Վիքիպեդիա

Բիլլի Ջին Քինգ

Բիլլի Ջին Քինգ (անգլ.՝ Billie Jean King, ամուսնությունից առաջ՝ Մոֆիտ (անգլ.՝ Moffitt), նոյեմբերի 22, 1943(1943-11-22)[1][2][3][…], Լոնգ Բիչ, Լոս Անջելես շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ[1]), ամերիկացի թենիսիստուհի։ Նա հանդես է եկել 20-րդ դարի 60-80-ական թվականներին։ Ռեկորդակիր է Ուիմբլդոնի մրցաշարի հաղթանակների քանակով։ Սպորտում կանանց և տղամարդկանց հավասարության ակտիվ մարտիկ է։

Բիլլի Ջին Քինգ
Սեռիգական
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Ծննդյան ամսաթիվնոյեմբերի 22, 1943(1943-11-22)[1][2][3][…] (80 տարեկան)
ԾննդավայրԼոնգ Բիչ, Լոս Անջելես շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ[1]
Հասակ164 սանտիմետր սմ
Աշխատող ձեռքաջլիկություն[4]
Խաղեր Հ/Պ695–155[5]
Խաղեր Հ/Պ87–37[5]
billiejeanking.com​(անգլ.)

Կենսագրություն խմբագրել

1960 թվականին մեկնարկել է ելույթները։ 1968 թվականին պաշտոնապես դարձել է պրոֆեսիոնալ։

Մարզուհին տասնյոթ տարեկանը չլրացած՝ գլխավորել է ԱՄՆ 60-րդ առաջնությունը կոշտ կորտերի վրա՝ Դարլեն Հարդի հետ զուգախաղում։

1961 թվականին նա հաղթել է երեք հանդիպումներից երկուսում՝ Ուայթմանի գավաթի ազգային թիմի կազմում։ 1966 թվականին նա հաղթել է «Մեծ սաղավարտի» մենախաղի իր առաջին մրցաշարում (Ուիմբլդոն)։

1965 թվականին մարզիկն ամուսնացել է Լոուրենս Քինգի հետ և աշխարհին հայտնի դարձել այս անունով։ Ապագայում ամուսնությունը խզվել է, բայց Բիլլի Ջինը պահպանել է իր նախկին ամուսնու անունը։ 1971 թվականին նա աբորտ է արել, որի մասին նշվել է նաև ամսագրում։

Քինգը սակավաթիվ խաղացողներից է, որը տարբեր ժամանակներում հաղթել է «Մեծ սաղավարտի» բոլոր մրցաշարերում։ Ուիմբլդոնում և ԱՄՆ բաց առաջնությունում նա հաղթել է բոլոր երեք անվանակարգերում (մենախաղ, զուգախաղ և խառը)։ Նա ռեկորդակիր է Ուիմբլդոնում տարած հաղթանակների քանակով (Նավրատիլովայի հետ միասին)։ Ուիմբլդոնի բոլոր անվանակարգերում նա ունի 20 տիտղոս։

1966, 1967, 1968, 1972 թվականներին նա աշխարհի ուժեղագույն թենիսիստուհին էր և հռչակվել է տարվա խաղացող։ Իր ամբողջ գործուեության ընթացքում նա մրցում էր թենիսիստուհի Մարգարեթ Սմիթ-Քորթի հետ։

Քինգը Կանանց թենիսի ասոցիացիայի մենախաղի մրցաշարի հաղթող ամենատարեց պրոֆեսիոնալ խաղացողն է։ 1983 թվականին՝ 39 տարեկանում, հաղթել է Բիրմինգհեմի մրցաշարում։

1983 թվականին նա ավարտել է իր ելույթները։ 1987 թվականին ընդունվել է Թենիսի փառքի միջազգային սրահ։

1990 թվականին Քինգը ներառվել է 20-րդ դարի 100 ամենաազդեցիկ ամերիկացիների ցանկում։ 2009 թվականին պարգևատրվել է «Ազատության նախագահական մեդալով»՝ ԱՄՆ-ի քաղաքացիական բարձրագույն պատվով[6]։

Իր գործունեության գագաթնակետին, լինելով աշխարհի ուժեղագույն թենիսիստուհին, Քինգը կարողացել է հասնել կանանց թենիսի ինքնավարությանն ու անկախությանը և իր պարգևավճարները մոտեցնել տղամարդկանց։ 1971 թվականին նա դարձել է առաջին կին թենիսիստուհին, որը մեկ տարվա ընթացքում վաստակել է $ 100,000:

Ֆեդերացիայի գավաթում նա ԱՄՆ թիմի ավագն էր։ Ներկայումս «Համաշխարհային թենիսի թիմ» պրոֆեսիոնալ թենիսի լիգայի համասեփականատերն ու նախագահն է[7]։

Անձնական կյանք խմբագրել

Բիլլի Ջին Քինգը բացահայտ հայտարարել է իր համասեռամոլության մասին[8]։ Երկար տարիներ նա ապրում է իր գործընկեր Իլանա Քլոսի հետ Չիկագոյում։ Նրանք բնակարան ունեն նաև Նյու Յորքում։

Հասարակական գործունեություն խմբագրել

Քինգն ակտիվորեն պայքարել է թենիսում կանանց և տղամարդկանց հավասարության համար։ Նրա նախաձեռնությամբ ստեղծվել է Կանանց թենիսի համաշխարհային ասոցիացիան (WTA)՝ իր օրացույցով և մրցանակային գումարներով, ոչ պակաս, քան տղամարդկանց թենիսում։ Վարկանիշի գնահատման համակարգը հաստատված է։ Փորձելով ամրապնդել կանանց հավասար իրավունքները սպորտում՝ 1973 թվականին Քինգը, հետևելով Մարգարեթ Քորթի պարտությանը, ցուցահանդեսային հանդիպում է անցկացրել աշխարհի նախկին առաջին ռակետ 55-ամյա Բոբի Ռիգզի հետ, որը վիրավորական էր արտահայտվել կանանց թենիսի մակարդակի վերաբերյալ։ Հանդիպումը, որի հաղթողը ստացել է $ 100,000, նշանակվել է Հյուսթոնի «Աստրոդոմ» սպորտային պալատում։ Խաղը հեռարձակվել է ուղիղ եթերով, դիտել են միլիոնավոր հեռուստադիտողներ ամբողջ Ամերիկայում։ Քինգը հաղթանակ է տարել՝ 6-4, 6-3, 6-3 հաշվով։ Այդ պահից, ըստ շատ փորձագետների, թենիսը դարձել է հանդիսատեսի շրջանում ամենատարածված սպորտաձևերից մեկը՝ համարյա ազգային դավանանք Միացյալ Նահանգներում, ինչը բնորոշ էր Ավստրալիային հիսունական թվականներին[9]։

Քինգը ՁԻԱՀ-ի շարժման ակտիվիստ է։ Մասնակցում է այս ուղղությամբ բազմաթիվ գործողությունների` հատուկ գրականության, ֆիլմերի և տեսանյութերի ստեղծում «20-րդ դարի ժանտախտի» դեմ պայքարի վերաբերյալ։ Նա մեկնաբանում է թենիսի բազմաթիվ մրցաշարեր։

Խաղային կարիերա խմբագրել

Կարիերային սկիզբ խմբագրել

10 տարեկանում Բիլլի Ջինը բավական հաջողությամբ խաղացել է սոֆթբոլ՝ շորտ-ստոպ դիրքում, որպեսզի իրենից 4-5 տարի մեծ աղջիկների թիմի հետ հաղթի Լոնգ Բիչի առաջնությունում, սակայն հետագայում սկսել է հետաքրքրվել թենիսով[10]։ Աղջիկը սկսել է խաղալ տեղական ակումբում ընկերոջից փոխառված ռակետով։ Երբ նա տեղեկացել է, որ տեղական այգում կազմակերպվում է թենիսի անվճար դասեր, սկսել է խնայել իր գրպանի ծախսերը, որպեսզի հավաքի 8 դոլար իր առաջին ռակետը գնելու համար[11]։ Ծնողները աջակցել են իրենց դստեր նախասիրությանը։ Բիլ Մոֆֆիտը բակի հետնամասում լապտեր է տեղադրել, որպեսզի աղջիկը կարողանա երեկոյան խաղալ, բայց հենց սկզբից հոգացել է, որ դուստրը ճիշտ վերաբերվի նոր նախասիրությանը։ Երբ խաղերից մեկի ժամանակ Բիլլի Ջինը կորցրել է ինքնատիրապետումը, նա առանց երկմտելու պատրաստ է եղել իր ռակետը դնել սղոցի տակ, եթե չզսպեր իր զայրույթը[12]։

Հետագայում աղջիկը սովորեց թենիս խաղալ պրոֆեսիոնալ մարզիչ Քլայդ Ուոքերի մոտ՝ հաճախելով նրա դասերին Լոնգ Բիչի տարբեր հանրային թենիսահարթակներում և առաջին իսկ տարիներից իրեն դրսևորելով որպես serve-and-volley ոճի կողմնակից, որը նախատեսում էր դեպի ցանց հաճախակի ելքեր և էականորեն տարբերվում այդ ժամանակ կանանց թենիսում ընդունված հետնագծից հարվածների փոխանակումը[10]։ Ուոքերը Մոֆֆիտտին սովորեցրել է թենիսի տեխնիկայի հիմունքները, ներառյալ, այսպես կոչված ամերիկյան շրջադարձային փոխանցումը (անգլ.՝ American twist), որը չափազանց դժվար է համարվել աղջիկների համար[13]։ Նրա հաջողությունը թույլ են տվել նրան խաղալ Լոս Անջելեսի թենիսի ակումբի կողմից կազմակերպված մրցաշարերում, որտեղ սովորաբար խաղում էին հասարակության ամենահարուստ շերտերի մարդիկ։ Այստեղ Բիլլի Ջինը նկատել է, որ հարուստ ընտանիքների երեխաներն իրեն հավասարը հավասարի պես են վերաբերվում, բայց մեծահասակներն իրենց արհամարհական են պահում։ Ինքը՝ մարզուհին և իր կենսագիրները, ուշադրություն են դարձրել այն դրվագին, երբ 11-ամյա աղջկան թույլ չեն տվել նկարվել խմբակային լուսանկարում այն պատճառով, որ նա հագել է շորտ, այլ ոչ թե զգեստ կամ կիսաշրջազգեստ[14][15][16][17]։

