HS Disambig.svg Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Կարտան (այլ կիրառումներ)

Էլի Ժոզեֆ Կարտան (անգլ.՝ Élie Joseph Cartan, ապրիլի 9, 1869(1869-04-09)[1][2][3][…], Դոլոմյո, Իզեր, Ֆրանսիա[4] - մայիսի 6, 1951(1951-05-06)[4][2][5][…], Փարիզ, Ֆրանսիա[4]), ֆրանսիացի մաթեմատիկոս։ Փարիզի Գլխավոր Ասամբլեայի անդամ։

Էլի Ժոզեֆ Կարտան
Élie Joseph Cartan
Elie-Cartan-1904.png
Ծնվել էապրիլի 9, 1869(1869-04-09)[1][2][3][…]
Դոլոմյո, Իզեր, Ֆրանսիա[4]
Մահացել էմայիսի 6, 1951(1951-05-06)[4][2][5][…] (82 տարեկան)
Փարիզ, Ֆրանսիա[4]
ԳերեզմանQ64493572?
ՔաղաքացիությունFlag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg Ֆրանսիա
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս, համալսարանի դասախոս և ֆիզիկոս
Հաստատություն(ներ)Փարիզի գիտությունների ֆակուլտետ, Մոնպելիեի համալսարան[6], Լիոնի համալսարան[6], Նենսիի համալսարան[7], Փարիզի համալսարան և Լիոնի համալսարան
Գործունեության ոլորտդիֆերենցիալ երկրաչափություն, հարաբերականության ընդհանուր տեսություն և մաթեմատիկա[8]
Պաշտոն(ներ)նախագահ
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Ռումինական ակադեմիա, Լինչեի ազգային ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Նորվեգիայի գիտությունների ակադեմիա, Լոնդոնի մաթեմատիկական ընկերություն, Երկայնությունների բյուրո, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա և ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա
Ալմա մատերԲարձրագույն նորմալ դպրոց, Ժանսոն-դը-Սայի լիցեյ, Փարիզի գիտությունների ֆակուլտետ և Փարիզի համալսարան[9]
Տիրապետում է լեզուներինֆրանսերեն[1][8]
Գիտական ղեկավարԺան Գաստոն Դարբու[10] և Սոֆուս Լի
Եղել է գիտական ղեկավարCharles Ehresmann?[9], Kentaro Yano?[9], Germán Ancochea Quevedo?, Radu Roșca?[9], Georges de Rham?, Mohsen Hashtroodi?[9], Michel-Louis Guérard des Lauriers?[9], Assadollah Alebouyeh?[9], Father Charles Racine?[9], Jacques Devisme?[9], Paul Delens?[9], Bernard d'Orgeval?[9], Octave Galvani?[9], Lucien Féraud?[9], Louis Long?[9], Alexandru Pantazi?[9], George Nikoladze?[9] և Edgar B. Schieldrop?[9]
Հայտնի աշակերտներPaulette Libermann? և Shiing-Shen Chern?
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Marie-Louise Cartan?
Երեխա(ներ)Անրի Պոլ Կարտան, Jean Cartan?, Hélène Cartan? և Louis Cartan?
Commons-logo.svg Élie Cartan Վիքիպահեստում

1891 թվականին ավարտել է Բարձրագույն նորմալ դպրոցը։ 1912 թվականին դարձել է Փարիզի համալսարանի պրոֆեսոր։ Հիմնական աշխատանքները վերաբերում են անընդհատ խմբերի, դիֆերենցիալ հավասարումների տեսություններին, դիֆերենցիալ երկրաչափությանը։ 1894 թվականին հիմնել է Լիի խմբերի հանրահաշվական տեսությունը, 1913 թվականին կառուցել է Լիի կիսապարզ խմբերի ներկայացումների տեսությունը, հետագայում Լիի խմբերը կապել է դիֆերենցիալ երկրաչափության և տոպոլոգիայի հետ։ 1899 թվականից 1902 թվականներին ստեղծել է, այսպես կոչված, արտաքին ձևերի տեսությունը, որը նրան հնարավորություն տվեց լուծել Պֆաֆի հավասարումների համատեղության հարցը։ Բազմաչափ տարածությունների դիֆերենցիալ երկրաչափությունում կառուցել է աֆինական, պրոյեկտիվ և կոնֆորմ կապակցվածություններ ունեցող ընդհանրացված տարածություններ, տվել է շարժական ռեպերի ընդհանուր մեթոդը, որը արտաքին ձևերի մեթոդի հետ երկրաչափական պրոբլեմների լուծման արդյունավետ միջոց է։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 348