Անատոլի Վասիլև

Անատոլի Իլյիչ Վասիլև (ռուս.՝ Анатолий Ильич Васильев, մարտի 18, 1917(1917-03-18), Պետրոգրադ, Ռուսական կայսրություն - հունիսի 4, 1994(1994-06-04), Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան), խորհրդային նկարիչ, գեղանկարիչ, Սանկտ Պետերբուրգի նկարիչների միության անդամ (մինչև 1992 թվականը՝ ՌԽՖՍՀ նկարիչների միության Լենինգրադի կազմակերպության)։

Անատոլի Վասիլև
Ծնվել է	մարտի 18, 1917(1917-03-18)
Ծննդավայր	Պետրոգրադ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	հունիսի 4, 1994(1994-06-04) (77 տարեկան)
Մահվան վայր	Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան
Կրթություն	Ի. Ե. Ռեպինի անվան գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ինստիտուտ և Սանկտ Պետերբուրգի Սերովի անվան գեղարվեստի ուսումնարան
Մասնագիտություն	նկարիչ, արվեստագետ և վիզուալ արտիստ
Ոճ	ռեալիզմ
Ժանր	ժանրային նկարչություն, դիմապատկեր և բնանկար
Թեմաներ	գեղանկարչություն
Պարգևներ	և
Անդամակցություն	ԽՍՀՄ նկարիչների միություն

Կենսագրություն

Անատոլի Իլյիչ Վասիլևը ծնվել է 1917 թվականի մարտի 18-ին Պետրոգրադում, բանվորական ընտանիքում։ 1934-1938 թվականներին սովորել է Լենինգրադի գեղարվեստամանկավարժական ուսումնարանում՝ Ս. Բուտլերի, Ս. Չուգունովի, Ն. Լևիտսկու, Մ. Ասլամազյանի մոտ։ 1938 թվականին ընդունվել Է Համառուսաստանյան Գեղարվեստի ակադեմիայի Լենինգրադի գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ինստիտուտի գեղանկարչական ֆակուլտետի առաջին կուրս։ Սովորել է Մ.Բեռնշտեյնի, Վ. Բելկինի, Պ. Նաումովի, Դ. Կիպլիկի հետ։ 1939 թվականի աշնանը Գեղարվեստի ակադեմիայի 2-րդ կուրսից զորակոչվել է Կարմիր բանակ։ Կարելսկի պերեշեյկայում ֆինների դեմ մղած մարտում կոնտուզիա է ստացել, հոսպիտալից հետո զորացրվել է և վերադարձել ինստիտուտի պարապմունքներին։

Պատերազմի առաջին օրերին Վասիլևին հատուկ ստորաբաժանում են ուղարկել Բալթիկ նավատորմի նավերի քողարկման համար, որտեղ նա ծառայել է մինչև 1941 թվականի նոյեմբեր։ Լենինգրադի ճակատի քաղծառայողների և կրտսեր քաղղեկների դասընթացների ավարտից հետո ծառայել է 34 առանձին դահուկային բրիգադում՝ որպես հրաձգային վաշտի քաղղեկ։ 1943 թվականի հունվարին մասնակցել է շրջափակման ճեղքման մարտերին, Նևայի ճեղքմանը Մարյինո բնակավայրի մոտ, Շլիսելբուրգի ազատագրմանը։ 1943 թվականին Սինյավինոյի մարտում ծանր վիրավորվել է։ Հոսպիտալից հետո վերադարձել է ռազմաճակատ, մասնակցել է Կինգիսեպպա, Սլանցի, Նարվա, Տալլին քաղաքների ազատագրմանը, 1944 թվականի հունվարին Օրանիենբաումի մերձակայքում Լենինգրադի շրջափակման վերջնական վերացման մարտերին։ 1945 թվականի փետրվարին զորացրվել է լեյտենանտի կոչումով։ Պարգեւատրվել է Կարմիր աստղի շքանշանով (1944), «Լենինգրադի պաշտպանության համար» (1943), «1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում քաջարի աշխատանքի համար», «1941-1945 թթ. պատերազմում Գերմանիայի նկատմամբ հաղթանակի համար» (1945) մեդալներով։

