Լետոն
Լետոն (հին հունարեն՝ Λητῶον), Լետո աստվածուհու (հռոմեական դիցաբանության մեջ` Լատոնա), ինչպես նրա երկվորյակների Ապոլլոնի և Արտեմիսի հնագույն սրբավայրը։ Գտնվում է Թուրքիայի Մուղլա նահանգում, Ֆեթհիե քաղաքից 40 կմ հեռավորության վրա, Կումլովա գյուղի ծայրամասում։
| Լետոն | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | sanctuary? և հնագիտական հուշարձան |
| Երկիր |  Թուրքիա |
| Վարչատարածք | Kumluova? և Ֆեթհիյե |
| Մակերես | 14 հեկտար և 29 հեկտար |
| Մասն է | Կսանֆ (քաղաք) |
 | |
 | |
|
ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգություն |
Հին Լիկիայի ամենակարևոր կրոնական կենտրոններից մեկը։
Լետոնը՝ հարևան Կսանֆ քաղաքի ավերակների հետ միասին, 1988 թվականին ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում։
Պատմություն խմբագրել
Ամենավաղ սրբավայրի տարածքում հայտնաբերված հնագիտական գտածոները թվագրվում են մ.թ.ա. 7-րդ դար։
Լիկիայի շրջանի Հելլենիզմին նախորդող ժամանակահատվածում (մ.թ.ա. 7–5-րդ դարեր), այս վայրում հավանաբար տեղակայված էր ավելի հին սրբավայր, որը ծառայում էր որպես Մայր աստվածուհու (Eni Mahanahi) պաշտամունքի կենտրոն։ Հույների գալով և նրանց մշակույթի տարածմամբ, Մ.թ.ա.4-րդ դարում, այստեղ երկրպագում են աստվածուհի Լետոի և նրա երեխաների՝ Ապոլլոնին և Արտեմիսին։
Համաձայն հռոմեացի բանաստեղծ Պուբլիոս Օվիդիուս Նասո[1] պոեմի մեջ նկարագրվող լեգենդի, աստվածուհի Լետոն գայթակղել է Զևսին և ծնել երկվորյակներ Ապոլլոնին և Արտեմիսին Դելոս և Եգեյան ծովի կղզում։ Հերան` Զևսի կինը, նախանձից հոգնած հետապնդել է Լետոյին, և վերջինս փախավ Անատոլիա։ Մի փոքրիկ լճի ափին այն վայրում, որտեղ այժմ գտնվում է սրբավայրը, նա փորձել է մարել իր ծարավը, բայց տեղացիները ցեխոտելով ջուրը թույլ չեն տվել։ Զայրույթով լցված` նա տեղացիներին վերածեց գորտերի։ Սրբավայրը գտնվում է Հին Լիկիայի ամենամեծ քաղաքներից մեկի` Կսանֆայի մոտ` տեղակայված «60 փուլեր բարձր» 4 կմ հեռավորության վրա[2]։
Հռոմեացի պատմաբան Ապպիանոսը պատմում էր պատմություն այն մասին, թե ինչպես Հռոմեական կայսրության դեմ Պոնտոսի թագավորության պատերազմի ժամանակ Միհրդատ VI Եվպատորը փորձեց կտրել սուրբ պուրակի ծառերը, որոնք ըստ երևույթին, պատկանում են սրբավայրին։ Դա տեղի է ունեցել մ.թ.ա. 88 թվականին։ Հարևան Պատարայի պաշարման ժամանակ։
|
Շրջապատելով Պատարան իր զորքով, նա սկսեց կտրել Լետոյի պուրակը՝ ռազմական տեխնիկայի կառուցման համար, բայց վախեցած երազից, նույնիսկ նյութը մնաց անձեռնմխելի[3] - Ապպիանոս
|
|
Մոտ 7-րդ դարում բնակավայրը լքված և ավերված էր։
Հնագիտական պեղումներ խմբագրել
Լետոի, Ապոլլոնի և Արտեմիսին նվիրված երեք տաճարների հիմքերը հայտնաբերվել են 1962-1965 թվականներին հնեաբան Անրի Մետցգերի[fr] ղեկավարած պեղումների ժամանակ։ Սրբավայրի տեղում գտնվե է երեք լեզուներով (Հին հունարեն, Արամեերեն, Լիկիերեն) մակագրություններ։ Կոթողի վրա արված մակագրությունները թվագրվում են մ.թ.ա 358 թվականներին Կսանֆ քաղաքում գեղարվեստական գրությունների արձանագրություններին զուգահեռ կարևոր ներդրում ունեցավ լիկյան լեզվի գաղտնազերծման գործում։ Ներկայումս կոթողները պահվում է Ֆեթհիե քաղաքի թանգարանում։
Տեսարժան վայրեր խմբագրել
- Թատրոն ծածկված պատկերասրահով (մ.թ.ա. 2-րդ դար)։ Թատրոնի հյուսիսային կողմից սկսվում է հարևան Քսանթու տանող ճանապարհը՝ անցնելով հին Լիկյա գերեզմանատան միջով։
- Ազնվական հռոմեական գերեզման թատրոնի կողքին։
- Աստվածամոր տաճար Ամառ (Մ.թ.ա. III դար) Հոնիական ոճով ամենամեծ շենքը։
- Տաճար Արտեմիսի։
- Տաճար և Դորիական օրդեր և հատակի խճանկար, որը պատկերում է քնարը և նետերի հորդորը, որը հավանաբար, նվիրված էր Ապոլլոնին և Արտեմիսին։
- Աղբյուր (nymphaeum) 27 մ տրամագծով ուղղանկյուն շինություն՝ երկու ծայրերով և հարակից կիսաշրջանաձև լողավազանով։ Կառուցվել է Հելլենիստական դարաշրջանում։ Լողավազանն ավելացվել է հռոմեական ժամանակաշրջանում։
- 'Բյուզանդական կայսրության բազիլիկ 5-րդ դարից սկսած, գտնվում է երեք հնագույն տաճարների (Լետոի, Ապոլլոնի, Արտեմիսի) հարավային կողմում։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- The official website of the French Archaeological Mission of Xanthos-Letoon
- UNESCO World Heritage Centre: Xanthos-Letoon
- Extensive picture collection of Letoon
- The official website of the French Archaeological Mission of Xanthos-Letoon
- UNESCO World Heritage Centre: Xanthos-Letoon
- Extensive picture collection of Letoon
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լետոն» հոդվածին։ |