Վիքիպեդիա

Բրանիսլավ Պետրոնիժևիչ

Բրանիսլավ Պետրոնիժևիչ (սերբ.՝ Бранислав Петронијевић, մարտի 25 (ապրիլի 6), 1875, Ub, Սերբիա - մարտի 4, 1954(1954-03-04)[1][2]), սերբ և հարավսլավացի փիլիսոփա և մաթեմատիկոս։ Փիլիսոփայության դոկտոր (1898), Բելգրադի համալսարանի պրոֆեսոր (1903)։ Սերբիայի գիտությունների և արվեստի ակադեմիկոս (1920-ից)։ Հարավսլավիայի փիլիսոփայության նշանավոր ներկայացուցիչ։ Ընդգրկված 100 ամենահայտնի սերբերի ցանկում[6]։

Բրանիսլավ Պետրոնիժևիչ
Ծնվել էմարտի 25 (ապրիլի 6), 1875 Ub, Սերբիա
Մահացել էմարտի 4, 1954(1954-03-04)[1][2] (78 տարեկան)
Քաղաքացիություն Սերբիա
Մասնագիտությունփիլիսոփա և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Բելգրադի համալսարան
Գործունեության ոլորտփիլիսոփայություն[3]
ԱնդամակցությունՍերբական գիտությունների և արվեստների ակադեմիա և Սերբական գիտությունների և արվեստների ակադեմիա
Ալմա մատերԼայպցիգի համալսարան և Բելգրադի առաջին գիմնազիա
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներինսերբերեն[4][3][5]
 Branislav Petronijević Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

Բրանիսլավ Պետրոնիժևիչը աստվածաբանի որդի է եղել։ Սովորել է Վալևոյի գիմնազիայում։ Ապա Բելգրադի բարձրագույն դպրոցում։ 1894 թվականից բժշկություն է սովորել Վիեննայի համալսարանում։ Միացել է համալսարանի փիլիսոփայական ընկերությանը։ Լսեցի Բոլցմանի դասախոսությունները[7]։ Երեք տարի անց տեղափոխվել է Լայպցիգի համալսարան, որտեղ սովորել է փիլիսոփայություն Վոլկելտի, Օստվալդի և Մախի ղեկավարությամբ[8][9]։ 1898 թվականին պաշտպանել է իր թեկնածուական թեզը՝ Բանականության սկզբունքը գերմ.՝ Der Satz vom Grunde։

Ստեղծագործություն

խմբագրել
 
UB 022

Բրանիսլավ Պետրոնիժևիչը հրատարակել է մի քանի աշխատություններ փորձարարական հոգեբանության վերաբերյալ։ Նա մշակել է ինքնատիպ համակարգ, որտեղ մետաֆիզիկայից բացի, նա հաշվի էր առնում գիտելիքի տեսությունը և բնության փիլիսոփայությունը։ Նա մշակել է մետաֆիզիկական տեսություն, որը անվանել է բազմակարծություն՝ համեմատելով այն Սպինոզայի, Լայբնիցի և Ջորջ Բերկլիի տեսությունների հետ։ Նա այն կապել է դիսկրետ երկրաչափության իր սեփական տարբերակի հետ, գիտելիքի իր էմպիրիո-ռացիոնալիստական տեսության և էվոլյուցիոն փիլիսոփայության հետ[10]։ Պետրոնիժևիչը գրել է գերմաներեն և ֆրանսերեն։ Նրա հիմնական աշխատություններ են եղել Մետաֆիզիկայի սկզբունքներ (երկու հատոր), Ժամանակակից փիլիսոփայության պատմություն, Համընդհանուր էվոլյուցիա, Հոդվածներ և հետազոտություններ (չորս հատոր), Էմպիրիկ հոգեբանություն, Կյանքի արժեքի մասին (հետմահու հրատարակված ինքնակենսագրությամբ)։ Մաթեմատիկայի տրամաբանական հիմունքների մեջ նրա ամենաուշագրավ ներդրումներից են աշխատանքը ընդհանուր երկրաչափությունների, անսահմանության տարածաժամանակի, երեք մարմնի խնդիրների, տարբերության գործակիցների և մաթեմատիկական ինդուկցիայի վերաբերյալ։ Հոգեբանության բնագավառում նա մշակել է տեսություն թափանցիկության դիտարկման և բարդ գույների խորության ու դիտարկման մասին։ Հոգեբանության բնագավառում նա մշակել է տեսություն թափանցիկության դիտարկման և բարդ գույների խորության ու դիտարկման մասին[11][12]։