1945 թվականին վերադարձել է ինստիտուտ։ Սովորել է Միխայիլ Բերնշտեյնի, Նիկոլայ Ռուտկովսկու, Իգոր Գրաբարի մոտ։ 1950 թվականին ավարտել է Ի. Ռեպինի անվան ԳՔՃԻ-ը՝ Վիկտոր Օրեշնիկովի արվեստանոցում՝ գեղանկարչության նկարչի կոչման շնորհմամբ։ Դիպլոմային աշխատանքը եղել է «Լոմոնոսովը՝ ռուսական գիտության հայրը» նկարը (գտնվում է Մոսկվայի Մ. Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարանի թանգարանում)։ Նույն թվականին ընդունվել է Լենինգրադի նկարիչների միության նկարչական բաժնի անդամ։

Ուսումն ավարտելուց հետո զբաղվել է ինստիտուտում վարչական և մանկավարժական աշխատանքով։ Աշխատել է որպես պրոռեկտոր և ռեկտորի պաշտոնակատար։ 1951-1953 թվականներին սովորել է Բ. Յոհանսոնի ստեղծագործական արվեստանոցում։ Միաժամանակ աշխատել է որպես գրաֆիկայի ամբիոնի ասիստենտ։ Ցուցահանդեսներին առաջին մասնակցությունը վերաբերում է 1937 թվականին։ 1950-ականներից Անատոլի Վասիլևը մշտապես մասնակցել է ցուցահանդեսների՝ ցուցադրելով իր աշխատանքները Լենինգրադի կերպարվեստի առաջատար վարպետների ստեղծագործությունների հետ միասին։ Ստեղծել է դիմանկարներ, ժանրային տեսարաններ, թեմատիկ և պատմական կոմպոզիցիաներ, բնանկարներ, նատյուրմորտներ, բնությունից էտյուդներ։ Անհատական (հետմահու) ցուցահանդեսն անցկացվել է Սանկտ Պետերբուրգում 1995 թվականին։

Վասիլևի ծավալուն ստեղծագործական ժառանգության մեջ գեղանկարչական առումով առավել հետաքրքիր են պատմական նկարները, ինչպես նաև բազմաթիվ նատուրալ էտյուդներ, որոնք կատարվել են 1950-60-ական թվականներին՝ նկարչի՝ Ուրալ և Կամա, Բայկալ, Բուրյաթիա, ռուսական Հյուսիս ճանապարհորդությունների ընթացքում։ Բազմիցս աշխատել է Գուրզուֆի, Հին Լադոգայի նկարիչների ստեղծագործական տներում, ակադեմիական ամառանոցում։ Ա. Վասիլևի ստեղծագործությունների թվում են «Ի. Ստալինի դիմանկարը Կրեմլում» (ռուս.՝ «Портрет И. Сталина в Кремле», 1950), «Արտիստները ճակատում» (ռուս.՝ «Артисты на фронте», 1951), «Քանդակագործ Վ. Լիշևի դիմանկարը» (1952), «Մ. Լոմոնոսովը և Վ. Չիչագովը» (1953), «Ս. Կիրովը և ակադեմիկոս Ե. Ֆերսմանը» (1955), «На демонстрацию! Апрель 1917 года» (1956), «Մ. Լոմոնոսովը Մոսկվայում։ 1731 թ.» (ռուս.՝ «М. Ломоносов в Москве. 1731 год», 1957), «Նավաստի Բ. Կուրապովի դիմանկարը «Ուրալ» ջերմանավի վրա» (ռուս.՝ Портрет матроса Б. Курапова на теплоходе «Урал», 1958), «Քշեսինսկի առանձնատանը», «Բալթնավատորմի ջրասուզակ Պ.Դոմբրովսկու դիմանկարը» (ռուս.՝ «Портрет П. Домбровского, водолаза Балтфлота», երկուսն էլ՝ 1960), «Станция Байкал. У причала», «Կիրովի գործարանի մոտ», «На Двине» (բոլորը 1961), «Գարունն Անգարում», «На молодёжной стройке» (обе 1962), «Долина Селенги», «Գյուղ Լիստվենիչնի», «Тункинская долина» (բոլորը 1963), «Քամոտ օր», «Ленинградские онкологи» (обе 1964), «Պատանեկություն» (1968), «Портрет конструктора Кировского завода П. Н. Луговцева» (1969), «Զանգ Սուխո կղզում» (1970), «Գ. Պ․ Սազիկինայի դիմանկարը» (1972), «Երկրաբան Դ. Լինովսկու դիմանկարը» (1973), «Լեոնիդ Սևերին», «Ն․ Ալտմանի դիմանկարը», «Клара Иофик», «Внучка» (բոլորը 1975), «Լռություն» (1977), «Գարունը Մստինոյում» (ռուս.՝ «Весна на Мстино»), «Գյուղական նատյուրմորտ» (ռուս.՝ «Деревенский натюрморт») (երկուսն էլ 1978), «Սերգեյ Կաբանով» (1981), «Յակով Լուկաշ», «Օսյա Դիմշից», «34-դահուկային բրիգադի վետերան Վ. Ֆ. Կուզնեցովի դիմանկարը» (բոլորը 1983), «Վլադիմիր Սևերին» (1985) և այլն։

