Կարլսռուե (գերմ.՝ Karlsruhe, Կալզղուը), քաղաք Գերմանիայում, Բադեն-Վյուրտեմբերգ երկրամասում, Հռենոս գետի աջ ափին, Ֆրանսիայի հետ Գերմանիայի ունեցած պետական սահմանի մերձակայքում։ 308,7 հազար բնակիչ (2022)։ Արդյունաբերական կենտրոն է, տրանսպորտային հանգույց, գետային նավահանգիստ։ Զարգացած է նավթաթորումը, տրանսպորտային և էլեկտրատեխնիկական մեքենաշինությունը։ Ունի համալսարան, կերպարվեստի պետական ակադեմիա, թանգարան։ Հիմնադրվել է 1715 թ.-ին։

Բնակավայր
Կարլսռուե
գերմ.՝ Karlsruhe
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրԳերմանիա Գերմանիա
Հիմնադրված էհունիսի 17, 1715 թ.
Մակերես173,42 կմ²
ԲԾՄ118 մետր
Բնակչություն308 707 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2022)[1]
Ժամային գոտիUTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ0721
Փոստային դասիչ76229, 76131, 76137, 76133, 76135, 76139, 76149, 76199, 76185, 76187, 76189, 76227 և 76228
Ավտոմոբիլային կոդKA
Պաշտոնական կայքkarlsruhe.de(գերմ.)
Կարլսռուե (Գերմանիա)##
Կարլսռուե (Գերմանիա)

Կարլսռուեում են տեղակայված արդարադատության համակարգի մի շարք բարձրագույն (դաշնային մակարդակի) հաստատություններ, այդ թվում՝ դաշնային սահմանադրական դատարանը (Bundesverfassungsgericht), արդարադատության դաշնային դատարանը (Bundesgerichtshof), դաշնային դատարանի գլխավոր դատախազը (Generalbundesanwalt beim Bundesgerichtshof):

Անվանում խմբագրել

Հիմնադրել է մարկգրաֆ Կարլ Վիլհելմը 1715 թվականին։ Առաջին շինությունը եղել է նրա որսորդական դղյակը․ այստեղից էլ քաղաքի անվանումը, որը նշանակում է «Կարլի հանգիստ» (գերմաներեն Ruhe ― «հանգիստ, հանգստություն»)[2]։

Ժողովրդագրություն խմբագրել

Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները.

Տարին Բնակչ.
1719 2,000[3]
1750 2,500[3]
1815 >15,000[3]
1901 100,000[3]
1933 155,000[3]
1973 264,249[4]
2003 282,595
2007 288,917
2012 296,033
2014 312,174[5]

Քույր քաղաքներ խմբագրել

Կարլսռուեն բարեկամական սերտ կապեր է հաստատել հետևյալ քաղաքների հետ[6].

Գործընկերություն խմբագրել

Կարլսռուեն գործընկերային սերտ կապեր է հաստատել հետևյալ քաղաքների հետ[8].

Կլիմա խմբագրել

Կարլսռուե normals 1991-10/2008, Rheinstetten normals 11/2008-2020, extremes 1948–2020ի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 17.5
(63.5)
22.0
(71.6)
26.7
(80.1)
30.4
(86.7)
33.3
(91.9)
37.3
(99.1)
39.2
(102.6)
40.2
(104.4)
33.2
(91.8)
29.5
(85.1)
22.0
(71.6)
19.2
(66.6)
40.2
(104.4)
Միջին բարձր °C (°F) 5.3
(41.5)
7.3
(45.1)
12.1
(53.8)
17.1
(62.8)
21.0
(69.8)
24.7
(76.5)
27.0
(80.6)
26.8
(80.2)
21.8
(71.2)
16.0
(60.8)
9.5
(49.1)
6.0
(42.8)
16.22
(61.18)
Միջին օրական °C (°F) 2.5
(36.5)
3.5
(38.3)
7.1
(44.8)
11.2
(52.2)
15.3
(59.5)
18.9
(66)
20.8
(69.4)
20.4
(68.7)
15.8
(60.4)
11.1
(52)
6.3
(43.3)
3.3
(37.9)
11.35
(52.42)
Միջին ցածր °C (°F) −0.3
(31.5)
-0.0
(32)
2.5
(36.5)
5.3
(41.5)
9.4
(48.9)
13.0
(55.4)
15.0
(59)
14.6
(58.3)
10.7
(51.3)
7.1
(44.8)
3.2
(37.8)
0.6
(33.1)
6.76
(44.18)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −20.0
(−4)
−15.9
(3.4)
−14.6
(5.7)
−5.3
(22.5)
−0.9
(30.4)
3.6
(38.5)
6.9
(44.4)
6.3
(43.3)
1.4
(34.5)
−4.1
(24.6)
−9.3
(15.3)
−18.7
(−1.7)
−20
(−4)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 57.0
(2.244)
52.6
(2.071)
52.4
(2.063)
45.2
(1.78)
75.7
(2.98)
70.2
(2.764)
77.2
(3.039)
62.0
(2.441)
54.8
(2.157)
66.5
(2.618)
64.4
(2.535)
72.0
(2.835)
750
(29.527)
Միջին ամսական արևային ժամ 57.4 85.1 143.7 196.8 223.7 239.7 257.0 239.9 180.8 111.8 60.9 43.0 1839,8
աղբյուր: Data derived from Deutscher Wetterdienst[9]