1958 թվականին Մոֆֆիտը իր տարիքային խմբում հաղթել է Հարավային Կալիֆորնիայի առաջնությունում։ Տարածաշրջանային թենիսի ամենաազդեցիկ դեմքերից մեկը՝ Պերի Տ․ Ջոնսը, հրաժարվել է ֆինանսավորել նրա մասնակցությունը Օհայոյում կայանալիք ԱՄՆ-ի մինչև 15 տարեկան աղջիկների առաջնությանը, սակայն կազմակերպված դրամահավաքի շնորհիվ Մոֆֆիտտն ու նրա մայրը մասնակցել են մրցաշարին։ Առաջնությունն անցկացվել է արհեստական խոտածածկով Har-Tru թենիսահարթակում, որին Կալիֆորնիայի բետոնե թենիսահարթակներում խաղալ սովորած աղջիկը նախկինում ծանոթ չէր։ Արդյունքում նա պարտվել է քառորդ եզրափակչում մենախաղում, սակայն ակումբի ընկերուհու՝ Կետի Շաբոյի հետ միասին կարողացել են զուգախաղում դուրս գալ եզրափակիչ[18]։

1959 թվականին Մոֆֆիտն ընդգրկվել է ԱՄՆ ազգային հավաքականի կազմում՝ մասնակցելու Ուայթմենի գավաթի երիտասարդական առաջնությանը՝ ամենամյա ավանդական մրցախաղ ամերիկյան և բրիտանական կանանց հավաքականների միջև։ Նա այդ հանդիպումներին մասնակցել է երկու անգամ՝ 1959 և 1960 թվականներին[19]։ Նախապատրաստվելով 1959 թվականի հանդիպմանը՝ ԱՄՆ-ի երիտասարդական թիմը, որը հիմնականում կազմված էր Կալիֆորնիայի թենիսի մարզուհիներից, շրջագայություններ է կատարել արևելյան նահանգներում։ Շրջագայության ընթացքում Մոֆֆիտը ծանոթացել է Նյու Ջերսիից սիրողական մարզիչ Ֆրենկ Բրենանին։ Բրենանը, նկատելով 15-ամյա թենիսիստուհու ներուժը, կանխատեսել է, որ նա կարող է դառնալ աշխարհի լավագույն թենիսիստուհիներից մեկը և հետագայում սկսել է մարզել Մոֆֆիտտին երկրի արևելք կատարած շրջագայությունների ժամանակ, ինչպես նաև ուղեկցել է նրան որոշ մրցաշարերի ընթացքում[20]։ Շրջագայության ընթացքում Մոֆֆիտտն առաջին անգամ մասնակցել է նաև ԱՄՆ-ի առաջնությանը` պարտվելով աղջիկների մրցաշարի արդեն առաջին խաղաշրջանում, չնայած այն բանին, որ նա սեթերում 1-0 հաշվով հաղթել է, իսկ երկրորդ սեթում մատչբոլ է ունեցել[21]։ 1960 թվականին նա արդեն հասել է աղջիկների (մինչև 18 տարեկան) ԱՄՆ առաջնության եզրափակիչ, որտեղ պարտվել է Կարեն Հանտզեին (հետագայում՝ Սասման)[10]։

Դրանից հետո Բիլի Ջինը որոշ ժամանակ պարապել է 1930-ականների չեմպիոն Էլիս Մարբլի մոտ, ծնողները հանգստյան օրերին աղջկան տարել են մարզումների, տնից 40 մղոն հեռավորության վրա (Լոս Անջելեսի Տարզան արվարձան)[22]։ Մարբլը, որն իր խաղային կարիերայի ընթացքում serve-and-volley ոճի երկրպագու էր, օգնել է ամրապնդել իր սանի հակվածությունը հարձակողական թենիսի նկատմամբ։ Այդ համագործակցությունը, սակայն, ավարտվել է ընդմիջումով, երբ աղջիկը մի քանի անգամ կասկածի տակ է դրել մարզիչի հեղինակությունը։ Հնարավոր է Մարբլի վրա ազդել են նաև Մոֆֆիտտի հայտարարությունները, որ նա մտադիր է դառնալ աշխարհի լավագույն թենիսիստուհին, այսինքն նա ակնարկել է, որ մտադիր է գերազանցել իր մարզիչին[23]։ Ինչպես Մարբլը, այնպես էլ հանրահայտ թենիսի չեմպիոնուհի Մորին Քոնելին նկատել են Մոֆֆիտի չափազանց մեծամտությունը և կանխատեսել են, որ դա կարող է խանգարել նրա սպորտային կարիերային[24]։

Հաջողությունները սիրողական թենիսում խմբագրել

Մեծահասակների մրցաշարում Մոֆֆիտտը իր առաջին տիտղոսը նվաճել է 1960 թվականի օգոստոսին, երբ հաղթել է Քերոլ Քալդուելին Ֆիլադելֆիայի խոտածածկ թենիսահարթակի առաջնության եզրափակիչում 6-1, 6-0 հաշվով[25]։ Մարզուհին դեռ տասնյոթ տարեկան չկար, երբ նույն տարում Դարլին Հարդի հետ զուգախաղում փայլել է ԱՄՆ-ի գրունտային թենիսահարթակի առաջնությունում։ 1960 թվականի վերջին նա Միացյալ Նահանգների հինգ ուժեղագույն թենիսիստների թվում է եղել՝ ըստ Լաուն ասսոցիացիայի վարկանիշի (USLTA)[11]։

1961 թվականին՝ դպրոցում սովորելու իր ավարտական տարում, Մոֆֆիտը զբաղեցրել է չորրորդ տեղը USLTA-ի ներքին վարկանիշային աղյուսակում և՛ մենախաղում, և՛ զուգախաղում։ Դա թույլ է տվել նրան մասնակցելու Ուիմբլդոնի մրցաշարի գլխավոր խաղարկությանը` աղջիկների պայքարում հանդես գալու փոխարեն։ Ամերիկուհին առաջին շրջանի մենախաղերում պարտվել է Յոլա Ռամիրեսին երեք սեթում։ Սակայն, զուգախաղում, որտեղ նրա հետ խաղում էր Կարեն Հանտզեն, Մոֆֆիտտը նվաճել է չեմպիոնական տիտղոսը։ Եզրափակիչում ամերիկուհիները հաղթել են Ավստրալիայի առաջնության հաղթող ավստրալացի Ջենիս Լեհեն-Մարգարետ Սմիթ զույգին[26]։ 18-ամյա Հանտզեն և Մոֆֆիտտը դարձել են Ուիմբլդոնի մրցաշարի պատմության մեջ հաղթած ամենաերիտասարդ զույգը[27]։ Միացյալ Նահանգներ վերադառնալուց հետո Մոֆֆիտտի լուսանկարը հայտնվել է Sports Illustrated ամսագրի «Դեմքեր ամբոխի մեջ» հատուկ համարում[28]։ Նույն թվականին նա ընդգրկվել է ԱՄՆ-ի Ուայթմանի գավաթի մեծահասակների հավաքականում։ ԱՄՆ-ի առաջին համար Դարլին Հարդի և Նենսի Ռիչիի բացակայության պայմաններում առաջատարները բրիտանացիներն են եղել, այդ թվում՝ Ուիմբլդոնի հաղթող Անժելա Մորտիմերը և Ֆրանսիայի չեմպիոն Անն Հեյդոնը։ Սակայն ամերիկյան հավաքականը, որին մասնակցել են մինչև 19 տարեկան երեք թենիսիստուհիներ, համալրել է 43-ամյա Մարգարեթ Օսբորնը, ջախջախել մրցակիցներին՝ հաղթելով բոլոր առաջին չորս հանդիպումներում[29]։ Հետագայում Մոֆիտը հանդես է եկել ԱՄՆ-ի հավաքականում Ուայթմենի գավաթի խաղարկությունում ամեն տարի մինչև 1967 թվականը, կրկին վերադառնալով նրա կազմ 1970 թվականին։ Ամերիկուհիները այդ ժամանակահատվածում ամեն տարի նվաճել են գավաթը[25]։

Լոս Անջելեսի պետական քոլեջ ընդունվելուց հետո Մոֆֆիտը մարզվել է Կեմերոն (Սկոտի) Դիդսի և Ջոան Ջոնսոնի մոտ։ Դիդսը և Ջոնսոնը համատեղ մարզումներ են անցկացրել բուհի տղամարդկանց և կանանց թիմերի համար, ինչը նպաստել է դասընթացի բոլոր մասնակիցների զարգացմանը։ Քոլեջի կանանց թիմը, որտեղ խաղում էր նաև Քերոլ Քոլդուելը, համարվել է ամենաուժեղը երկրում։ Սակայն, ըստ Քինգի հուշերի, նա դժվարանում էր համատեղել իր ուսումը հանդիպումների հետ (միաժամանակ աշխատելով երկու տեղում՝ իր ուսման ծախսերը հոգալու համար), ինչի արդյունքում նրա ցուցանիշները երկու դեպքում էլ հեռու էին լավագույնը լինելուց[30]։ Այնուամենայնիվ, 1962 թվականի ամռանը նա դեռ համարվել է ԱՄՆ-ի 3-րդ թենիսիստուհին և նորից վերադարձել Ուիմբլդոն։ Այդտեղ, մեկնարկային խաղում, վիճակահանությամբ նա պետք է խաղար 19-ամյա Մարգարետ Սմիթի հետ, ով մրցաշրջանի սկզբից արդեն հաղթել էր Ավստրալիայի և Ֆրանսիայի առաջնություններում և համարվում էր «Մեծ սաղավարտի» հաղթողի հավակնորդ։ Ամերիկուհին որոշել է նպատակաուղղված խաղալ ավստրալացու դեմ բաց գնդաթիի տակ, որի հարվածը Սմիթի մոտ ավելի քիչ կայուն է եղել։ Նա առաջին սեթում պարտվել է 1:6 հաշվով, բայց երկրորդում հաղթել 6:3 հաշվով, երրորդում՝ պարտվել 3:5 հաշվով, երկու անգամ գեյմ վերցրել մրցակցի մատուցման վրա և տարել սենսացիոն հաղթանակ առաջին անգամ Ուիմբլդոնի պատմության մեջ՝ մրցաշարում առաջին համարի տակ հանդես եկող մասնակցի նկատմամբ։ Մոֆիտն անցել է ևս երկու շրջափուլ, մինչև քառորդ եզրափակչում պարտվել է հյուրընկալող Էնն Հեյդոնին։ Ի վերջո չեմպիոն է դարձել Կարեն Հունտզե-Սասման Մոֆֆիտտ զույգը, երկրորդ անգամ անընդմեջ հաղթելով կանանց զուգախաղերում[31]։ Դրանից հետո Մոֆֆիտտը դուրս է մնացել պայքարից ԱՄՆ-ի առաջնության առաջին ռաունդում՝ հաղթելով առաջին սեթում, բայց հետո վատառողջության պատճառով չի շարունակել հանդիպումը[11]։

