Վիքիպեդիա

Ժան Արպ

գերմանացի և ֆրանսիացի բանաստեղծ, նկարիչ, գրաֆիկ, քանդակագործ

Ժան Արպ (Հանս Արպ, ֆր.՝ Jean Arp, գերմ.՝ Hans Arp, սեպտեմբերի 16, 1886(1886-09-16)[2][3][4][…], Ստրասբուրգ[5][6][7] - հունիսի 7, 1966(1966-06-07)[2][8][3][…], Բազել, Շվեյցարիա[5][6]), գերմանացի և ֆրանսիացի պոետ, նկարիչ, քանդակագործ։

Ժան Արպ
ֆր.՝ Jean Arp[1]
Hans Arp.JPG
Ծնվել էսեպտեմբերի 16, 1886(1886-09-16)[2][3][4][…]
ԾննդավայրՍտրասբուրգ[5][6][7]
Վախճանվել էհունիսի 7, 1966(1966-06-07)[2][8][3][…] (79 տարեկան)
Մահվան վայրԲազել, Շվեյցարիա[5][6]
ՔաղաքացիությունFlag of France (1958–1976).svg Ֆրանսիա[9][10] և Flag of Germany.svg Գերմանիա[10]
ԿրթությունԺյուլիանի ակադեմիա
Մասնագիտություննկարիչ, քանդակագործ, բանաստեղծ, գրող, դիզայներ, լուսանկարիչ, ակնագործ և գծանկարիչ
Ոճդադաիզմ[11], Դե ստիլ[11] և սյուրռեալիզմ[11]
Ժանրաբստրակցիոնիզմ[11] և նատյուրմորտ[11]
Ուշագրավ աշխատանքներEvocation of a Form: Human, Lunar, Spectral? և Tabarna?
Պարգևներ
Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ, Արվեստի և գրականության շքանշանի սպա և «Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար» շքանշանի սպայական մեծ խաչ
ԱնդամակցությունԼեզվի և պոեզիայի գերմանական ակադեմիա և ԱՄՆ աբստրակտ նկարիչներ[12]
ԱմուսինՍոֆի Թոյբեր-Արպ
ԱզգականներՈւդո Յուրգենս
Commons-logo.svg Hans Arp Վիքիպահեստում

ԿենսագրությունԽմբագրել

Հայրը գերմանացի էր Քիլ քաղաքից, մայրը` ծնունդով Էլզասից։ Արպը սովորել է Ստրասբուրգի արվեստների ու արհեստների դպրոցում, 1908 թվականին` Փարիզի Ժուլիանի ակադեմիայում։ 1912 թվականին Մյունխենում ծանոթացել է Կանդինսկու հետ, աշխատել է էքսպրեսիոնիստների «Կապույտ հեծյալ» ալմանախում։ Սկսել է տպագրվել որպես բանաստեղծ։ 1914 թվականին Քյոլնում ծանոթացել է Մաքս Էռնստի հետ, նույն տարում Փարիզում հանդիպել է Ապոլիների, Պիկասոյի, Մոդիլիանիի, Սոնյա և Ռոբեր Դելոնեներին։ 1915 թվականին Ցյուրիխում դարձել է դադաիզմի հիմնադիրներից մեկը։ Պատկերազարդել է Տրիստան Տցարայի, Պերե Բենջամենի, Ռիխարդ Խյուլզենբեկի գրքերը։ 1917 թվականին սկսել է զբաղվել քանդակագործությամբ։ 1920 թվականին Բեռլինում ծանոթանում է Լիսիցկիի և Կուրտ Շվիտերսի հետ։ 1924 թվականին տեղափոխվում է Փարիզ, ծանոթանում է Մոնդրիանի հետ։ Միացել է սյուրռեալիստների խմբին, մոտ էր աբստրակցիոնիզմին։ 1925 թվականին կնոջ` նկարչուհի Սոֆի Տոյբերի հետ, հաստատվում է Կլամար քաղաքում, Մյոդոնի անտառների սահմանին, Փարիզից դեպի հարավ-արևմուտք։ Գրել է Հանս Ռիխտերի «Օրն ինչպես օր» ֆիլմի սցենարը (1929 թվականին դերերից մեկում խաղում էր Ս. Էյզենշտեյնը)։ 1940-1946 թվականներին, փրկվելով հիտլերականներից, ապրել էր Շվեցարիայում, հետո` նորից Կլամարում։ 1959 թվականին հաստատվել է Սոլդունոյում, Լոկարնոյի մոտ։

