Կլարիսի Լիսպեկտոր

Կլարիսի Լիսպեկտոր
Ծննդյան անուն	ուկրաիներեն՝ Хая Пинхасiвна Лиспектор
Ծնվել է	դեկտեմբերի 10, 1920[…]
Ծննդավայր	Chechelnyk, Ուկրաինական ԽՍՀ
Վախճանվել է	դեկտեմբերի 9, 1977[…] (56 տարեկան)
Վախճանի վայր	Ռիո դե Ժանեյրո, Բրազիլիա
Գրական անուն	Helen Palmer և Terelu
Մասնագիտություն	սցենարիստ, թարգմանչուհի, լրագրող, վիպասան, նկարչուհի և գրող
Լեզու	պորտուգալերեն
Քաղաքացիություն	Բրազիլիա
Կրթություն	Ռիո դե Ժանեյրոյի դաշնային համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետ
Ուշագրավ աշխատանքներ	The Hour of the Star?, The Passion According to G.H.?, Family Ties? և Near to the Wild Heart?
Պարգևներ	Ժաբուտի մրցանակ և Ժաբուտի մրցանակ
Ամուսին	Մորի Գուրգել Վալենտե
Կայք	claricelispector.com.br
	Clarice Lispector Վիքիպահեստում

Կլարիսի Լիսպեկտոր (պորտ.՝ Clarice Lispector, դեկտեմբերի 10, 1920(1920-12-10)^[1]^[2]^[3]^[…], Chechelnyk, Ուկրաինական ԽՍՀ - դեկտեմբերի 9, 1977(1977-12-09)^[1]^[2]^[3]^[…], Ռիո դե Ժանեյրո, Բրազիլիա^[4]), բրազիլացի խոշորագույն գրող։ Այսօր Ժուան Գիմարայնս Ռոզայի հետ համարվում է 20-րդ դարի ամենահայտնի արձակագիրներից մեկը Բրազիլիայում։

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է Պոդոլիայի տարածքում՝ Չեչելնիկ քաղաքում՝ հրեական ընտանիքում։ Փախչելով քաղաքացիական պատերազմի շրջանի ջարդերից՝ նրա ծնողները՝ Պինհուս (Պեդրո Պինկաս) Սամուիլովի Լիսպեկտորը (?)-1940) և Մանյա (Մարիետա Մարիա) Կրիմգոլդը հասել են Բեսարաբիա, որտեղից 1922 թվականին գաղթել են Բրազիլիա։ Կլարիսը 3 քույրերից կրտսերն էր։ Բրազիլիայում Լիսպեկտորները փոխել են անունները. Պինհուսը դարձել է Պեդրո, Մանյան՝ Մարիետա, Լեյան՝ Էլիսա, իսկ Հաջան՝ Կլարիսի։ Միայն միջնեկ աղջիկը՝ Տանյան (1915–2007) է պահպանել իր անունը։ Երեք տարի անց Մարիետայի առողջական վիճակը հանկարծակի վատանում է, և նրանք տեղափոխվում են Ռեսիֆի։ Այստեղ ևս շարունակվում են ընտանիքի հոր ֆինանսական դժվարությունները։ Կլարիսին 10 տարեկան էր, երբ մայրը մահանում է 1930 թվականի սեպտեմբերին 42 տարեկանում սիֆիլիսից, որով վարակվել էր Ուկրաինայում, երբ զինվորները բռնաբարել էին։

1932 թվականին Կլարիսին ընդունվում է Ջինասիո Պեռնամբուկանո նահանգի ամենահեղինակավոր միջնակարգ դպրոցը։ Մեկ տարի անց, կարդալով Հերման Հեսսեի «Տափաստանի գայլը», որոշում է դառնալ գրող։ 1934 թվականին, երբ Կլարիսին դեռահաս էր, Պեդրո Լիսպեկտորը որոշում է իր դստրերի հետ տեղափոխվել Ռիո դե Ժանեյրոյի այն ժամանակվա մայրաքաղաք։