1963 թվականի ամռանը Մոֆֆիտտը ԱՄՆ-ի հավաքականի կազմում մասնակցել է պատմության մեջ առաջին Ֆեդերացիայի գավաթի խաղարկությանը։ Ամերիկաուհիները նվաճել են այդ գավաթը՝ եզրափակիչում հաղթելով Ավստրալիայի հավաքականին։ Այդ խաղում Մոֆիտը միայն զուգախաղում հանդիպել է Մարգարետ Սմիթի հետ, որը հաղթել է Դարլին Հարդի հետ՝ ապահովելով իր թիմի հաղթանակը։ Ֆեդերացիայի գավաթից հետո, Մոֆֆիտտը, ինչպես և նախորդ տարի[32], դուրս է եկել Ուիմբլդոնի մենախաղերի եզրափակիչ՝ հաղթելով երեք մրցակիցների, այդ թվում՝ բրազիլուհիներ Մարիա Բուենոյին և Էն Հեյդոն-Ջոնսին[11], բայց վճռորոշ մրցախաղում պարտվել Սմիթին[10]։ ԱՄՆ-ի առաջնությունում նա այս անգամ հասել է 4-րդ շրջան, որտեղ նրան հաղթել է բրիտանուհի Դեյդրա Կատտը[33]։

1963 թվականի հոկտեմբերին Մոֆֆիտտը ավտովթարի է ենթարկվել։ Նրա մեքենան ջախջախվել է, բայց ինքը ստացել է համեմատաբար թեթև վնասվածքներ, թեև հետագայում ստիպված է եղել ծնկի մի քանի վիրահատություններ կատարել իր կարիերայի ընթացքում։ Մոֆֆիտտը հունվարին վերադարձել է կանոնավոր մարզումների, բայց նախորդ տարվանից ոչ մի առաջընթաց չի գրանցել և Ուիմբլդոնի կիսաեզրափակչում պարտվել է Սմիթին և ԱՄՆ-ի առաջնության քառորդ եզրափակիչում՝ Նենսի Ռիչիին։ 1964 թվականի աշնանը նրա հետ կապ է հաստատել ավստրալացի գործարար Բոբ Միտչելը, ով հովանավորել է Սմիթին և աշխարհի առաջատար սիրողական թենիսիստ Ռոյ Էմերսոնին։ Միտչելն առաջարկել է ամերիկուհուն վճարել Ավստրալիա մեկնելու և աշխարհի լավագույն մարզիչներից մեկի՝ Մերվին Ռոուզի ղեկավարությամբ մարզվելու համար։ Ավստրալիայում Մոֆիթը մարզվել է տեղի բոլոր լավագույն թենիսիստների՝ Սմիթի, Էմերսոնի, Լեսլի Տերների, Ռոբին Աբբուրնի, Օուեն Դևիդսոնի, Ռոդ Լևերի, Կեն Ռոզուոլի և Ջոն Նյուքոմբի հետ։ Մարզումների զգալի մասը ֆիզիկական նախապատրաստումն է եղել, ինչի արդյունքում ամերիկուհին 4 ամսում կորցրել է 14 ֆունտ (6 կգ) ավելորդ քաշ։ Ռոուզը ստիպել է երիտասարդ թենիսիստուհուն կրճատել հարվածելիս թափ վերցնելը, մատուցելիս և բաց գնդաթիով հարվածելիս վերափոխել բռնակը և ապահովել ավելի ճշգրիտ խաղ։ Ավստրալացի մարզիչը Մոֆիթին սովորեցրել է ավելի ուշադիր վերլուծել մրցակիցների խաղը[34]։

Դեռ Ավստրալիայում Մոֆֆիտտը Քերոլ Քալդուելի հետ միասին (այդ ժամանակ նա հանդես է եկել կրկնակի ազգանունով՝ Քալդուել Գրեբներ), 1965 թվականի սկզբին հասել էՖեդերացիայի գավաթի եզրափակիչ, բայց այնտեղ ամերիկուհիները պարտվել են դաշտի տերերին, իսկ Մոֆֆիտտը պարտվել է Սմիթի հետ անհատական հանդիպմանը։ Դրանից հետո նրանք կրկին հանդիպել են Ավստրալիայի առաջնության կիսաեզրափակչում և Սմիթը կրկին ցույց է տվել, որ ավելի ուժեղ է։ Սմիթն ու Մոֆֆիտտը կրկին հանդիպել են աշնանը ԱՄՆ-ի առաջնության եզրափակիչում, որտեղ ավստրալացին կրկին հաղթել է։ Ինչպես նախորդ հանդիպումներում, նա ոչ մի սեթ չի տվել Մոֆիթին, թեև ամերիկուհին երկուսում էլ հաղթում է 5։3 հաշվով։ Այդ պարտությունների միջև ընկած ժամանակահատվածում Մոֆֆիտտը Ուիմբլդոնի մրցաշարի կիսաեզրափակչում դարձյալ պարտվել է Մարիա Բուենոյին, բայց բրազիլուհու հետ միասին նվաճել է զուգախաղի ևս մեկ տիտղոս[35]։ Մրցաշրջանի վերջում նա առաջին անգամ զբաղեցրել է առաջին տեղը USLTA-ի ներքին վարկանիշային աղյուսակում՝ այն կիսելով Նենսի Ռիչիի հետ[36]։

 
Քերոլ Քալդուել Գրեբները, Ջուլի Հելդմանը և Բիլլի Ջին Քինգը Ֆեդերացիայի գավաթի հետ, 1966

1965 թվականի աշնանը Բիլլի Ջինն ամուսնացել է և հետագայում հանդես եկել Քինգ ազգանունով։ Հարսանիքից և հաջորդ ուսումնական տարվա սկզբից անմիջապես հետո նա հրավեր է ստացել մասնակցելու Հարավային Աֆրիկայում կայանալիք մրցաշարին։ Հրավիրող կողմը հոգացել է ճանապարհորդության և բնակության ծախսերը և որպես բոնուս առաջարկել է ավելի քան 1000 դոլար, ինչը շատ ավելի մեծ գումար է, քան 14-28 դոլար օրավարձը, որը USLTA-ն վճարել է իր խաղացողներին։ Թեև այդ ժամանակ համաշխարհային սպորտային հանրությունն արդեն քայլեր է ձեռնարկել Հարավային Աֆրիկան մեկուսացնելու համար, բայց թենիսը չի տուժել և նույնիսկ սևամորթ Արթուր Էշը մեկնել է այնտեղ մրցաշարերի։ Քինգը նույն կերպ է վարվել և չորս տարվա ընթացքում առաջին անգամ հաղթել է Սմիթին (6:3, 6:2)[37]։

1966 թվականի մայիսին Քինգը ԱՄՆ թիմի հետ նվաճել է Իտալիայի Ֆեդերացիայի գավաթը՝ մրցաշարի ընթացքում անհատական հանդիպումներում հաղթելով Ֆրանսուազա Դյուրին և Էնն Հեյդոն-Ջոնսին։ ԱՄՆ-ում մի քանի մրցաշարերի մասնակցելուց հետո նա մեկնել է Անգլիա՝ մասնակցելով Ուայթմենի գավաթին (որտեղ նա կրկին հաղթեց Ջոնսին) և Ուիմբլդոնի մրցաշարին։ Ուիմբլդոնում նա առաջին անգամ հանդես է եկել զուգախաղում 17-ամյա Ռոզմարի Կասալսի հետ՝ իր ապագա մշտական զուգընկերոջ հետ, և պարտվել քառորդ եզրափակիչում։ Մենախաղում Քինգն ու Սմիթը, որոնք ըստ դասակագման զբաղեցրել են 4-րդ և 1-ին տեղերը, հանդիպել են կիսաեզրափակչում։ Ամերիկուհին այդ մրցախաղում ակտիվորեն մոմեր է օգտագործել՝ մրցակցին թույլ չտալով ցանց դուրս գալ, գերազանց խաղացել փակ գնդաթիով՝ ի վերջո հաղթելով երկու սեթում։ Եզրափակչում նա հանդիպել է Բուենոյի հետ։ Չնայած այդ մրցախաղը շարունակվել է բոլոր երեք սեթերում, Քինգի ամենաարդյունավետ զենքը ավելի քիչ շարժունակ հակառակորդի դեմ մոմերն են եղել և փակ գնդաթիով խաղը։ Նա հաղթել է վերջին սեթը 6-1 հաշվով՝ նվաճելով իր առաջին տիտղոսը Մեծ Սաղավարտի մենախաղերում։ ԱՄՆ-ի առաջնությունում Քինգը հանդես է եկել 1-ին համարի ներքո, բայց նյարդային խանգարման պատճառով երկրորդ շրջանի խաղում նա պարտվել է ավստրալացի Քերի Մելվիլին[38]։

