Վիքիպեդիա

Ահարոն Կլագ

Սըր Ահարոն Կլագ (անգլ.՝ Sir Aaron Klug, օգոստոսի 11, 1926(1926-08-11)[1][2][3][…], Želva, Ukmergė District Municipality, Վիլնյուսի կոմսություն, Լիտվա - նոյեմբերի 20, 2018(2018-11-20)[2][3][4], Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն), բրիտանացի կենսաֆիզիկոս և քիմիկոս, 1982 թվականի Քիմիայի Նոբելյան Մրցանակում դափնեկիր բյուրեղագրական էլեկտրոնային մանրադիտակի մշակման և կենսաբանորեն կարևոր նուկլեինաթթու-սպիտակուցային համալիրների կառուցվածքային պարզաբանման համար։

Ահարոն Կլագ
անգլ.՝ Aaron Klug
Ծնվել էօգոստոսի 11, 1926(1926-08-11)[1][2][3][…]
Želva, Ukmergė District Municipality, Վիլնյուսի կոմսություն, Լիտվա
Մահացել էնոյեմբերի 20, 2018(2018-11-20)[2][3][4] (92 տարեկան)
Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն
Քաղաքացիություն Միացյալ Թագավորություն
Մասնագիտությունկենսաքիմիկոս, մոլեկուլային կենսաբան, համալսարանի դասախոս, քիմիկոս և կենսաֆիզիկոս
Հաստատություն(ներ)Բիրքբեք, Լոնդոնի համալսարան
Գործունեության ոլորտքիմիա և Կենսաքիմիա
Պաշտոն(ներ)Թագավորական միության նախագահ
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն[5], Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Թագավորական միկրոսկոպիական ընկերություն և Եվրոպական ակադեմիա[6]
Ալմա մատերՓիթերհաուս, Քեյփթաունի համալսարան[7], Թրինիթի քոլեջ[7], Ուիտուոտերստրանդի համալսարան[7] և Քեմբրիջի համալսարան[7]
Գիտական աստիճանպրոֆեսոր
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն
Գիտական ղեկավարDouglas Hartree?
Եղել է գիտական ղեկավարDaniela Rhodes? և John Thomas Finch?
Պարգևներ
 Aaron Klug Վիքիպահեստում

Երիտասարդություն և ստեղծագործական կյանքի սկիզբ

խմբագրել
 
Աջից ձախ՝ Նիդերլանդների արքայազն Կլաուսը, Ահարոն Կլագը և նրա կինը՝ Լիբե Բոբրոուն, 1979 թվական

Կլագը ծնվել է Լիտվայի Ժելվա քաղաքում, հրեա ծնողներից՝ անասնապահ Լազարից և Բելլա (ծնվ. Սիլին) Կլագից, ում հետ նա երկու տարեկանում գաղթել է Հարավային Աֆրիկա։ Կրթություն է ստացել Դուրբանի միջնակարգ դպրոցում։ Պոլ դե Կրյուիֆի 1926 թվականի «Միկրոբի Որսորդները» գիրքը նրա մոտ հետաքրքրություն առաջացրեց մանրէաբանության նկատմամբ[15]։

Կլագը մաս էր կազմում Հաշոմեր Հաթզաիր հրեական սիոնիստական երիտասարդական շարժմանը Հարավային Աֆրիկայում[16]։

Նա սկսեց մանրէաբանություն սովորել, բայց հետո անցավ ֆիզիկային և մաթեմատիկային՝ ավարտելով գիտությունների բակալավրի աստիճանը Յոհանեսբուրգի Վիտվաթերսրանդ համալսարանում։ Նա ֆիզիկա է սովորել Ռեջինալդ Վ. Ջեյմսի մոտ և ստացել է մագիստրոսի կոչում Քեյփթաունի համալսարանում։ 1851 թվականին[15] նրան շնորհվել է գիտահետազոտական կրթաթոշակ 1851 թվականի ցուցահանդեսի թագավորական հանձնաժողովի կողմից, ինչը նրան հնարավորություն է տվել տեղափոխվել Անգլիա՝ 1953 թվականին Քեմբրիջի Թրինիթի քոլեջում ավարտելով գիտահետազոտական ֆիզիկայի իր թեկնածությունը[17]։