Գործունեություն

խմբագրել

Պետրոնիժևիչը 1906 թվականի փետրվարից եղել է Սերբիայի գիտությունների և արվեստի թագավորական ակադեմիայի թղթակից անդամ։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին եղել է պատերազմի թղթակից։ Պատերազմից հետո դասախոս էր Բելգրադի համալսարանում։ 1932-1933 թվականներին աշխատել է Սերբիայի թագավորական ակադեմիայի քարտուղար։ 1938 թվականին հիմնադրել է Սերբիայի փիլիսոփայական ընկերությունը։ 1941 և 1947 թվականներին առաջադրվել է գրականության Նոբելյան մրցանակի[13]։

Աշխատանքներ

խմբագրել
  • Спиритизам. Београд, 1900. стр. 74
  • Фридрих Ниче. Н. Сад, 1902. стр. 99
  • О слободи воље, моралној и кривичној одговорности. Београд, 1906. стр. 178+1
  • Едуард Хартман. Живот и филозофија. Београд, 1907. стр. 43
  • Филозофија у «Горском Вијенцу» Н. Сад, 1908. стр. 60
  • Основи емпириске психологије. Београд, 1910. стр. 318
  • Чланци и студије. Књ. I—III. Београд, 1913-22.
  • Шопенхауер, Ниче и Спенсер. Београд, 1922. стр. 316
  • Историја новије филозофије. I део од Ренесансе до Канта. Београд, 1922. стр. 389
  • Основи емпириске психологије. II изд. Књ. I—III. Београд, 1923-6. стр. 12+172
  • Основи теорије сазнања са 19 сл. у тексту. Београд, 1923. стр. 187
  • Хегел и Хартман. Београд, 1924. стр. 151
  • Чланци и студије. Нова серија. Београд, 1932. стр. 1932
  • Принципи метафизике — I, II, Београд, 1998.

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p.
  3. ↑ 3,0 3,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  4. ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  5. ↑ CONOR.Sl
  6. ↑ «Югославская философия». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 19-ին.
  7. ↑ Russell, Bertrand (1956). «Portraits from Memory: And Other Essays» (անգլերեն). Simon and Schuster. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.
  8. ↑ http://doiserbia.nb.rs/img/doi/0351-2274/2015/0351-22741502143L.pdf
  9. ↑ Brown, Stuart; Collinson, Diane; Wilkinson, Robert (2012 թ․ սեպտեմբերի 10). «Biographical Dictionary of Twentieth-Century Philosophers» (անգլերեն). Routledge. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.
  10. ↑ Delmer, Cyrille; Mahboubi, Mohamed; Tabuce, Rodolphe; Tassy, Pascal (2006-03). «A NEW SPECIES OF MOERITHERIUM (PROBOSCIDEA, MAMMALIA) FROM THE EOCENE OF ALGERIA: NEW PERSPECTIVES ON THE ANCESTRAL MORPHOTYPE OF THE GENUS» (անգլերեն). էջեր 421–434. doi:10.1111/j.1475-4983.2006.00548.x. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.
  11. ↑ Novakov, Anna (2012 թ․ մարտի 2). «Diplomatic Ties» (անգլերեն). Lulu.com. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.
  12. ↑ Blackmore, J. T. (2013 թ․ մարտի 9). «Ludwig Boltzmann His Later Life and Philosophy, 1900–1906: Book One: A Documentary History» (անգլերեն). Springer Science & Business Media. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.
  13. ↑ Boscovich, Ruggero Giuseppe; Child, J. M. (James Mark) (1922). «A theory of natural philosophy». Chicago, London, Open Court Publishing Company. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 23-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բրանիսլավ Պետրոնիժևիչ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բրանիսլավ_Պետրոնիժևիչ&oldid=9747280» էջից