Կլարիսին իրավաբանական կրթությունը սկսել է 1937 թվականին Բրազիլիայի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում, որը ժամանակի բարձրագույն ամենահեղինակավոր ուսումնական հաստատությունն էր։ Նրա առաջին հայտնի պատմվածքը՝ «Տրիունֆո»-ն, հայտնվել է Պենեում 1940 թվականի մայիսի 25-ին։ Դրանից կարճ ժամանակ անց՝ 1940 թվականի օգոստոսի 26-ին, նրա հայրը մահացել է անհաջող վիրահատության արդյունքում։

Լիսպեկտորը ծանոթացել է բրազիլացի գրողների երիտասարդ սերնդի հետ։ Նրանց թվում էր Լուսիո Կարդոսունը, որին նա սիրահարվել էր, սակայն Լուսիոն հոմոսեքսուալ էր, և շուտով Կլարիսին սկսեց հանդիպել իր համակուրսեցի Մորի Գուրգել Վալենտեի հետ, որն աշխատում էր Բրազիլիայի արտաքին կապերի նախարարությունում։ Դիվանագետի հետ ամուսնանալու համար քաղաքացիություն էր անհրաժեշտ, և նա այն ձեռք է բերում հենց դառնում է չափահաս։ Կլարիսին Բրազիլիայի քաղաքացիություն է ստացել 1943 թվականի հունվարի 12-ին, իսկ հունվարի 23-ին ամուսնացել է Վալենտեի հետ։

1944-1949 թվականներին ապրել է Եվրոպայում, 1952-1959 թվականներին՝ ԱՄՆ-ում։ Եղել է դիվանագիտական ծառայության մեջ, զբաղվել լրագրությամբ, թարգմանել Ագաթա Քրիստիի ստեղծագործությունները^[9]։

1966 թվականին սեփական տանը հրդեհ է բռնկվել, որից հետո երկար ժամանակ եղել է ֆիզիկական և հոգեկան ծանր վիճակում, չի կարողացել գրել ձեռքի ուժեղ այրվածքների պատճառով։ 1968 թվականին Բրազիլիայում մասնակցել է ռազմական բռնապետության դեմ բողոքներին։ Լիսպեկտորի ստեղծագործություններից շատերը հրապարակվել են միայն նրա մահից հետո։

Հայտնի ամերիկացի թարգմանիչ Գրեգորի Ռաբասան այսպես է գրել Լիսպեկտորի մասին^[10].

Ես ապշած էի բացառիկ կնոջ հետ հանդիպմամբ, որը կարծես տեսքով Մառլեն Դիտրիխն էր, բայց գրում էր Վիրջինիա Վուլֆի նման։

Կլարիսի Լիսպեկտորը շատ գեղեցիկ կին էր, նրա դիմանկարները նկարել են շատ նկարիչներ, որոնց թվում են Կառլուս Սկլյարը և Ջորջո դե Կիրիկոն։ Միայն տանը կախված է եղել նրա պատկերով առնվազն 10 նկար, սակայն այդքանով հանդերձ նա լուսանկարվել չի սիրել։

Ճանաչում խմբագրել

Ազգային մի քանի մրցանակների դափնեկիր, նրա արձակ գործերը թարգմանվել են բազմաթիվ լեզուներով։ Մի քանի վեպեր և նովելներ դրվել են ֆիլմերի հիմքում^[փա՞ստ]:

Ստեղծագործություններ խմբագրել

Պատմվածքներ խմբագրել

Alguns contos, 1952
Laços de família, 1960 (Ներառում է պատմվածքներ, որոնք նախկինում հրատարակվել են որպես Alguns Contos)
A Legião estrangeira, 1964
Felicidade clandestina, 1971
A imitação da rosa, 1973 (Ներառում է նախկինում հրապարակված նյութեր)
A Via-crucis do corpo, 1974
Onde estivestes de noite, 1974
Para não esquecer, 1978
A Bela e a fera, 1979

Մանկական գրքեր խմբագրել

O Mistério do Coelho Pensante, 1967
A mulher que matou os peixes, 1968
A Vida Íntima de Laura, 1974
Quase de verdade, 1978
Como nasceram as estrelas: Doze lendas brasileiras, 1987

