Աքորի

Աքորի, գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի Ալավերդի համայնքում։

Բնակավայր
Աքորի գյուղ
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	ԼոռուԼոռու մարզ|Լոռու
Համայնք	Ալավերդի (համայնք)
Այլ անվանումներ	Ագորի, Ախորի, Ախուրի, Ակոռի, Աքոռի
Մակերես	24.8 կմ²
ԲԾՄ	1400 մ
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	2065 մարդ (2011)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Տեղաբնականուն	աքորեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Պաշտոնական կայք	lori.mtad.am/about-communities/484/ (հայ.)
Աքորի Վիքիպահեստում

Անուն

Անվան ծագումնաբանությունը ոմանք կապում են ախոռի բառի հետ՝ ենթադրելով, որ այստեղ եղել է իջևանատուն և մսուր (ախոռ) ձիերի համար։

Նախկինում ունեցել է Ագորի, Ախորի, Ախուրի, Ակոռի, Աքոռի անվանումները։

Աշխարհագրություն

Գյուղը գտնվում է Դեբեդ գետի ձախ կողմում՝ Լալվար լեռան հարավարևելյան ստորոտին։ Մայրաքաղաք Երևան քաղաքից հեռու է 151 կմ, մարզկենտրոն Վանաձոր քաղաքից՝ 49 կմ դեպի հյուսիս-արևելք, իսկ ՝ Ալավերդի քաղաքից՝ 1 կմ դեպի արևելք։

Կլիմա

Կլիման բարեխառն լեռնային է, տևական և ցուրտ ձմեռներով։ Յուրաքանչյուր տարի հաստատվում է կայուն ձնածածկույթ։ Ամառները տաք են և համեմատաբար խոնավ։ Տարեկան մթնոլորտային տեղումների քանակը կազմում է 600-700 մմ։

Աքորիի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Միջին օրական °C (°F)	−7.4 (18.7)	−5.5 (22.1)	−1 (30)	6 (43)	11.1 (52)	14.3 (57.7)	17.6 (63.7)	17.7 (63.9)	13.6 (56.5)	7.9 (46.2)	1.9 (35.4)	−3.9 (25)	6.1 (43)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	23 (0.91)	27 (1.06)	35 (1.38)	67 (2.64)	111 (4.37)	104 (4.09)	64 (2.52)	49 (1.93)	45 (1.77)	41 (1.61)	31 (1.22)	22 (0.87)	615 (24.21)
աղբյուր:

Պատմություն

Գյուղը կոնկրետ հիմնադրման օր չունի, բնակավայր է անհայտ ժամանակներից։ Նախկինում գյուղը պատկանել է կոմս Լորիս Մելիքովներին (Լոռվա մելիքներին)։ Հարյուրամյակներ առաջ գյուղում վերաբնակեցում է հաստատել Կունենցի Վարդանը, իր 5 որդիների հետ։

Բնակչություն

Բնակիչների մի մասը եկել է Թիֆլիսից և Ստեփանավանի գյուղերից։

Ըստ ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալների՝ 2019 թվականին համայնքի բնակչությունը կազմել է 2987 մարդ։ Սեռային կազմում տղամարդիկ կազմում են 45%, կանայք՝ 55%։

Աքորիի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև.

Տարի	1897	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2004	2011	2015	2019
Բնակիչ	824	1169	1816	1701	2309	2235	2423	2617	2682	2065	2973	2987

Գյուղատնտեսություն

Գյուղատնտեսությունում մեծ բաժին ունեն վարելահողերը (220 հա), խոտհարքերը (190 հա)։ Պետական հողերը հիմնականում օգտագործվում են որպես արոտավայրեր (702 հա), վարելահողեր (42 հա) և խոտհարքեր (52 հա)։

Գյուղի մասնագիտացման ուղղությունը երկրագործությունն է։ Զբաղվում են պտղաբուծությամբ (տանձ, խնձոր, մորի, մոշ, կեռաս), դաշտավարությամբ, չեն մշակում հացահատիկային, կերային և բանջարաբոստանային կուլտուրաներ։ Բնակիչների որոշ մասը զբաղվում է նաև խոշոր եղջերավոր անասնաբուծությամբ, թռչնաբուծությամբ և մեղվաբուծությամբ։

