Համաշխարհային ժառանգություն

Համաշխարհային ժառանգություն (անգլ.՝ World Heritage, ֆր.՝ Patrimoine Mondial), բնական և մարդու ձեռքերով ստեղծած մշակութային արժեքներն են, որոնք պաշտպանվում և ժողովրդականացվում են իրենց յուրահատուկ պատմական կամ էկոլոգիական նշանակության համար։

Թիվ #483: Չիչեն Իցան Յուկատանում (Մեքսիկա)

Թիվ #592: Բորոբուդուրը Կենտրոնական Ճավայում (Ինդոնեզիա)

Կազմակերպություն խմբագրել

1972 թվականին ՄԱԿԳՄԿ-ը (ՅՈՒՆԵՍԿՕ) ընդունել է «Համաշխարհային մշակութային և բնական ժառանգության պաշտպանման կոնվենցիան» (ուժի մեջ է մտել 1975 թվական)։ ԽՍՀՄ-ը վավերացրել է կոնվենցիան 1988 թվականի մարտի 9-ին։ Մինչև 2009 թվականի ապրիլին կոնվենցիան վավերացրել են 186 երկրներ։

Չափանիշներ խմբագրել

Համաշխարհային ժառանգության ցանկի ամենակարևոր նպատակն է պահպանել և հայտնի դարձնել յուրահատուկ օբյեկտները, և անկողմնակալության համար կազմված են եղել գնահատության չափանիշները։

Սկզբում (1978 թվականից) եղել են միայն մշակութային ժառանգության օբյեկտների չափանիշներ, և այդ ցանկը ուներ վեց կետ։ Իսկ հետո, մայրցամաքների, այդպես ասած, հավասարակշռությունը պահպանելու համար բոլոր չափանիշները միացրել են և այսօր Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտը պիտի ունենա գոնե մեկ չափանիշ թվարկածից^[1].

Մշակութային չափանիշներ խմբագրել

I. Օբյեկտը մարդկային ստեղծագործական գլուխգործոց է։
II. Օբյեկտը վկայում է մարդկային արժեքների տվյալ ժամանակահատվածում կամ որոշ մշակութային բնագավառում, ճարտարապետությունում կամ տեխնոլոգիայում, մոնումենտալ արվեստում, քաղաքների պլանավորման կամ լանդշաֆտների ստեղծման փոխադարձ ազդեցության մասին։
III. Օբյեկտը ունիկալ է կամ առնվազն բացառիկ՝ մշակութային ավանդույթի կամ քաղաքակրթության համար, որը գոյություն ունի մինչ այսօր կամ արդեն անհետացել է։
IV. Օբյեկտը կոնստուկցիայի, ճարտարապետական կամ տեխնոլոգիական անսամբլի, կամ լանդշաֆտի ակնառու օրինակ է, որը ներկայացնում է մարդկային պատմության զգալի մաս։
V. Օբյկետը մարդկային ավանդական կառուցման ակնառու օրինակ է, հողի և ծովի ավանդական օգտագործումով, ելնելով մշակույթի (կամ մշակույթների) կամ շրջապատող միջավայրի հետ մարդկային փոխհարաբերությունների օրինակ, հատկապես եթե բնությունը դարձել է խոցելի անշրջելի փոփոխությունների ուժեղ ազդեցության պատճառով։
VI. Օբյեկտը ուղղակիորեն կամ մասամբ կապված է իրադարձությունների կամ գոյություն ունեցող ավանդույթների, գաղափարների, համոզմունքների, գեղարվեստական և գրական հետ, և ունի համամարդկային նշանակություն։ (Ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կոմիտեի կարծիքի, այդ չափանիշը նախընտրելի է օգտագործել կամ ևս մեկ չափանիշի, կամ չափանիշների հետ։)

Բնածին չափանիշներ խմբագրել

VII. Օբյեկտը մի բնական ֆենոմեն է կամ էսթետիկ նշանակության և բացառիկ բնական գեղեցկության տարածություն։
VIII. Օբյեկտը Երկրի պատմության գլխավոր փուլերի նշանավոր օրինակ է, այդ թվում նաև անցյալի հուշարձան, ռելիեֆի զարգացման մեջ կատարվող երկրաբանական պրոցեսների խորհրդանիշ կամ գեոմորֆիկական կամ ֆիզիոգրաֆիկական յուրահատկությունների խորհրդանիշ։
IX. Օբյկետը երկրայինների, քաղցրահամների, ափայինների ու ծովային էկոսիստեմների և բուսական ու կենդանական համայնքների էվոլյուցիայում էկոլոգիական և կենսաբանական կատարվող պրոցեսների բացառիկ նմուշ է։
X. Օբյեկտը ներառում է կարևորագույն կամ նշանավոր բնական միջավայր, դրա մեջ կենսաբանական բազմազանության, այդ թվում գիտության և պաշտպանման տեսակետից բացառիկ համաշխարհային արժեքների պահպանման համար։

Հետևյալ աղյուսակը բովանդակում է Համաաշխարհային ժառանգության օբյեկտները աշխարհագրական դասակարգման առումով^[2]՝

Շրջան	Բնական	Մշակութային	Խառը	Ընդհանուր
Աֆրիկա	33	42	3	78
Արաբական նահանգներ	4	60	1	65
Ասիա-Խաղաղօվկիանոսային	48	129	9	186^[3]
Եվրոպա, ԱՄՆ, և Կանադա	56	375	9	440
Լատինական Ամերիկա և Կարիբներ	35	83	3	121
Ընդհանուր	176	689	25	890

Տես նաև խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Չափանիշների ցանկը պաշտոնական կայքում (անգլ.)
↑ Stats
↑ Ուբսու Նուր ջրավազանը գտնվում է Ռուսաստանի և Մոնղոլիայի սահմանին և մնում է Ասիա-Խաղաղօվկիանոսային շրջան։

[1] Չափանիշների ցանկը պաշտոնական կայքում (անգլ.)

[2] Stats

[3] Ուբսու Նուր ջրավազանը գտնվում է Ռուսաստանի և Մոնղոլիայի սահմանին և մնում է Ասիա-Խաղաղօվկիանոսային շրջան։

[1]

[2]

[3]