1989-1992 թվականներին նկարչի աշխատանքները հաջողությամբ ներկայացվել են Ֆրանսիայում L' Ecole de Leningrad ռուսական գեղանկարչության ցուցահանդեսներում և աճուրդներում։

Վասիլևի մասին հիշողություններ է թողել ՌԽՖՍՀ ժողովրդական նկարիչ Ա. Պ. Լևիտինը․

Հիշելով ընկերներին, որոնց մեծ մասը, ցավոք, արդեն կենդանի չէ, և որոնց հետ Լենինգրադում կյանքը սերտորեն կապված է եղել, չի կարելի չասել Վասիլևների ընտանիքի մասին։ Ընտանիքի ղեկավար Անատոլի Իլյիչ Վասիլևը հոկտեմբերի հասակակիցն է, ֆիննական և Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից, որը հատուկ դահուկային գումարտակում է ծառայել, պարգևատրվել է բազմաթիվ մարտական պարգևներով, որը ծանր վիրավորում է ստացել։ Մի օր, պատերազմից շատ տարիներ անց, նա ռադիոյով լսեց մի մարդու ձայն, որն իրեն արնաքավելով քարշ է տվել մինչև բուժսանգումարտակ։ Նրանք հանդիպեցին։ Հավանաբար, անհրաժեշտ է Միխայիլ Շոլոխովի կամ Ալեքսեյ Տոլստոյի տաղանդը, հանդիպման ժամանակ նրանց վիճակը նկարագրելու համար։ Նախքան բելոֆինների հետ պատերազմը, նա սովորել է Համառուսաստանյան Գեղարվեստի ակադեմիայում, ճակատից հետո... նկարել է «Լոմոնոսով» գերազանց դիպլոմային նկարը։ Նրան՝ որպես պատերազմի վետերան, կոմունիստ, արդեն հասուն նկարիչ, ակադեմիայի ղեկավարությունն առաջարկել է տնօրենի տեղակալի, իսկ հետո որոշ ժամանակով՝ ինստիտուտի ռեկտորի պաշտոնը։ Նրա կինը՝ Գալինա Վսեվոլոդովնան, արվեստաբանության ֆակուլտետի հեռակա ուսանող էր։ Ապրել են դժվար։ Գումար չի եղել։ Եվ ահա մի օր գալով ինստիտուտ՝ Գալյան իմանում է, որ ինստիտուտից հեռացվել է ռեկտորի, այսինքն՝ իր ամուսնու հրամանով՝ ուսման վարձը չվճարելու համար։ Նա օրինակելի ուսանողուհի էր։ Ստիպված էի միջամտել, որպեսզի նրան վերականգնեն։ Նա ավարտել է ինստիտուտը փայլուն, իսկ հետո աշխատել է որպես խմբագիր «Ավրորա» արվեստի հրատարակչությունում։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