1966 թվականի արդյունքներով Քինգը զբաղեցրել է առաջին տեղը աշխարհի ուժեղագույն թենիսիստների վարկանիշում, որը ամեն տարի կազմվում է Daily Telegraph թերթի կողմից[25]։ Միևնույն ժամանակ, Մարգարետ Սմիթը, հայտարարել է, որ կորցրել է մրցակցային թենիսի նկատմամբ հետաքրքրությունը, դուրս է եկել մրցաշարից և Պերտում նորաձևության խանութ բացել։ Ավելի ուշ նույն թվականին նա ամուսնացել է տեղացի գործարար Բարրի Կորտի հետ[39]։

Հաջորդ տարի Քինգը նվաճել է Ուիմբլդոնի երկրորդ տիտղոսn անընդմեջ՝ ամբողջ մրցաշարի ընթացքում ոչ մի սեթ չզիջելով իր մրցակիցներին, իսկ հետո առաջին անգամ հաղթել է ԱՄՆ-ի առաջնությունում։ Երկու դեպքում էլ՝ եզրափակիչում, նա հաղթել է Հեյդոն Ջոնսին[11]։ Ուիմբլդոնի մրցաշարում և ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունում այդ տարի ամերիկուհին դարձել է բացարձակ չեմպիոն՝ նվաճելով նաև կանանց զուգախաղի տիտղոսներ Ռոզմարի Կազալի հետ և խառը զուգախաղերում՝ Օուեն Դևիդսոնի հետ (Ուիմբլդոնում նա և Կազալը սահմանել են կանանց զուգախաղի եզրափակիչների ռեկորդ՝ հաղթելով 9:11 6:4 6:2 հաշվով[40]։ Նրա հաշվին ԱՄՆ-ի հավքականի հետ հաղթանակներ են գրանցվել նաև Ֆեդերացիայի գավաթի և Ուայթմանի գավաթի մրցաշարերում[41]։ Նա համարվել է նաև Ջեյմս Սալիվանի մրցանակի հավակնորդ, որը ամենամյա մրցանակ է ԱՄՆ-ի լավագույն սիրողական մարզիկների համար[42]։ 1968 թվականի սկիզբը ամերիկացու համար նշանավորվել է երրորդ անընդմեջ հաղթանակով Մեծ սաղավարտի մրցաշարում՝ Ավստրալիայի բաց առաջնությունում։ Եզրափակչում նա հաղթեց իր վերջին տարիների գլխավոր մրցակցուհուն, մեծ թենիս վերադարձած Մարգարետ Սմիթին, որն այժմ հանդես է գալիս Կորտ անունով[43]։

Բաց դարաշրջանի առաջին տարիներ խմբագրել

Իր ինքնակենսագրականում Քինգը ուշադրություն է դարձնում է 1960-ականների սկզբին ԱՄՆ-ում սիրողական թենիսիստների կարգավիճակին։ Նրա կարծիքով, Ավստրալիայում սիրողական թենիսը մեծ ֆինանսական աջակցություն է ստացել ազգային սպորտային կազմակերպություններից։ Նույն ժամանակաշրջանում, ԱՄՆ-ում USLTA-ն խտրական քաղաքականություն է վարել հայրենական խաղացողների նկատմամբ՝ մրցաշարերին օտարերկրացիների մասնակցության համար վճարելով ավելի շատ, քան ամերիկացիների մասնակցության համար։ Հակառակ իրավիճակն է նկատվել Հին աշխարհում, որտեղ տեղական մրցաշարերին մասնակցած ամերիկացի թենիսիստներն արդեն ստացել են առատաձեռն պարգևատրումներ, բայց USLTA-ի ղեկավարությունը դեմ է եղել նրանց չափազանց ակտիվ մասնակցությանը արտասահմանյան մրցաշարերին։ 1964 թվականին որոշ առաջատար ամերիկացի թենիսիստներ բացահայտ դժգոհություն են հայտնել ԱՄՆ-ի առաջնությանը մասնակցելու պայմաններից։ 3-րդ համարի տակ հանդես եկող Բիլլի Ջին Մոֆիտը առաջարկել է, որ նրանցից մի քանիսը միասին դուրս գան մրցաշարից, բայց ոչ ոք չի աջակցել այդ նախաձեռնությանը[44]։

Միաժամանակ չափազանց բացասաբար է ընկալվել թենիսիստների անցումը պրոֆեսիոնալներին, քանի որ USLTA-ն և մի շարք այլ թենիսի կազմակերպություններ ձգտել են պահպանել թենիսի՝ որպես զուտ «ջենտլմենական» խաղի իմիջը։ Չնայած նրանց դատապարտմանը, Ջեք Քրեյմերի պրոֆեսիոնալ թենիսի մրցաշարերի ժանանակ պարբերաբար իրենց կողմն են գրավել լավագույն սիրողական թենիսիստներին՝ առաջարկելով նրանց զգալի գումարների պայմանագրեր[44]։ Անձնակազմի մշտական արտահոսքի արդյունքն է դարձել նախ Լաուն թենիսի և կրոկետի համաանգլիական ակումբի (Ուիմբլդոնի մրցաշարի կազմակերպիչ), այնուհետև Լաուն թենիսի միջազգային ֆեդերացիայի (ILTF) որոշումը 1968 թվականից միաժամանակ անցկացնել սիրողականների և պրոֆեսիոնալների թենիսի մրցումներ։ Այդ պահից էլ սկսվել է թենիսի բաց դարաշրջանը[45]։

Բաց դարաշրջանի գալուստով Քինգին հնարավորություն է ընձեռվել միանալ նորաստեղծ պրոֆեսիոնալ թենիսի ազգային լիգային։ Նրա հետ կնքվել է 80000 դոլար գումարով երկամյա պայմանագիր։ Լիգայի մրցաշարում ընդգրկված մյուս կանանց թվում են եղել Էնն Հեյդոն-Ջոնսը, Ֆրանսուազա Դյուրը և Ռոզմարի Կասալսը։ Սակայն լիգան սնանկացել է մինչև առաջին մրցաշրջանի ավարտը՝ մրցակցային պայքարում պարտվելով ավելի լավ ֆինանսավորվող World Championship Tennis ասոցիացիային։ Վերջինս զուտ տղամարդկանց կազմակերպություն էր և այնտեղ պրոֆեսիոնալ կանանց համար տեղ չկար[46]։

Քինգը համատեղել է իր մրցելույթները թենիսի ազգային լիգայում 1968 թվականին սովորական մրցաշարերում հանդես գալու հետ, որոնք բաց էին ինչպես սիրողական, այնպես էլ պրոֆեսիոնալ թենիսիստների համար։ Մրցաշարերերի լարված գրաֆիկը սկսել է բացասաբար անդրադառնալ նրա առողջության վրա, ծնկների հետ կապված սովորական խնդիրներին ավելացել է սթրեսից առաջացած ասթման։ Ֆրանսիայի առաջին բաց առաջնությունում նա քառորդ եզրափակչում հաղթել է Մարիա Բուենոյին և կիսաեզրափակչի սեթերում հաղթել Նենսի Ռիչիին 1-0 հաշվով, բայց նա հիանալի է անցկացրել հաջորդ երկու սեթերը և հասել հաղթանակի, այնուհետև եզրափակչում հաղթել էնն Հեյդոն-Ջոնսին։ Այսպիսով, Քինգին չի հաջողվել դառնալ «Մեծ սաղավարտի» բոլոր չորս մրցաշարերի միաժամանակյա տիտղոսակիր։ Հետո, սակայն, նա կրկին առավելություն է ունեցել Ուիմբլդոնում՝ եզրափակչում 9:7, 7:5 հաշվով հաղթելով Ջուդի Թեգարտին։ Քինգը դարձել է առաջին թենիսիստուհին Մորին Քոնելիից հետո, ով երեք տարի անընդմեջ հաղթել է Ուիմբլդոնի մենախաղի մրցաշարում[47]։ ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունում նա հասել է եզրափակիչ, որտեղ պարտվել է բրիտանացի Վիրջինիա Ուեյդին, բայց երրորդ անգամ անընդմեջ պահպանեց առաջին տեղը ամենամյա վարկանիշային աղյուսակում[11]։

Բացի պրոֆեսիոնալ և ավանդական մրցաշարերին մասնակցելուց, Քինգն ամուսնու հետ ինքնուրույն կազմակերպել է իր առաջին պրոֆեսիոնալ մրցաշարը։ Օքլենդում անցկացված մրցաշարին թենիսի ազգային լիգայից մասնակցել են չորս տղամարդ և չորս կին, և նույնքան մասնակից էլ հատուկ հրավիրվել են «դրսից»։ Կին մասնակիցների թվում է եղել 40-ամյա Ալթեա Գիբսոնը՝ «Մեծ սաղավարտի» առաջին սևամորթ հաղթողը, ով երկար տարիներ չի մասնակցել պաշտոնական մրցաշարերի։ Լարի Քինգը մրցաշարի կազմակերպման համար ներդրել է 5000 դոլար իր սեփական միջոցներից՝ ամբողջ ընտանիքի խնայողությունները և մրցաշարի արդյունքներով ստացել մոտ հինգ հազար դոլար եկամուտ[48]։

ԱՄՆ-ի բաց առաջնության եզրափակիչում Ուեյդից կրած պարտության պահին Քինգի ձախ ծնկի հետ կապված խնդիրներն այնքան են սրվել, որ նա ստիպված է եղել վիրահատվել մրցաշարից անմիջապես հետո։ Սակայն մեկ ամսվա ընթացքում նա վերսկսել է մարզումները և հաջորդ տարի բավական լավ մարզավիճակում է գտնվել Ավստրալիայի բաց առաջնությանը մասնակցելու համար[49]։ Չնայած այն հանգամանքին, որ նա մնացել է աշխարհի ուժեղագույն թենիսիստուհիներից մեկը, այդ տարի Մեծ սաղավարտի մրցաշարերի մենախաղում նոր մրցանակներ չի ստացել։ Ավստրալիայի բաց առաջնության եզրափակիչում ամերիկուհին 6:4, 6:1 հաշվով հաղթել է Մարգարետ Կորտին։ Ֆրանսիայի բաց առաջնության քառորդ եզրափակչում նա երկու սեթերում հաղթել է Լեսլի Թերներ-Բոուրին, ով այդ ժամանակ արդեն երկու անգամ հաղթել է այդ մրցաշարում։ Դրանից հետո Քինգը Ուիմբլդոնի մրցաշարի եզրափակիչում պարտվել է Հեյդոն-Ջոնսին, իսկ ԱՄՆ բաց առաջնության քառորդ եզրափակչում՝ Նենսի Ռիչիին, որն իր հերթին եզրափակչում պարտվել է Կորտին[11]։