Վեպեր խմբագրել

Perto do Coração Selvagem, 1943
O Lustre, 1946
A Cidade Sitiada, 1949
A Maçã no Escuro, 1961
A Paixão segundo G. H., 1964
Uma Aprendizagem ou O Livro dos Prazeres, 1969
Água Viva, 1973
A hora da Estrela, 1977
Um Sopro de Vida, 1978

Թերթերի հոդվածներ և այլ ակնարկներ խմբագրել

A Descoberta do Mundo, 1984 (Թերթի սյուներ, որոնք հրապարակվել են Jornal do Brazil-ում)
Visão do esplendor, 1975
De corpo inteiro, 1975 (Հարցազրույց հայտնի մարդկանց հետ)
Aprendendo a viver, 2004 (Նախկինում որպես A Descoberta do Mundo հրապարակված սյունակների ընտրանի)
Outros escritos, 2005 (Տարբեր տեքստեր, ինչպիսիք են հարցազրույցները և պատմվածքները)
Correio feminino, 2006 (Կանանց համար նախատեսված բրազիլական ամսագրերում կեղծանվամբ գրված տեքստերի հավաքածու)
Entrevistas, 2007 (Հարցազրույց)

Նամակագրություն խմբագրել

Cartas perto do coração, 2001, (Նամակագրություն Ֆերնանդո Սաբինոյի հետ)
Correspondências, 2002, (Նամակագրություն)
Minhas queridas, 2007, (Նամակագրություն քույրերի՝ Էլիսա Լիսպեկտորի և Տանյա Լիսպեկտոր Կաուֆմանի հետ)

Մրցանակներ խմբագրել

1945. Գրաս Արանի հիմնադրամի մրցանակ, որը հիմնադրվել է Բրազիլիայի գրական ակադեմիայի կողմից («Վայրի սրտի հետ միասին» վեպի համար)։
1961. Կարմեն Դոլորես Բարբոսայի մրցանակ («Խնձորը խավարի մեջ» վեպը)։
1967. Կալունգի մրցանակ մանկական ազգային կազմակերպության կողմից (մանկական գիրք «Երազող նապաստակի առեղծվածը»)։
1976. Դաշնային շրջանի մշակույթի հիմնադրամի 10-րդ ազգային գրական մրցույթի առաջին մրցանակ։
Պարգևատրվել է Մշակույթում ունեցած վաստակի համար շքանշանով։

Գրականություն խմբագրել

Fitz E.E. Clarice Lispector. Boston: Twayne Publishers, 1985
Varin C. Langues de feu: essai sur Clarice Lispector. Laval: Trois, 1990
Cixous H., a.o. Reading with Clarice Lispector. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1990.
Peixoto M. Passionate fictions: gender, narrative, and violence in Clarice Lispector. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1994
Clarice Lispector, a narração do indizível. Porto Alegre: Artes e Ofícios, 1998
Cróquer Pedrón E. El gesto de Antígona o la escritura como responsabilidad: Clarice Lispector, Diamela Eltit y Carmen Boullosa. Santiago de Chile: Editorial Cuarto Propio, 2000
Freixas L. Clarice Lispector. Barcelona: Ediciones Omega, 2001.
Rosenbaum Y. Clarice Lispector. São Paulo: Publifolha, 2002
Santos C. Bending the rules in the quest for an authentic female identity: Clarice Lispector and Carmen Boullosa. New York: P. Lang, 2004
Dinis N. Perto do coração criança: imagens da infância em Clarice Lispector. Londrina: Editora da Universidade Estadual de Londrina, 2006.
Moser B. Why this world: a biography of Clarice Lispector. Oxford; New York: Oxford UP, 2009

Պատկերասրահ խմբագրել

Կլարիսի Լիսպեկտոր

Լիսպեկտորը և բրազիլացի երաժիշտ Թոմ Ժոբիմը
Կլարիսի Լիսպեկտորի արձանը, Բրազիլիա
Ռիո դե Ժանեյրո. Կլարիսի Լիսպեկտորի և նրա շան՝ Ուլիսեսի արձանը, քանդակագործ Էդգար Դյուվիվիե
Բենջամին Մոսերը Կլարիսի Լիսպեկտորի պատմվածքների ամբողջական ձեռագրով