Ասպարեզ և ուսումնասիրություն

խմբագրել

Իր դոկտորական աստիճանից հետո Կլագը 1953 թվականի վերջին տեղափոխվեց Լոնդոնի համալսարանի Բիրքբեկ քոլեջ և սկսեց աշխատել վիրուսաբան Ռոզալինդ Ֆրանկլինի հետ բյուրեղագետ Ջոն Բերնալի լաբորատորիայում։ Այս փորձը ողջ կյանքի ընթացքում հետաքրքրություն առաջացրեց վիրուսների ուսումնասիրության նկատմամբ, և այնտեղ գտնվելու ընթացքում նա բացահայտումներ արեց[18] ծխախոտի խճանկարային վիրուսի կառուցվածքում։ 1962 թվականին տեղափոխվել է Քեմբրիջի նորակառույց բժշկական հետազոտությունների խորհրդի Մոլեկուլային կենսաբանության լաբորատորիա։ Հետագա տասնամյակի ընթացքում Կլագը օգտագործել է ռենտգենյան ճառագայթների դիֆրակցիայի, մանրադիտակի և կառուցվածքային մոդելավորման մեթոդներ՝ բյուրեղագրական էլեկտրոնային մանրադիտակի մշակման համար, որտեղ տարբեր անկյուններից վերցված բյուրեղների երկչափ պատկերների հաջորդականությունը համակցվում է թիրախի եռաչափ պատկերներ ստանալու համար։ Նա ուսումնասիրեց փոխանցող ՌՆԹ-ի կառուցվածքը և գտավ այն, ինչը հայտնի է որպես ցինկի մատներ, ինչպես նաև Ալցհեյմերի հիվանդության նեյրոֆիբրիլներ[19]։

Նաև 1962 թվականին Կլագը դարձավ Քեմբրիջի Փիթերհաուսի անդամ։ Հետագայում նա նշանակվել է քոլեջի պատվավոր անդամ[20]։

1986-1996 թվականներին Կլագը եղել է LMB-ի տնօրենը։ Նա ծառայել է։ Երբ եղել է Գիտության և ճարտարագիտության արշավի խորհրդատվական խորհրդում.[21] : Նա նաև ծառայում էր. Երբ անդամ էր Սկրիպսի հետազոտական ինստիտուտի գիտական կառավարիչների խորհրդում[22]։ Նա և Դայ Ռիսը դիմեցին Wellcome Trust-ին՝ հիմնելու Wellcome Sanger ինստիտուտը, որը մարդկային գենոմի նախագծի առանցքային դերակատարն էր.[19]:

Պարգևներ և մրցանակներ

խմբագրել

1981 թվականին Կլագը արժանացել է Կոլումբիայի համալսարանի Լուիզա Գրոս Հորվիցի մրցանակին։ 1988 թվականին Եղիսաբեթ II-ի կողմից արժանացել է ասպետի կոչման[23]։ 1969 թվականին նա ընտրվել է Թագավորական ընկերության անդամ (FRS)՝ աշխարհի հնագույն ազգային գիտական հաստատությունը[24]։ Նա ընտրվել է նրա նախագահ (PRS) 1995-ից 2000 թվականներին։ Նա նշանակվել է Արժանիների շքանշանով 1995 թվականին, ինչպես ընդունված է Արքայական ընկերության նախագահների համար։ Թագավորական ընկերությունում ընտրվելու նրա վկայականում ասվում է.

Կլագը եղել է Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիայի և ամերիկյան փիլիսոփայական ընկերության անդամ[25]։

2000 թվականին Կլագը ստացել է Ամերիկյան նվաճումների ակադեմիայի Golden Plate Award մրցանակը[26]։ 2005 թվականին նա պարգևատրվել է Հարավաֆրիկյան Հանրապետության Մապունգուբվեի շքանշանով (ոսկի) բժշկական գիտության մեջ բացառիկ նվաճումների համար[27]։ Ընտրվել է Բժշկական գիտությունների ակադեմիայի անդամ (FMedSci), նաև 2005թ[28]։

2013-ին Իսրայելի Նեգևի Բեն-Գուրիոն համալսարանը Կլագի անունով նվիրեց կառուցվածքային կենսաբանության իրենց կենտրոնը՝ Aaron Klug Integrated Center for Biomolecular Structure: Նա, իր ընտանիքը և Իսրայելում այն ժամանակվա Մեծ Բրիտանիայի դեսպան Մեթյու Գուլդը ներկա էին։ Կլագը կապված էր համալսարանի և Բեեր Շևա քաղաքի հետ՝ բազմաթիվ անգամ այցելելով նրանց[15][29]։