1970 թվականի Ուիմբլդոնի եզրափակչում Քինգը հանդիպել է Կորտին, ով մինչ այդ հաղթել էր Ավստրալիայի և Ֆրանսիայի բաց առաջնություններում և հասել «Մեծ սաղավարտի» ամենամյա մրցաշարում հաղթելու կես ճանապարհին։ Մինչև այդ պահը նրանք մի քանի անգամ հանդիպել են ավելի ցածր կարգի մրցաշարերում՝ Դալլասում, Ֆիլադելֆիայում և Դուրբանում հաղթել էր Կորտը, իսկ Սիդնեյում՝ Քինգը։ Առաջին սեթում ամերիկուհին երեք անգամ վերցրել է մրցակցի մատուցումը, դրանից հետո ամեն անգամ տալով սեփականը, ինչի արդյունքում Կորտն այն շահել է 14։12 հաշվով։ Երկրորդ սեթի սկզբում մրցակիցները փոխանակեցին կորցրած գեյմերը իրենց մատուցմամբ, իսկ հետո երկար ժամանակ հերթով վերցրել են գեյմերը, մինչև որ Կորտը հաղթել է սեթը, իսկ վեցերորդ մատչբոլում հաղթել մրցամարտը՝ 11:9 հաշվով։ Այդ հանդիպումը, որը բաղկացած էր 46 գեյմից և տևել է 2 ժամ 27 րոպե, ամենաերկարն է եղել Ուիմբլդոնի կանանց մրցաշարերի պատմության մեջ, և դրա առաջին սեթը ռեկորդ էր եզրափակիչներում խաղերի քանակով թե՛ կանանց, թե՛ տղամարդկանց մրցաշարերում[11]։ Դրանից անմիջապես հետո Քինգը կրկին ենթարկվել է ծնկի վիրահատության (այս անգամ՝ աջ կողմի)[50], իսկ ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունում Կորտը հաղթել է Ռոզմարի Կասալսին եզրափակիչում երեք սեթում՝ դառնալով պատմության մեջ երկրորդ կինը, ով հաղթել է Մեծ Սաղավարտի մրցաշար մենախաղում[11]։

Կանանց պրոֆեսիոնալ մրցաշար, «Սեռերի ճակատամարտ» և Համաշխարհային թիմային թենիս խմբագրել

Թեև 1960-ականների վերջում տղամարդկանց պրոֆեսիոնալ թենիսն արդեն սովորական երևույթ էր դարձել, կանանց մոտ իրավիճակն այլ էր։ Թենիսի մրցաշարերում կանանց հոնորարները չէին կարող համեմատվել տղամարդկանց հետ և շատ խոշոր մրցաշարերում կանայք մասնակցում ընդհանրապես չէին մասնակցում։ Կանանց պրոֆեսիոնալ թենիսի գաղափարը խորթ էր ինչպես WCT[51] ղեկավարությանը, այնպես էլ նոր կազմակերպություններ ստեղծողներին՝ Խաղացողների միջազգային ասոցիացիային (1969) և Պրոֆեսիոնալ թենիսիստների ասոցիացիային (1972)[52]։ Այդ ժամանակ Քինգն իրեն դրսևորեց որպես հետևողական մարտիկ՝ պայքարելով կին թենիսիստուհիների մրցելույթների արժանապատիվ վարձատրության համար։ 1970 թվականին նա դարձավ այն մի քանի մարզուհիներից մեկը, ովքեր, ի նշան ցածր հոնորարի դեմ բողոքի, հիմնեցին թենիսի առանձին պրոֆեսիոնալ մրցաշար[53]։ Այն հովանավորվում էր ծխախոտի արտադրությամբ զբաղվող Philip Morris ընկերության կողմից և երկար ժամանակ հայտնի էր որպես Virginia Slims մրցաշար։ Նորաստեղծ Virginia Slims-ի առաջին մրցաշարը տեղի ունեցավ Հյուստոնում 1970 թվականի սեպտեմբերի վերջին, Pacific Southwest Championships առաջնությանը զուգահեռ, որի կազմակերպիչ Ջեկ Կրամերը կին մասնակիցներին առաջարկել էր գրեթե տասն անգամ ավելի պակաս մրցանակային գումար, քան տղամարդկանց[54]։ Քինգը, որը թենիսիստուհիների դեմարշի հիմնական շարժիչ ուժն էր, դեռ չէր վերականգնվել վիրահատությունից և պարտվել էր առաջին շրջանում, բայց մրցաշարն ինքնին ֆինանսապես հաջող էր ստացվել[55]։

Թենիսիստների անկախ դիրքորոշումը, որը ստացել է «Օրիգինալ ինյակ» (անգլ.՝ Original 9) մականունը, զայրացրել էր USLTA-ին, որը որակազրկել էր Virginia Slims մրցաշարի մասնակիցներին և արգելել նրանց հանդես գալ ԱՄՆ-ի հավաքականում, Ֆեդերացիայի գավաթում և Ուայթմենի գավաթում։ Պրոֆեսիոնալ մրցաշարի հիմնադիրների նկատմամբ կիրառված պատժամիջոցները ստիպեցին բազմաթիվ առաջատար թենիսիստների, այդ թվում՝ Մարգարետ Կորտին և Վիրջինիա Ուեյդին, ինչպես նաև երիտասարդ Իվոն Գուլագոնգին և Քրիս Էվերթին, հրաժարվել դրան մասնակցելուց և շարունակել խաղալ ավանդական մրցաշարերում՝ USLTA-ի հովանու ներքո[56]։

Այնուամենայնիվ, Virginia Slims մրցաշարը գրավեց բավականաչափ խաղացողներ և հանդիսատես, որպեսզի դառնա ֆինանսապես հաջողակ՝ 1971 թվականին մրցաշարերի ընդհանուր մրցանակային գումարը հասել էր 310 հազար դոլարի, իսկ 1973 թվականին՝ 750 հազարի[57]։ Քինգը հաղթել էր 1971 թվականի առաջին հինգ մրցաշարերում[58], և ընդամենը մեկ տարում նա հաղթել էր 31 մրցաշարերից 17-ում, նրա մասնակցությամբ մրցաշարերի հաղթանակների և պարտությունների հարաբերակցությունը կազմել էր 112-13 (ևս 22 տիտղոս նվաճել էր զուգախաղերում[59])։ Մրցաշրջանի վերջում նա դարձավ առաջին կին թենիսիստուհին, ով մեկ տարվա ընթացքում շահել էր ավելի քան 100,000 դոլար[25]։ Մեծ սաղավարտի մրցաշարերում նա դեռևս զիջում էր Ավստրալիայի իր մրցակիցներին. և՛ Ավստրալիայի բաց առաջնությունում, և՛ Ուիմբլդոնի մրցաշարում Մարգարեթ Քորթը և նրա հայրենակից Իվոն Գուլագոնգը (ով Ուիմբլդոնի կիսաեզրափակչում հաղթել էր Քինգին) խաղացին եզրափակիչում[11]։ Միայն 1971 թվականի ԱՄՆ բաց առաջնությունում Քինգը նվաճեց Մեծ Սաղավարտի իր առաջին տիտղոսը 1968 թվականից ի վեր։ Մրցաշարի կիսաեզրափակիչում նա երկու սեթում հաղթեց 16-ամյա Քրիս Էվերթին, ով մինչ այդ 40-ից ավելի անընդմեջ հաղթանակ էր տարել և 7 ամիս չէր պարտվել, իսկ եզրափակչում՝ նաև երկու սեթում՝ Ռոզմարի Կազալսին։ Ինչպես պարզվեց ավելի ուշ, այդ եզրափակիչը միակն էր, որտեղ միմյանց հանդիպեցին զուգախաղի երկու մշտական գործընկերները[60]։ Քինգն ավարտեց մրցաշրջանը Daily Telegraph-ի վարկանիշային աղյուսակի երկրորդ հորիզոնականում՝ զիջելով միայն Գուլագոնգին[61]։

1972 թվականի սկզբին Քինգն առաջին անգամ մտածեց իր խաղային կարիերան ավարտելու մասին[62]։ Իր ինքնակենսագրության մեջ նա գրում է, որ ակտիվ սոցիալական կյանքը բացասաբար էր ազդել իր խաղի որակի վրա. փետրվարին, մասնավորապես, Էվերտի դեմ խաղում նրան հաջողվել էր ընդամենը մեկ խաղում հաղթել։ Նա բաց թողեց Ավստրալիայի բաց առաջնությունը Virginia Slims մրցաշարի հանդեպ ունեցած պարտավորությունների պատճառով, բայց հետո գարնանը նվաճեց իր առաջին (և ինչպես պարզվեց, միակ) տիտղոսը Ֆրանսիայի բաց առաջնությունում՝ եզրափակիչում հաղթելով Գուլագոնգին երկու սեթերում։ Նույն կազմով խաղացվեց նաև եզրափակիչը Ուիմբլդոնի մրցաշարում և ամերիկացին կրկին ավելի ուժեղ գտնվեց (մինչդեռ երկու եզրափակիչներն էլ ավարտվեցին նույն հաշվով՝ 6:3, 6:3[63])։ ԱՄՆ բաց առաջնությունում նա հաղթեց տարվա իր երրորդ «Մեծ սաղավարտի» մրցաշարում՝ ոչ մի սեթ չզիջելով իր մրցակիցներին ամբողջ մրցաշարում, ներառյալ կիսաեզրափակիչում Կորտի դեմ խաղում, և մրցաշրջանի վերջում կրկին ապահովեց առաջին տեղը համաշխարհային դասակարգման աղյուսակում։ Ընդ որում ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունում հաղթելու համար Քինգը ստացել էր 10 հազար դոլար՝ տղամարդկանց չեմպիոն Իլիե Նաստասեի ստացած 25 հազար դոլարի դիմաց։ Արդյունքում մարզուհին հայտարարեց, որ ինքը և մյուս պրոֆեսիոնալ թենիսիստուհիները հաջորդ տարի բոյկոտելու են այդ մրցաշարը, եթե մրցանակային գումարը չհավասարեցվի[64]։ Այդ հայտարարությունը ամրապնդվեց Կանանց թենիսի ասոցիացիայի (WTA) հիմնադրմամբ, որի առաջին նախագահը դարձավ Քինգը։ Այդ քայլերի արդյունքում արդեն 1973թվականին ԱՄՆ բաց առաջնությունում կանանց և տղամարդկանց համար սահմանվեցին հավասար մրցանակներ[25]։ Բացի այդ, 1972 թվականի արդյունքներով Sports Illustrated ամսագիրը «Տարվա մարզիկ» ճանաչեց Քինգին՝ կիսելով այդ տիտղոսը նրա և բասկետբոլի մարզիչ Ջոն Վուդենի միջև։ Նա դարձավ տարվա առաջին կին մարզիկը Sports Illustrated-ի անվանակարգում[62]։