Պատկերասրահ խմբագրել


Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (գերմ.)DESTATIS, 2023.
  2. Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987). Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս».
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Bräunche, Ernst Otto; Koch, Manfred (2015 թ․ ապրիլի 16). «Karlsruher Stadtgeschichte». Stadtarchiv & Historische Museen (գերմաներեն). Stadt Karlsruhe. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 9-ին.
  4. «Eingliederung ehemals selbständiger Gemeinden». Amt für Stadtentwicklung (գերմաներեն). Stadt Karlsruhe. 2010 թ․ հունիսի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 5-ին.
  5. http://web1.karlsruhe.de/Stadtentwicklung/siska/pdf/Bevoelkerung%202014-06.pdf(չաշխատող հղում)
  6. «Partnerstädte». karlsruhe.de (գերմաներեն). Karlsruhe. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 2-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 15-ին.
  7. «Gemeinderat befürwortet Partnerschaft mit Winnyzja». karlsruhe.de. Stadt Karlsruhe. 2022-07-28. Վերցված է 2022-10-05-ին.
  8. «Partneri- ja kummikaupungit». ouka.fi (ֆիններեն). Oulu. 2017 թ․ ապրիլի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 15-ին.
  9. «Wetter und Klima - Deutscher Wetterdienst - CDC (Climate Data Center)». www.dwd.de.

Գրականություն խմբագրել

  • Dorothea Wiktorin (Hrsg.): Atlas Karlsruhe – 300 Jahre Stadtgeschichte in Karten und Bildern. Emons, Köln 2014, ISBN 978-3-95451-413-7.
  • Stadt Karlsruhe Stadtarchiv (Hrsg.): Karlsruhe. Die Stadtgeschichte. Badenia, Karlsruhe 1998, ISBN 3-7617-0353-8 (PDF; 54,4 MB).
  • Georg Patzer: Kleine Geschichte der Stadt Karlsruhe. G. Braun, Karlsruhe 2014, ISBN 978-3-7650-8488-1.
  • Hubert Doerrschuck, Herbert Meininger: Karlsruhe. Stadtgeschichte und Bilddokumentation. G. Braun, Karlsruhe 1984, ISBN 3-7650-8041-1.
  • Erich Keyser: Badisches Städtebuch. (= Deutsches Städtebuch. Handbuch städtischer Geschichte. Band IV 2). Kohlhammer Verlag, Stuttgart 1959.
  • Landesarchivdirektion Baden-Württemberg (Hrsg.): Regierungsbezirk Karlsruhe. (= Das Land Baden-Württemberg. Amtliche Beschreibung nach Kreisen und Gemeinden. Band V). Kohlhammer, Stuttgart 1976, ISBN 3-17-002542-2.
  • Horst F. Pampel: Karlsruhe – Zwischen den Zeilen der Chronik. Karlsruhe o. J. (1988).
  • Horst F. Pampel: Karlsruhe – 275 Jahre Perspektiven, Perioden und Persönlichkeiten. Karlsruhe o. J. (1990).
  • David Depenau, Ernot Drücke: Karlsruhe einst und heute – Vergleichende Stadtansichten. Verlag Regionalkultur, Heidelberg u. a. 2006, ISBN 3-89735-461-6.
  • Heinz Schmitt (Hrsg.): Alltag in Karlsruhe. Vom Lebenswandel einer Stadt durch drei Jahrhunderte. Badenia-Verlag, Karlsruhe 1990, ISBN 3-7617-0262-0.
  • Armin G. Meyer, Sabine Meyer-Carillon: Ortsfamilienbuch Karlsruhe. Teil 1: Hof und Hofdienerschaft: Carlsburg in Durlach, Schloss Augustenburg in Grötzingen, markgräflicher Hof zu Basel 1688–1743 und Hof-Gemeinde Karlsruhe 1750–1761. Cardamina Verlag Susanne Breuel, 2014, ISBN 978-3-86424-162-8.
  • Armin G. Meyer, Sabine Meyer-Carillon: Ortsfamilienbuch Karlsruhe. Teil 2: Reformierte Gemeinde 1722–1821. Cardamina Verlag Susanne Breuel, 2014, ISBN 978-3-86424-182-6.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 326