Вспоминая друзей, большинства из которых, к сожалению, уже нет в живых, и с которыми тесно была связана жизнь в Ленинграде, нельзя не сказать о семье Васильевых. Глава семьи, Анатолий Ильич Васильев — ровесник Октября, участник Финской и Великой Отечественной войн, служивший в особом лыжном батальоне, награждённый многими боевыми наградами, получивший тяжёлое ранение. Однажды, через много лет после войны, он услышал по радио голос человека, который тащил его, истекающего кровью, в медсанбат. Они встретились. Наверное, нужен талант Михаила Шолохова или Алексея Толстого, чтобы описать их состояние при встрече. До войны с белофиннами он учился во Всероссийской Академии художеств, после фронта … написал отличную дипломную картину «Ломоносов». Ему, как ветерану войны, коммунисту, уже зрелому художнику руководство Академии предложило пост заместителя директора, а затем на какое-то время — ректора института. Его жена, Галина Всеволодовна, была студенткой-заочницей факультета искусствознания. Жили трудно. Денег не было. И вот однажды, придя в институт, Галя узнаёт, что она отчислена из института приказом ректора, то есть своего собственного мужа за неуплату за обучение. Она была образцовой студенткой. Пришлось вмешаться, чтобы её восстановили. Окончила она институт блестяще, а потом работала редактором в художественном издательстве «Аврора».

Անատոլի Վասիլևը մահացել է 1994 թվականի հունիսի 4-ին Սանկտ Պետերբուրգում։

Վասիլևի ստեղծագործությունները գտնվում են Ռուսական պետական թանգարանի հավաքածուներում, տարբեր թանգարաններում և մասնավոր հավաքածուներում Ռուսաստանում, Ճապոնիայում, Ֆրանսիայում, ԱՄՆ-ում և այլ երկրներում։ Հայտնի են Ա. Վասիլևի գեղանկարչական և գրաֆիկական դիմանկարները, որոնք տարբեր տարիներին կատարվել են Լենինգրադի նկարիչների կողմից, այդ թվում՝ Ա. Լևիտինի (1983)։