1973 թվականի Ուիմբլդոնի մրցաշարի կիսաեզրափակչում Քինգը երեք սեթում հաղթեց Իվոն Գուլագոնգին, չնայած այն հանգամանքին, որ ավստրալացուն հաջողվեց ետ նվաճել յոթ մատչբոլ։ Եզրափակչում նա խաղաց Քրիս Էվերթի հետ, ով հաղթեց Կորտին երկրորդ կիսաեզրափակիչում և այդ մրցաշարում նվաճեց իր հինգերորդ տիտղոսը երկու սեթում, որոնցից առաջինը նա հաղթեց «զրոյով»։ Քինգը կրկին հաղթեց նաև կանանց զուգախաղում՝ Ռոզմարի Կազալսի հետ և խառը զուգախաղում՝ Օուեն Դևիդսոնի հետ՝ երկրորդ անգամ դառնալով Ուիմբլդոնի բացարձակ չեմպիոնուհի իր կարիերայում[65]։ ԱՄՆ բաց առաջնությունում Ջուլի Հելդմանի հետ չորրորդ շրջանի հանդիպումից առաջ նա հիվանդացավ գրիպով և խաղին մասնակցեց պենիցիլինի ներարկումից հետո։ Քինգը հաղթեց առաջին սեթը և առաջ անցավ երկրորդում 4-1 հաշվով, բայց դրանից հետո նա չկարողացավ ոչ մի գեյմ վերցնել՝ ի վերջո զիջեց խաղը 0-4 հաշվով երրորդ սեթում[66]։

 
Քինգն ու Բոբի Ռիգսը, 1973

Սակայն, այդ պահի դրությամբ Մեծ սաղավարտի մրցաշարերում արդյունքները հետին պլան էին մղվել Քինգի համար, նրա հաջորդ հանդիպումը կարող էր որոշել կանանց պրոֆեսիոնալ թենիսի և ընդհանրապես կանանց սպորտի ճակատագիրը գալիք տարիների ընթացքում։ Տղամարդկանց թվում, ովքեր քննադատել են թենիսիստուհիների համար հավասար մրցանակային գումար սահմանելը, առանձնանում է Ուիմբլդոնի 1939 թվականի չեմպիոն Բոբի Ռիգսը, ով Քինգից մեծ էր 25 տարով։ Ապացուցելու համար, որ կանանց թենիսը զիջում է տղամարդկանց և, հետևաբար, արժանի չէ հավասար հոնորարների, նա ցուցադրական հանդիպում անցկացրեց կանանց մրցաշարերում Քինգի մշտական մրցակցի՝ Մարգարետ Սմիթ-Կուրտի դեմ և հաղթեց նրան 6։2, 6 հաշվով։ Դրանից հետո Քինգն ինքն էր ստիպված ընդունել Ռիգսի մարտահրավերը, որպեսզի պաշտպանի կանանց թենիսի հեղինակությունը։ Նրանց մրցախաղը, որի հաղթողը ստանալու էր 100.000 դոլար, մամուլում ստացել էր «Սեռերի մենամարտ» անվանումը։ Ռիգսը, ջանասիրաբար պատրաստվելով Կորտի դեմ խաղին, քիչ ուշադրություն էր դարձրել երկրորդ խաղից առաջ մարզումներին՝ կենտրոնանալով սադրիչ հայտարարություններով հագեցած հրապարակային ելույթների վրա։ Արդյունքում նա խաղին մոտեցավ վատ ֆիզիկական վիճակում։ Քինգը, ընդհակառակը, քրտնաջան մարզվել էր և խաղի օրը, Հյուսթոնի «Աստրոդոմ»-ի տրիբունաներում հավաքված 30 հազար հանդիսականի և 50 միլիոնանոց հեռուստատեսային լսարանի աջակցության պայմաններում, վստահորեն հաղթեց մրցակցին՝ 6:4, 6:3, 6:3 հաշվով[25]։

Քինգի հաղթանակը խթան հաղորդեց ԱՄՆ-ում կանանց սպորտի զարգացմանը, որրը երկար ժամանակ գրեթե ֆինանսավորումից զրկված էր։ Դրան նպաստել էր նաև աշխատանքային օրենսգրքում մեկ տարի առաջ կատարված փոփոխությունը, որը երաշխավորում էր աշխատանքային հավասար իրավունքներ՝ անկախ սեռից և հայտնի էր որպես «Հատված IX»: 1973 թվականին Քինգը ելույթ էր ունեցել Կոնգրեսում՝ օրենքում այդ փոփոխության քննարկման ժամանակ, որը ստացել էր «Կանանց կրթության հավասարության մասին օրենք» (անգլ.՝ Women's Educational Equity Act) անվանումը։ Քինգի համար, թենիսի աճող հանրաճանաչությունն ընդհանրապես և հատկապես կանանց թենիսի առաջընթացը նոր հնարավորություններ ընձեռեց։ Նա ամուսնու հետ դարձավ թենիսի պրոֆեսիոնալ թիմային լիգայի World Team Tennis (WTT) համահիմնադիր։ Պրոֆեսիոնալ այդ լիգան աշխարհում առաջինն էր, որտեղ խաղում էին երկու սեռերի մարզիկներ։ WTT-ի շրջանակներում Քինգը դարձավ առաջին կինը, ով մարզում էր պրոֆեսիոնալ թիմ տղամարդկանց հետ։ Նա զբաղեցրեց «Ֆիլադելֆիա Ֆրիդոմզ» ակումբի խաղացող մարզչի պաշտոնը, իսկ հետո Դետրոյթի թիմը հետևեց այդ օրինակին՝ առաջարկելով նմանատիպ պաշտոն Ռոզմարի Կասալսին։ Առաջին տարում լիգայում ընդգրկված էին 16 թիմեր, իսկ խաղաշրջանը անցկացվում էր մայիսից օգոստոս՝ Մեծ սաղավարտի մրցաշարերի ընդմիջումների ընթացքում, այն հավաքել էր 5 միլիոն հանդիսական[67], չնայած դրան, լիգան ընդհանուր առմամբ զգալի կորուստներ ունեցավ առաջին տարում, իսկ երկրորդ մրցաշրջանում թիմերի թիվը կրճատվեց մինչև տասի։ «Ֆիլադելֆիա Ֆրդոմզ»-ը դադարեցրեց իր գործունեությունը և 1975 թվականից Քինգը խաղում էր «Նյու Յորք Սեթս»-ում[68]։

Բացի WTT-ից, Ռիգսի հետ խաղից անմիջապես հետո Քինգը հիմնեց նաև Կանանց սպորտային բարեգործական հիմնադրամ, որի առաջին ներդրումը 5000 դոլար էր, որը ստացել էր «Չեմպիոնների Կավալկադա» հեռուստաշոուին մասնակցությունից[69]։ Նույն թվականին նա Լարրի հետ միասին սկսեցին հրատարակել WomenSports ամսագիրը։ Չնայած ԱՄՆ-ում տնտեսական անկմանը, որի պատճառով նույն թվականին հիմնադրված լրատվամիջոցների մեծ մասը շուտով փակվեցին, womenSports-ը խույս տվեց այդ ճակատագրից։ Ամսագրի սկզբնական տպաքանակը կազմում էր 115000 օրինակ, սակայն պահանջարկը շուտով թույլ տվեց այն հասցնել 200000-ի[70]։ Billie Jean King ամսագրի առաջին մի քանի համարներում Բիլլի Ջին Քինգին անհամեմատ ուշադրություն էր դարձվում, ինչը նույնիսկ դժգոհություններ էր առաջացրել ընթերցողների շրջանում։ Դրանից հետո խմբագրությունը սկսեց հավատարիմ մնալ հակառակ մարտավարությանը, հնարավորինս բացառելով իրենց համասեփականատիրոջ անձնական նկրտումները[71]։ Ըստ Wall Street Journal-ի՝ 1973 թվականին Քինգի ընդհանուր եկամուտը (ներառյալ «Սեռերի ճակատամարտը», պրոֆեսիոնալ մրցաշարերում մրցանակային գումարները և Adidas-ի, Wilson-ի, Colgate-ի և այլ ընկերությունների հետ կնքված հովանավորչական պայմանագրերը) հասել էր կես միլիոն դոլարի, իսկ հաջորդ տարին մոտեցել էր մեկ միլիոնի[72]։

