ․ Պրուստը։ Վեճը ավարտվեց (1801–1808) Բերթոլեի պարտությամբ և հաստատուն բաղադրության օրենքի հայտնաբերմամբ։ Սակայն 20-րդ դարի սկզբին ռուս քիմիկոս Ն․Մ․ Կուռնակովը ցույց տվեց փոփոխական բաղադրությամբ նյութերի գոյությունը, որոնք, ի պատիվ Բերթոլեի, անվանվեցին բերթոյիդներ։

Բերթոլեի պատվին խմբագրել

Կլոդ Լուի Բերթոլեի պատվին անվանվել են հարավամերիկյան ցեղատեսակի բույսերը Բերթոլետիա (Bertholletia), որոնց պատկանում է՝ Բրազիլական ընկույզի հայտնի տեսակը։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 422