Ժառանգություն և ճանաչումԽմբագրել

1954 թվականին Վենետիկի Բիենալեյում ստանում է քանդակագործության գլխավոր մրցանակը, 1959 թվականին` Պատվո լեգեոնի շքանշան։ 1961 թվականին դարձել է գրականության և արվեստի շքանշանակիր։ 1963 թվականին Արպն արժանացել է Ֆրանսիայի Արվեստի ազգային մեծ մրցանակին, 1964 թվականին արժանացել է Հյուսիսային Ռեյնի հողերի նկարչական մեծ մրցանակի, 1965 թվականին Իտալիայի մշակույթի նախարարության կողմից պարգևատրվել է ոսկե մեդալով, Համբուրգի համալսարանի Գյոթեի անվան մրցանակով։ Արպի ստեղծագործությունների ամենախոշոր հավաքածուն գտնվում է Ստրասբուրգում Նոր և Ժամանակակից արվեստի թանգարանում, որի դիմաց գտնվող հրապարակը նկարչի անունն է կրում։ Նրա անունով է կոչվում Կլամարի մշակութային կենտրոնը, ինչպես նաև` մեկ փողոց Փարիզի 13-րդ շրջանում։ 1979 թվականից Կլամարում գործում է Արպի հիմնադրամը (2004 թ. այն ստացել է ազգային թանգարանի կարգավիճակ)։

 
«Ամպերի հովիվը», Վենեսուելայի համալսարան, Կարակաս

ԱշխատանքներԽմբագրել

Ցուցահանդեսային կատալոգներԽմբագրել

  • Hans Arp 1886—1986. Rolandseck: Stiftung Hans Arp und Sophie Taeuber-Arp; Stiftung Bahnhof Rolandseck, 1986
  • Hans Arp (1886—1966) zum 100. Geburtstag. Zürich: Kunsthaus Zürich, 1986.
  • Hans Arp 1886—1966: Druckgrafik. München: Edition e, 1986
  • Hans Arp, Sophie Taeuber-Arp. Ostfildern-Ruit: G. Hatje, 1996
  • Hans Arp 1886—1966. Berlin: Kulturstiftung der Länder, 1997
  • Hans Arp, Worte Ania Harms (Hrsg.). Oberursel: A. Harms, 2002
  • Schwitters — Arp/ Hrsg. Hartwig Fischer. Ostfildern-Ruit: Hatje Cantz, 2004
  • Hans Arp, Göttinnen umgeben von ihren Rosen und Schlangen/ Ania Harms (Hrsg.). Oberursel: A. Harms, 2005
  • Hans Arp, Singendes Blau/ Ania Harms (Hrsg.). Oberursel: A. Harms, 2006

Գրական ստեղծագործություններԽմբագրել

  • Gesammelte Gedichte. Bd.1-3. — Zurich; Wiesbaden, 1966—1984.
  • Arp on Arp: poems, essays, memories. — New York: Viking Press, 1972.
  • Sable de lune: poèmes choisis. — Paris: Arfuyen, 2005.
  • Բանաստեղծություններ, թարգմ. Վ. Կուպրանով
  • Բանաստեղծություններ, թարգմ. Վ. Միկուշևիչ, Հանս Արպ. Քանդակագործություն, գրաֆիկա
  • Անանուն գազան. թարգմ. Ս. Դուբին, Անդրեյ Բրետոն
  • Ամպերի պոմպ. թարգմ. Վ. Պարնախ
  • Ֆրանսիական սյուրեալիզմի պոեզիա

Գրականություն բանաստեղծի և նկարչի մասինԽմբագրել

  • Last R.W. Hans Arp: the poet of Dadaism. — London: Wolff, 1969.
  • Poley St. Hans Arp: die Formensprache im plastischen Werk. — Stuttgart: G. Hatje, 1978.
  • Fauchereau S. Arp. — New York: Rizzoli, 1988.
  • Rossi P.L. Hans Arp. — Paris: Virgile, 2006.

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ Dictionnaire culturel de Strasbourg (ֆր.): 1880-1930 / R. Recht, J. Richez, I. Laboulais — Strasbourg: Presses universitaires de Strasbourg, 2017. — P. 597. — ISBN 978-2-86820-988-7
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Jean Arp (դան.)
  4. ↑ 4,0 4,1 Hans later Jean Arp — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 https://hedendaagsesieraden.nl/2020/12/13/hans-arp/
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 1998. — ISBN 978-1-884446-05-4
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 https://zkm.de/en/person/hans-arp
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Hans Arp (նիդերլ.)
  9. ↑ Ժամանակակից արվեստի թանգարանի առցանց հավաքածու
  10. ↑ 10,0 10,1 SIKART — 2006.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 RKDartists (նիդերլ.)
  12. ↑ http://americanabstractartists.org/current-members/past/

Արտաքին հղումներԽմբագրել

 
 Ժան Արպ
էջը Վիքիպահեստում
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ժան_Արպ&oldid=7903478» էջից