31 տարեկանում թենիսիստուհին, ով միաժամանակ կառավարում էր մի քանի բիզնես և ղեկավարում WTA-ն, նորից սկսեց մտածել իր մենախաղի կարիերան աստիճանաբար դադարեցնելու մասին՝ կենտրոնանալով միայն զուգախաղի վրա։ Նա նախապատրաստեց նաև WTA-ի նախագահի փոփոխությունը՝ նրան այդ պաշտոնում փոխարինեց Քրիս Էվերտը, և պայմանագիր ստորագրեց ABC հեռուստաընկերության հետ որպես սպորտային մեկնաբան։ Այնուամենայնիվ, 1974 թվականի երկրորդ կեսին Քինգը չորրորդ անգամ դարձավ ԱՄՆ-ի Բաց առաջնության հաղթող մենախաղում՝ եզրափակչում հաղթելով Գուլագոնգին[73]։ Ավստրալացին մինչ այդ պայքարից դուրս էր թողել Էվերտին, ով մարտից 55 անընդմեջ հաղթանակ էր տարել, իսկ Քինգը վրեժխնդիր եղավ Հելդմանից 1973 թվականին կրած պարտության համար։ Եզրափակչի առաջին սեթը հաղթեց Գուլագոնգը, երկրորդը՝ Քինգը նույն 6։3 հաշվով։ Այնուհետև ավստրալուհին որոշիչ սեթում առաջ անցավ 3-0 հաշվով, սակայն իր մատուցման ժամանակ միանգամից երկու կրկնակի սխալ թույլ տվեց և թույլ տվեց մրցակցին հավասարեցնել հաշիվը։ Հերթական մատուցումը կատարելով Գուլագոնգի վրա՝ ամերիկացին հնարավորություն ուներ խաղն ավարտին հասցնել իր մատուցման վրա՝ 5։4 հաշվով, սակայն այդ պահին Գուլագոնգը ՝ կարողացավ միավոր վաստակել վերցնելով ուրիշի մատուցման գեյմը։ Վերջին երկու պարտիաները, սակայն, բաժին հասան ամերիկուհուն, ով վաստակեց վերջին ինը միավորից ութը[63]։ Նա հաղթեց նաև կանանց զուգախաղի մրցաշարում Կազալսի հետ և մրցաշրջանի արդյունքներով վարկանիշով գրավեց երկրորդ տեղը Էվերտից հետո[74]։

Վերջին ելույթներ խմբագրել

Քինգը ստիպված էր հետաձգել իր մենախաղերի կարիերայի ավարտը, womenSports ամսագրի հրապարակումից առաջացած վնասների պատճառով։ Ամսագիրը հիմնականում ֆինանսավորվում էր Քինգ ամուսինների անձնական միջոցներով և տպագրության առաջին տարում կրել էր շուրջ մեկ միլիոն դոլարի վնաս։ Քինգ ամուսինների հերթական բիզնես նախագիծը՝ Թենիսի դպրոցների TennisAmerica ցանցը նույնպես վնասաբեր էր դարձել։ Վնասները ծածկելու համար Բիլի Ջինը ստիպված էր շարունակել հանդես գալ մենախաղերում մեծ մրցանակային ֆոնդերով մրցաշարերում[75]։ Նա, մասնավորապես, նվաճեց իր վեցերորդ տիտղոսը Ուիմբլդոնի մրցաշարում՝ կիսաեզրափակիչում երեք սեթում հաղթելով Էվերտին, իսկ եզրափակչում՝ Գուլագոնգին, որին երկու սեթերից պարտվել էր միայն մեկում։ Կանանց մենախաղում Քինգի վեցերորդ տիտղոսի նվաճումը Ուիմբլդոնի մրցաշարում Սյուզան Լենգլենի ռեկորդի կրկնությունն էր։ Բացի այդ, այդ հաղթանակը Քինգի համար արդեն 19-րդն էր Ուիմբլդոնում բոլոր անվանակարգերում, ինչը նաև կրկնում էր Էլիզաբեթ Ռայանի կողմից գրանցված մրցաշարի ռեկորդը, ով իր բոլոր հաղթանակներին հասել էր զուգախաղերում[76]։

1975 թվականի Ուիմբլդոնի մրցաշարից հետո Քինգը որոշ ժամանակ ընդհատեց իր ելույթները մենախաղերում՝ բաց թողնելով, մասնավորապես, ԱՄՆ բաց առաջնությունը այդ տարի և Ուիմբլդոնինը հաջորդ տարի։ Այնուամենայնիվ, նա զգաց, որ դեռ լավ մարզավիճակում է և ընդունեց ԱՄՆ-ի հավաքականի կազմում Ֆեդերացիայի գավաթի մրցաշարում որպես խաղացող-մարզիչ հանդես գալու առաջարկը։ Արդյունքում, 1976 թվականի օգոստոսին նա մեկ շաբաթում դարձավ WTT չեմպիոնուհի «Նյու Յորք Սեթս»-ի հետ և Ֆեդերացիայի գավաթի մրցանակակիր ԱՄՆ-ի թիմի հետ՝ 48 ժամում մենախաղի և զուգախաղի հինգ հանդիպումներում ութ սեթ խաղալով և այդ ընթացքում հակառակորդին չտալով որ մի սեթ[77]։

 
Քինգը 1978 թվականի ամռանը

1977 թվականի մրցաշրջանում Քինգը բավական հաջող հանդես եկավ՝ զբաղեցնելով WTA վարկանիշային աղյուսակի երկրորդ տեղը՝ պարտվելով միայն Էվերտին[78]։ Իր ինքնակենսագրության մեջ, սակայն, նա հիշում է, որ այդ ընթացքում հաճախ էր բռնկվում կորտում, վիճում դատավորների հետ և հիստերիկ ելույթներ ունենում հանդերձարանում։ Տրամադրության անկումները նպաստեցին մարսողական խնդիրների և ինտիմ կյանքում առկա դժվարությունների առաջացմանը։ 1978 թվականին Քինգը Ուիմբլդոնի քառորդ եզրափակիչում պարտվեց Էվերտին, իսկ ԱՄՆ բաց առաջնությունում հանդես եկավ միայն Մարտինա Նավրատիլովայի հետ զուգախաղում՝ նվաճելով ևս մեկ տիտղոս։ Այդ տարվա դեկտեմբերին նա մեկ այլ վիրահատության ենթարկվեց՝ այս անգամ ոտնաթաթի ֆասցիտի պատճառով։ Նավրատիլովայի համառության շնորհիվ նա 1979 թվականին վերսկսեց զուգախաղերում ելույթները և նրա հետ նվաճեց Ուիմբլդոնի 20-րդ տիտղոսը՝ գերազանցելով Էլիզաբեթ Ռայանի ռեկորդը[79] (հետագայում Նավրատիլովան նույնպես կրկնեց այդ արդյունքը[25]):

1979 թվականի աշնանը Քինգը զույգ կազմեց Իլանա Կլոսի հետ՝ նրա հետ հաղթելով մի քանի զուգախաղերի մրցաշարերում։ Նրան հաջողվեց նաև Հյուսթոնում կայացած մենախաղի եզրափակիչում հաղթել Նավրատիլովային, ով այդ ժամանակ աշխարհի թիվ 1 ռակետն էր։ Դրանից հետո վերսկսվեց Քինգի համագործակցությունը Նավրատիլովայի հետ զուգախաղում։ Նրանք հասան 1980 թվականի Ուիմբլդոնի մրցաշարի կիսաեզրափակիչ, իսկ հետո հաղթեցին ԱՄՆ բաց առաջնությունում։ Այդ տիտղոսը՝ 39-րդն էր «Մեծ սաղավարտի» մրցաշարերում և վերջինը Քինգի կարիերայում։ ԱՄՆ բաց առաջնությունը վերջին մրցաշարն էր, որտեղ նա և Նավրատիլովան հանդես եկան միասին, մինչև տարեվերջ Քինգը երկու վիրահատության ենթարկվեց և մինչ նա կորտ կվերադառնար, Նավրատիլովան արդեն զույգ էր կազմել Պեմ Շրայվերի հետ։ Արդյունքում 1981 թվականի ամռանը 20 տարվա մեջ առաջին անգամ Քինգը լիովին հրաժարվեց մասնակցել Ուիմբլդոնի մրցաշարին, փոխարենը NBC-ի հետ համաձայնությամբ տեղ զբաղեցրեց մեկնաբանի տաղավարում[80]։

1981 թվականին սկանդալ բռնկվեց Քինգի և Մերիլին Բարնետի հարաբերությունների շուրջը, որը թենիսիստուհու համար վերածվեց ֆինանսական նոր խնդիրների։ Նրանից հրաժարվել էին բազմաթիվ հովանավորներ, այդ թվում՝ դեղագործական E. R. Squibb & Sons-ը, հագուստ արտադրող Murjani Jeans-ը և գնդաթի արտադրող Yonex-ը։ Nike-ը փորձել էր զգալիորեն կրճատել պայմանագրի գումարը, որն ի վերջո Քինգը նախընտրեց ընդհանրապես չերկարաձգել։ Իր ամուսնական դավաճանության և համասեռամոլության մասին հրապարակային խոստովանությունից հետո առաջին երկու ամսվա ընթացքում նա կորցրել էր կես միլիոն դոլարի հովանավորչական պայմանագրեր, իսկ երկարաժամկետ հեռանկարում՝ մի քանի միլիոն։ Այդ կորուստները մարզուհուն ստիպեցին կրկին հետաձգել իր խաղային կարիերայի ավարտը և շարունակել ելույթները[81]։ 1981 թվականին նա բաց թողեց Ուիմբլդոնի մրցաշարը (որտեղ Դիկ Էնբերգի և Բադ Քոլինզի հետ միասին նա մեկնաբանեց Բյորն Բորգի և Ջոն Մաքինրոյի տղամարդկանց մենախաղի եզրափակիչ հանդիպումը) և ԱՄՆ բաց առաջնությունը, բայց ավելի ուշ վերադարձավ կորտ՝ զույգ կազմելով Կլոսի հետ[82]։

Ե՛վ 1982, և՛ 1983 թվականներին, համապատասխանաբար 38 և 39 տարեկան հասակում, Քինգը հասավ Ուիմբլդոնի մենախաղի մրցաշարի կիսաեզրափակիչ։ Ընդ որում, առաջին տարում նա քառորդ եզրափակիչում հաղթեց ԱՄՆ բաց առաջնության կրկնակի հաղթող 19-ամյա Թրեյսի Օսթինին, ով արդեն հասցրել էր լինել աշխարհի առաջին ռակետ[83]։ Այդ երկու տարիների ընթացքում նա պահպանել է տեղը WTA վարկանիշային աղյուսակի լավագույն քսանյակում[84]։ 1983 թվականին Քինգը դարձավ WTA-ի տիտղոս նվաճած ամենատարեց թենիսիստուհին՝ 39 տարեկան, 7 ամսական և 23 օրական հասակում՝ Բիրմինգհեմի մրցաշարի եզրափակիչում հաղթելով Ալիսիա Մուլթոնին 6:0, 7:5 հաշվով։