Աղբյուրներ

• Центральный Государственный Архив литературы и искусства. СПб. Ф.78. Оп.8. Д.234.
• Художественная выставка 1950 года. Живопись. Скульптура. Графика. Каталог. — М: Советский художник, 1950. — С.16.
• 1917—1957. Выставка произведений ленинградских художников. Каталог. — Л: Ленинградский художник, 1958. — С.11.
• Двести лет Академии художеств СССР. Каталог выставки. — Л.-М.: Искусство, 1958. — С.170.
• Осенняя выставка произведений ленинградских художников 1958 года. Каталог. — Л: Художник РСФСР, 1959. — С.8.
• Выставка произведений ленинградских художников 1960 года. Каталог. — Л: Художник РСФСР, 1961. — С.12.
• Республиканская художественная выставка «Советская Россия». Живопись. Скульптура. Графика. Плакат. Монументально-декоративное и театрально-декорационное искусство. Каталог. — М: Министерство культуры РСФСР, 1960. — С.21.
• Выставка произведений ленинградских художников 1961 года. Каталог. — Л: Художник РСФСР, 1964. — С.12.
• Осенняя выставка произведений ленинградских художников 1962 года. Каталог. — Л: Художник РСФСР, 1962. — С.9.
• Ленинград. Зональная выставка. — Л: Художник РСФСР, 1965. — С.14.
• Каталог весенней выставки произведений ленинградских художников 1965 года. — Л: Художник РСФСР, 1970. — С.10.
• Осенняя выставка произведений ленинградских художников 1968 года. Каталог. — Л: Художник РСФСР, 1971. — С.6.
• Наш современник. Вторая выставка произведений ленинградских художников 1972 года. Каталог. — Л: Художник РСФСР, 1973. — С.5.
• Каталог произведений художников Российской Федерации, переданных в дар организациям и учреждениям культуры (1963—1971 гг.). — М: СХ РСФСР, 1972. — С.21.
• Художники народов СССР. Биобиблиографический словарь. Т.2. М., Искусство, 1972. С.179—180.
• Наш современник. Третья выставка произведений ленинградских художников 1974 года. Каталог. — Л: Художник РСФСР, 1974. — С.7.
• Наш современник. Зональная выставка произведений ленинградских художников 1975 года. Каталог. — Л: Художник РСФСР, 1980. — С.13.
• И. Мямлин. Сердце с правдой вдвоём… / Ленинградская правда, 1975, 1 июня.
• Изобразительное искусство Ленинграда. Каталог выставки. — Л: Художник РСФСР, 1976. — С.16.
• Выставка произведений ленинградских художников, посвящённая 60-летию Великого Октября. — Л: Художник РСФСР, 1982. — С.12.
• Осенняя выставка произведений ленинградских художников. 1978 года. Каталог. — Л: Художник РСФСР, 1983. — С.6.
• Справочник членов Союза художников СССР. Том 1. — М: Советский художник, 1979. — С.180.
• Выставки советского изобразительного искусства. Справочник. Том 5. 1954—1958 годы. — М: Советский художник, 1981. — С.27, 258, 385, 388, 548, 553.
• Выставка произведений ленинградских художников, посвящённая 40-летию полного освобождения Ленинграда от вражеской блокады. Каталог. — Л: Художник РСФСР, 1989. — С.9.
• Выставка произведений художников — ветеранов Великой Отечественной войны. — Л: ЛОСХ РСФСР, 1987. — С.3.
• Справочник членов Ленинградской организации Союза художников РСФСР. — Л: Художник РСФСР, 1987. — С.22.
• Выставка произведений художников — ветеранов Великой Отечественной войны. Каталог. — Л: Художник РСФСР, 1990. — С.7.
• L' Ecole de Leningrad. Auction Catalogue. — Paris: Drouot Richelieu, 11 Juin 1990. — Р. 150—151.
• L' Ecole de Leningrad. Auction Catalogue. — Paris: Drouot Richelieu, 21 Decembre 1990. — Р. 86—87.
• Charmes Russes. Auction Catalogue. — Paris: Drouot Richelieu, 15 Mai 1991. — Р. 7.
• Ленинградские художники. Живопись 1950—1980 годов. Каталог. — Санкт-Петербург: Выставочный центр ПСХ, 1994. — С.3.
• Этюд в творчестве ленинградских художников. Выставка произведений. Каталог. — Санкт-Петербург: Мемориальный музей Н. А. Некрасова, 1994. — С.3.
• Васильев А. И. «Станция Байкал. У причала». // Иванов С. В. Этюд в багровых тонах. // Санкт-Петербургские ведомости. 1994, 9 декабря.
• Лирика в произведениях художников военного поколения. Выставка произведений. Каталог. — Санкт-Петербург: Мемориальный музей Н. А. Некрасова, 1995. — С.3
• [Живопись 1940—1990-х годов. Ленинградская школа. Выставка произведений. — Санкт-Петербург: Мемориальный музей Н. А. Некрасова, 1996. — С.3.
• Связь времён. 1932—1997. Художники — члены Санкт-Петербургского Союза художников России. Каталог выставки. — Санкт-Петербург: ЦВЗ «Манеж», 1997. — С.284.
• Мы помним… Художники, искусствоведы — участники Великой Отечественной войны. — М: Союз художников России, 2000. — С.58.
• Иванов С. В. Неизвестный соцреализм. Ленинградская школа. — Санкт-Петербург: НП-Принт, 2007. — С.9, 18, 358, 388, 390—400, 402—405. ISBN 5-901724-21-6, ISBN 978-5-901724-21-7.
• Юбилейный Справочник выпускников Санкт-Петербургского академического института живописи, скульптуры и архитектуры имени И. Е. Репина Российской Академии художеств. 1915—2005. — Санкт Петербург: «Первоцвет», 2007. — С.62.
• Романычева И. Г. Академическая дача. История и традиции. — Санкт-Петербург: Петрополь, 2009. — С.83.
• Левитин А. П. Майя Копытцева. Художник. Личность. Друг. — Санкт-Петербург: «Левша», 2010. ISBN 978-5-93356-094-4.
• Васильев А. И. Станция Байкал. У причала // 80 лет Санкт-Петербургскому Союзу художников. Юбилейная выставка. СПб., «Цветпринт», 2012. С.204.
• Васильев, Ю. А. Васильев Анатолий Павлович //Страницы памяти. Справочно-биографический сборник. 1941—1945. Художники Санкт-Петербургского (Ленинградского) Союза художников — ветераны Великой Отечественной войны. Кн.1. СПб: Петрополис, 2014. С.177-179.
• Логвинова Е. В. Художник Анатолий Ильич Васильев. Штрихи к творческому портрету мастера. К 100-летию со дня рождения // Петербургские искусствоведческие тетради. Вып. 46. СПб., 2017. С.16-24.

Արտաքին հղումներ

• Анатолий Васильев на сайте «Неизвестный соцреализм. Поиски и открытия»
• Художник Анатолий Ильич Васильев. Громов Н. Н. Красное ТВ
• Ленинградская школа живописи. Очерк истории.
• Хронология Ленинградской школы живописи.