Պատմամշակութային կառույցներ

Սուրբ Նշան եկեղեցի

Սեդվի

Սեդվու վանքը գտնվում է Թումանյանի շրջանի Աքորի գյուղից 4 կմ դեպի հարավ` Աքորի-Կաճաճկուտ ավտոճանապարհին մոտ՝ Սեդվու ձորում։ Վանական համալիրից պահպանվել են Սուրբ Նշան եկեղեցին (XIII դ.)՝ կից մատուռով, որոշ օժանդակ շինություններ և պարսպապատերի մնացորդներ։ Հուշարձանի պահպանությունն իրականացնում է նախարարության ենթակայության «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ը։

Բգավոր

Բգավոր եկեղեցի

Գյուղից 3 կմ հյուսիս-արևմուտք գտնվում է «Բգավոր» գյուղատեղին (10-14 դարեր) իր համանուն եկեղեցիով։

Եկեղեցու հարավարևմտյան կողմի ցածր մասում տեղակայված է հին գյուղատեղը՝ մեծ թվով կացարանների մնացորդներով` «բագերով», որից և եկեղեցին ստացել է Բգավոր («բագեր» ունեցող) անվանումը։

Պատմական աղբյուրները չեն պարունակում որևէ տեղեկություն եկեղեցու կառուցման մասին։ Հուշարձանը չունի վիմական արձանագրություններ։ Բգավոր եկեղեցու ճարտարապետական հորինվածքը հիշեցնում է այս տարածաշրջանում գտնվող 13-րդ դարի Ախթալայի և Քոբայրի հուշարձանները, դա հնարավորություն է տալիս ենթադրել, որ Բգավորը պատկանում է այդ դարաշրջանին։ Եկեղեցու գեղարվեստական հարդարանքի որոշ տարրերը նման են նույն ժամանակաշրջանի վրացական եկեղեցիներին, ինչը պայմանավորված է Զաքարյանների շրջանում (12-14-րդ դարեր) հայ-վրացական տնտեսական ու մշակութային սերտ կապերով։

Այլ

Սուրբ Գևորգ եկեղեցի

Գյուղում նաև գտնվում Սուրբ Գրիգոր (10-12-րդ դարեր), «Ագեղցի» (10-13-րդ դարեր) եկեղեցիները, իսկ 4 կմ հարավ-արևելք՝ ձորի մեջ, գտնվում է Սուրբ Գևորգ եկեղեցին։

Լեռներ

Լալվար լեռ

Առավելագույն բարձրությունը՝ 2552 մետր, հայ-վրացական սահմանի երկարությամբ շուրջ 86 կմ՝ մինչև Դեբեդի կիրճ։ Այստեղ առաջացնում է աստիճանակերպ լանջերով զանգվածներ։ Վիրահայոց լեռները չեն կազմում իրար շարունակող լեռների մի ամբողջություն, սրանք իրար մոտ տեղադրված առանձին լեռնազանգվածների խմբեր են, որոնցից սկսվում են տարբեր ուղղությամբ ձգվող լեռնաճյուղեր։ Լեռնաշղթան բաժանվում է 3 մասի՝ Արևմտյան (Լոք լեռնագագաթ՝ 2140 մ), Կենտրոնական (Լալվար լեռնագագաթ՝ 2552 մ), Արևելյան (Լեջան լեռնագագաթ՝ 2527մ)։

Սիս լեռ

Սիս լեռը գտնվում է Աքորի գյուղից 6 կմ հյուսիս, բարձրությունը՝ 2140 մետր, կապում է Վիրահայոց լեռները։

Սիս լեռը և Աքորի գյուղը

Հասարակական կառույցներ

2019 թվականի դրությամբ գյուղն ունի միջնակարգ դպրոց, երաժշտական դպրոց, գրադարան, բուժկետ, մանկապարտեզ և կապի հանգույց։

Աքորու միջնակարգ դպրոցն ունի 7 մասնաշենք, սովորում է շուրջ 300 աշակերտ։

Տես նաև

• Լոռու մարզ
• Թումանյանի շրջան

Արտաքին հղումներ

• Աքորի գյուղի մասին, Լոռու մարզպետարանի պաշտոնական կայքում
• Աքորի գյուղը Հայաստանի համայնքների միության կայքում