Քինգը վերջապես ավարտեց իր խաղային կարիերան 1983 թվականի դեկտեմբերին[85]։ Բայց 7 տարի անց նա մեկ անգամ վերադարձավ կորտ՝ զուգախաղում հանդես գալով 13-ամյա Ջենիֆեր Կապրիատիի հետ Բոկա Ռատոնի պրոֆեսիոնալ մրցաշարում, նրանք կարողացան հաղթել իրենց առաջին խաղում[86], բայց պայքարից դուրս մնացին հաջորդ փուլում[87]։

Մեծ սաղավարտի եզրափակիչներ խմբագրել

Հաղթանակներ (12) խմբագրել

Տարեթիվ Մրցաշար Մրցակից Հաշիվ
1968 Ավստրալիայի բաց առաջնություն (2) Մարգարեթ Սմիթ 6-1 6-2
1972 Ֆրանսիայի թենիսի բաց առաջնություն Էվոն Գուլագոնգ 6-3 6-3
1966 Ուիմբլդոնի մրցաշար Մարիա Բուզնո 6-3 3-6 6-1
1967 Ուիմբլդոնի մրցաշար Հենդն Ջոնս 6-3 6-4
1968 Ուիմբլդոնի մրցաշար Ջուդի Թեգարտ 9-7 7-5
1972 Ուիմբլդոնի մրցաշար Էվոն Գուլագոն 6-3 6-3
1973 Ուիմբլդոնի մրցաշար Քրիս Էվերտ 6-0 7-5
1975 Ուիմբլդոնի մրցաշար Էվոն Գուլագոն 6-0 6-1
1967 ԱՄՆ բաց առաջնություն Հենդն Ջոնս 11-9 6-4
1971 ԱՄՆ բաց առաջնություն Ռոզմարի Կազալս 6-4 7-6
1972 ԱՄՆ բաց առաջնություն Քերրի Ռեյդ 6-3 7-5
1974 ԱՄՆ բաց առաջնություն Էվոն Գուլագոն 3-6 6-3 7-5

Պարտություններ (6) խմբագրել

Տարեթիվ Մրցաշար Մրցակից Հաշիվ
1969 Ավստրալիայի բաց առաջնություն (2) Մարգարետ Սմիթ 4-6 1-6
1963 Ուիմբլդոնի մրցաշար Մարգարետ Սմիթ 3-6 4-6
1969 Ուիմբլդոնի մրցաշար Հենդն Ջոնս 6-3 3-6 2-6
1970 Ուիմբլդոնի մրցաշար Մարգարետ Քորդ 12-14 9-11
1965 ԱՄՆ բաց առաջնություն Մարգարետ Սմիթ 6-8 5-7
1968 ԱՄՆ բաց առաջնություն Վիրջինյա Ուէյդ 4-6 2-6

Կինո խմբագրել

2017 թվականին թողարկվել է «Սեռերի ճակատամարտ» գեղարվեստական ֆիլմը (անգլ.՝ Battle of the Sexes)՝ նվիրված Բիլլի Ջինի և Բոբի Ռիգսի հայտնի մրցավեճին և, ընդհանուր առմամբ, թենիսիստուհու կյանքին՝ Կանանց թենիսի ասոցիացիայի հիմնադրումից ի վեր։ Գլխավոր դերում հանդես է գալիս Էմմա Սթոունը, Ռիգզին՝ Սթիվ Կարելը։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Tingay L. 100 years of Wimbledon — London Borough of Enfield: Guinness Superlatives, 1977. — P. 212.
  2. ↑ 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
  4. ↑ Collins B. The Bud Collins History of Tennis: An Authoritative Encyclopedia and Record Book — 2 — NYC: New Chapter Press, 2010. — P. 595. — ISBN 978-0-942257-70-0
  5. ↑ 5,0 5,1 WTA կայքէջ
  6. ↑ «Обама «повязал» 16 Президентских медалей свободы соотечественникам и иностранцам». NEWSru.com. 13 августа 2009. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  7. ↑ Билли-Джин Кинг на сайте World Team Tennis Արխիվացված 2012-10-15 Wayback Machine (անգլ.)
  8. ↑ Олимпийская ошибка Владимира Путина на сайте Радио «Свобода»
  9. ↑ Книг Билли-Джин. Спортивная биография.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Higdon H. (1967 թ․ օգոստոսի 27). «Plays Tennis Like a Man, Speaks Out Like — Billie Jean King». The New York Times (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ մարտի 28-ին.
  11. ↑ 11,00 11,01 11,02 11,03 11,04 11,05 11,06 11,07 11,08 11,09 Flink S. Billie Jean Moffitt King vs. Margaret Smith Court. Wimbledon, final, July 3, 1970 // The Greatest Tennis Matches of All Time. — Kindle Edition. — New Chapter Press, 2012. — ISBN 978-0942257939
  12. ↑ Gitlin, 2011, էջեր 19—20
  13. ↑ King, 2021, էջեր 29—30
  14. ↑ King, 2021, էջ 35
  15. ↑ Gitlin, 2011, էջեր 20—21
  16. ↑ Roberts, 2005, էջ 55—56
  17. ↑ Ware, 2011, էջ 20
  18. ↑ King, 2021, էջեր 48—50
  19. ↑ Gitlin, 2011, էջ 27
  20. ↑ King, 2021, էջեր 53—56
  21. ↑ King, 2021, էջեր 59—60
  22. ↑ Roberts, 2005, էջեր 57—58
  23. ↑ Gitlin, 2011, էջեր 26—27
  24. ↑ Ware, 2011, էջեր 22—23
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 25,5 25,6 «Billie Jean King». International Tennis Hall of Fame (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ մարտի 28-ին.
  26. ↑ King, 2021, էջեր 72—73, 78—80
  27. ↑ Grasso, 2011, էջ 158
  28. ↑ Ware, 2011, էջ 23
  29. ↑ King, 2021, էջեր 82—83
  30. ↑ King, 2021, էջեր 84—87
  31. ↑ King, 2021, էջեր 89—94
  32. ↑ King, 2021, էջեր 102—103
  33. ↑ King, 2021, էջ 104
  34. ↑ King, 2021, էջեր 104—113
  35. ↑ King, 2021, էջեր 114—115
  36. ↑ King, 2021, էջ 118
  37. ↑ King, 2021, էջեր 119—120
  38. ↑ King, 2021, էջեր 121—126
  39. ↑ King, 2021, էջեր 127, 138
  40. ↑ Atkin R. «Wimbledon Legends: Billie Jean King». Wimbledon Championships (անգլերեն). AELTC. Արխիվացված օրիգինալից 2006 թ․ մարտի 16. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 6-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)
  41. ↑ King, 2021, էջեր 137—138
  42. ↑ Roberts, 2005, էջ 67
  43. ↑ King, 2021, էջ 138
  44. ↑ 44,0 44,1 King, 2021, էջեր 134—135
  45. ↑ King, 2021, էջեր 138—139
  46. ↑ Roberts, 2005, էջեր 71—74
  47. ↑ King, 2021, էջեր 147—150
  48. ↑ King, 2021, էջեր 151—152
  49. ↑ King, 2021, էջեր 153—154
  50. ↑ King, 2021, էջեր 167—168
  51. ↑ Roberts, 2005, էջեր 75
  52. ↑ King, 2021, էջ 164
  53. ↑ Roberts, 2005, էջեր 77, 80
  54. ↑ King, 2021, էջեր 166, 169
  55. ↑ King, 2021, էջեր 176—177
  56. ↑ Roberts, 2005, էջեր 77—79
  57. ↑ King, 2021, էջեր 177—178
  58. ↑ King, 2021, էջ 182
  59. ↑ King, 2021, էջ 200
  60. ↑ King, 2021, էջեր 192, 195—196
  61. ↑ Roberts, 2005, էջ 87
  62. ↑ 62,0 62,1 Roberts, 2005, էջ 89
  63. ↑ 63,0 63,1 Flink S. Billie Jean Moffitt King vs. Evonne Goolagong. U.S. Open, final, September 9, 1974 // The Greatest Tennis Matches of All Time. — Kindle Edition. — New Chapter Press, 2012. — ISBN 978-0942257939
  64. ↑ King, 2021, էջեր 205—208
  65. ↑ King, 2021, էջ 230
  66. ↑ King, 2021, էջեր 235—236
  67. ↑ King, 2021, էջեր 263—270
  68. ↑ King, 2021, էջեր 281—287
  69. ↑ King, 2021, էջեր 265—266
  70. ↑ King, 2021, էջեր 271—273
  71. ↑ Ware, 2011, էջեր 80—81
  72. ↑ Ware, 2011, էջ 76
  73. ↑ King, 2021, էջեր 279—280
  74. ↑ King, 2021, էջ 281
  75. ↑ King, 2021, էջեր 287—288
  76. ↑ King, 2021, էջեր 290—291
  77. ↑ King, 2021, էջեր 291, 299
  78. ↑ Roberts, 2005, էջ 165
  79. ↑ King, 2021, էջեր 310—314
  80. ↑ King, 2021, էջեր 323—325
  81. ↑ King, 2021, էջ 340
  82. ↑ King, 2021, էջեր 342—344
  83. ↑ King, 2021, էջեր 350—351
  84. ↑ Gitlin, 2011, էջ 83
  85. ↑ King, 2021, էջ 352
  86. ↑ Collins & Hollander, 1997, էջ 415
  87. ↑ Scheiber D. (1990 թ․ մարտի 19). «Youth Is Served». Sports Illustrated (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բիլլի Ջին Քինգ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բիլլի_Ջին_Քինգ&oldid=9446714» էջից