Անձնական կյանք

խմբագրել

Կլագն ամուսնացել է Լիբի Բոբրոուի հետ 1948 թվականին[20], նրանք երկու որդի են ունեցել, որոնցից մեկը նրանցից 2000թ[15]։ Նա մահացել է 2018 թվականի նոյեմբերի 20-ին Քեմբրիջում[30]։

Չնայած Կլագը խտրականության էր բախվել Հարավային Աֆրիկայում, նա մնաց կրոնական և, ըստ Սիդնեյ Բրենների, նա ավելի կրոնասեր դարձավ իր մեծ տարիքում[31]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Store norske leksikon(նորվ.) — 1978. — ISSN 2464-1480
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Munk's Roll
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Munzinger Personen (գերմ.)
  5. ↑ Aaron Klug (բրիտ․ անգլ.) — Royal Society.
  6. ↑ https://www.ae-info.org/ae/User/Klug_Aaron
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Freebase — 2007.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Fellows Directory - Aaron Klug (բրիտ․ անգլ.) — Royal Society.
  9. ↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
  10. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1982 // nobelprize.org — Nobel Foundation.
  11. ↑ The Nobel Prize amounts // nobelprize.org — Nobel Foundation.
  12. ↑ https://www.cuimc.columbia.edu/research/louisa-gross-horwitz-prize/horwitz-prize-awardees/1990-1981-awardees
  13. ↑ National order recipients list // News24 — 2005.
  14. ↑ https://www.lemonde.fr/archives/article/1982/10/20/le-prix-nobel-de-chimie-est-attribue-au-britannique-aaron-klug_2893022_1819218.html
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Ferry, Georgina (2018 թ․ նոյեմբերի 26). «Sir Aaron Klug obituary». The Guardian (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 13-ին.
  16. ↑ Shur, Chaim (1998). Shomrim in the land of Apartheid : the story of Hashomer Hatzair in South Africa 1935–1970. Givat Haviva: Members of Hashomer Hatzair South Africa and Havazelet in conjunction with Yad Yaari. ISBN 965-7014-17-4. OCLC 41871384.
  17. ↑ Klug, Aaron (1953). The kinetics of phase changes in solids (PhD thesis). University of Cambridge. ProQuest 301283484.
  18. ↑ Amos, L.; Finch, J. T. (2004). «Aaron Klug and the revolution in biomolecular structure determination». Trends in Cell Biology. 14 (3): 148–152. doi:10.1016/j.tcb.2004.01.002. PMID 15003624.
  19. ↑ 19,0 19,1 Watts, Geoff (2018). «Aaron Klug». The Lancet. 392 (10164): 2546. doi:10.1016/S0140-6736(18)33109-X.
  20. ↑ 20,0 20,1 Կաղապար:Who's Who
  21. ↑ «Advisory Council of the Campaign for Science and Engineering». Sciencecampaign.org.uk. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ օգոստոսի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 11-ին.
  22. ↑ «Scripps Research Scientific Board Meets in Florida». Scripps Research Institute. 2004 թ․ հունվարի 26. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 3-ին.
  23. ↑ «Aaron Klug (1926–)». Jewish Virtual Library. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  24. ↑ «Sir Aaron Klug OM FRS». London: Royal Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  25. ↑ «APS Member History». search.amphilsoc.org. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
  26. ↑ «Golden Plate Awardees of the American Academy of Achievement». www.achievement.org. American Academy of Achievement.
  27. ↑ «National Orders awards 27 September 2005». State of South Africa. 2005 թ․ սեպտեմբերի 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2007 թ․ սեպտեմբերի 13-ին.
  28. ↑ «Sir Aaron Klug – The Academy of Medical Sciences». acmedsci.ac.uk. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
  29. ↑ «Aaron Klug Integrated Centre for Biomolecular Structure and Function Dedicated». Ben-Gurion University of the Negev (անգլերեն). Be'er Sheva. 2013 թ․ ապրիլի 14. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 13-ին.
  30. ↑ Rhodes, D. (2019). «Aaron Klug (1926–2018)». Nat Struct Mol Biol. 26 (2): 85–86. doi:10.1038/s41594-018-0183-9. PMID 30664739.
  31. ↑ Hargittai, Istva'n & Magdolna. 2006. Candid Science VI: More Conversations with Famous Scientists. Imperial College Press, p. 33

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ահարոն Կլագ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ահարոն_Կլագ&oldid=9665410» էջից