Ֆրիժետա Ղուկասյան
- Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Ղուկասյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Ֆրիժետա Գուրգենի Ղուկասյան (հուլիսի 17, 1930, Պյատիգորսկ, Տերսկի օկրուգ, Հյուսիսկովկասյան երկրամաս, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - փետրվարի 2, 2020, Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան), հայ կինոխմբագիր, «Լենֆիլմի» նախկին գլխավոր խմբագիր, արվեստաբանության գիտությունների թեկնածու, Ռուսաստանի արվեստի վաստակավոր գործիչ, Պատվո լեգիոնի շքանշանակիր[1][2]։
| Ֆրիժետա Ղուկասյան | |
|---|---|
| Ծննդյան թիվ՝ | հուլիսի 17, 1930 |
| Ծննդավայր՝ | Պյատիգորսկ, Տերսկի օկրուգ, Հյուսիսկովկասյան երկրամաս, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Վախճանի թիվ՝ | փետրվարի 2, 2020 (89 տարեկան) |
| Վախճանի վայր՝ | Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան |
| Քաղաքացիություն՝ |  ԽՍՀՄ Ռուսաստան |
| Մասնագիտություն՝ | խմբագիր, սցենարիստ և կինեմատոգրաֆ |
| Պարգևներ՝ |  |
| IMDb։ | ID 0347640 |
Կենսագրություն խմբագրել
Ղուկասյանը ծնվել է 1930 թվականի հուլիսի 17–ին[1]։ Դպրոցն ավարտելուց հետո ընդունվել է Երևանի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը։ Բայց առաջին կուրսից հետո՝ 1950-ին, նա վերցրել է փաստաթղթերը և մեկնել Մոսկվա, որտեղ, արտաքնապես հանձնելով անհրաժեշտ քննությունները, անմիջապես ընդունվել է Կինեմատոգրաֆիայի համամիութենական պետական ինստիտուտի կինոգիտության բաժնի երկրորդ կուրս։ 1954 թվականին գերազանցությամբ ավարտել է ԿՀՊԻ-ը (ֆակուլտետն այդ ժամանակ վերանվանվել էր ««սցենարա-խմբագրական»»)։ Ղուկասյանի կյանքը սերտորեն կապված է եղել արվեստի հետ[1]։ Բաշխման միջոցով նա գնում է Լենինգրադ և սկսում «Լեննաուչֆիլմ» կինոստուդիայի սցենարի բաժնում աշխատել որպես ավագ խմբագիր[1]։ Որոշ ժամանակ անց, 1958 թվականին աշխատանքի է անցել արդեն «Լենֆիլմում», որտեղ մի քանի տասնամյակ գլխավոր խմբագիր է եղել[1]։ Զուգահեռ Ֆրիժետան դասավանդել է Կրուպսկայայի անվան Լենինգրադի ինստիտուտում[1]։
Նա համոզված էր, որ խմբագիրը ֆիլմի գլխավոր ստեղծողների՝ դրամատուրգի և բեմադրիչ ռեժիսորի առաջին օգնականն է. խմբագիրը նրանց պրոֆեսիոնալ խորհրդատուն է, որը կոչված է վերլուծելու սցենարներն ու ֆիլմերը դրանց ստեղծման ընթացքում, պարտավոր է առաջինը տեսնել սխալ հաշվարկները և օգնել դրանք ուղղել։
1964 թվականին նշանակվել է առաջին ստեղծագործական ասոցիացիայի՝ «Լենֆիլմի» (որի գեղարվեստական ղեկավարն էր Իոսիֆ Խեյֆիցը) գլխավոր խմբագիր։ Նա այս պաշտոնում աշխատել է մինչև 1990 թվականը, բացառությամբ կարճատև հարկադիր ընդմիջման (1983-1987)։ 1990-2000 թվականներին եղել է «Голос» կինոստուդիայի («Լենֆիլմի» նոր ստորաբաժանումը, որը հետագայում դարձել է անկախ իրավաբանական անձ), իսկ հետո մինչև 2011 թվականը՝ Վլադիմիր Բորտկոյի ղեկավարած «2-Б-2 ստուդիայի» խմբագիրը։
Նա վայելում էր իր ավագ գործընկեր կինոգործիչների՝ ռեժիսորներ Իոսիֆ Խեյֆիցի և Գրիգորի Կոզինցևի, սցենարիստներ Եվգենի Գաբրիլովիչի, Յուրի Գերմանի, Անատոլի Գրեբնևի և այլոց հարգանքը։ Նա իր աշխատանքի հիմնական ուղղություններից մեկն էր համարում սցենարային պորտֆելի միավորման ձևավորումը, հետևաբար ձգտում էր իմանալ գրական բոլոր նորույթները, բոլոր նոր հետաքրքիր անունները. «Մենք կապված էինք հաստ ամսագրերի խմբագրությունների հետ, հետևում էինք նրանց պորտֆելներին, պարբերաբար կարդում էինք բոլոր ձեռագրերը տպագրության մեջ հայտնվելուց շատ առաջ։ Եվ մենք, իհարկե, ճանաչում էինք բոլոր սցենարիստներին, անընդհատ կապ էինք պահպանում նրանց հետ, հետևում էինք, թե ով ինչով է զբաղված, ինչ է գրում և ուշադիր նայում սկսնակներին»[3]։ Նա համագործակցում էր ինչպես հարգարժան հեղինակների, այնպես էլ սկսնակների՝ Յուրի Կլեպիկովի, Նատալյա Ռյազանցևայի, Պավել Ֆիննի, Էդուարդ Վոլոդարսկիի, Վիկտոր Մերեժկոյի և այլոց հետ։
Ֆրիժետա Ղուկասյանի խմբագրած Առաջին ստեղծագործական ասոցիացիայում հանդես են եկել ռեժիսորներ Վիտալի Մելնիկովի («Չուկոտկայի վարիչը», 1966), Իգոր Մասլեննիկովի («Կուզյաև Վալենտինի անձնական կյանքը», 1967), Նաում Բիրմանի («Սուզվող ռմբակոծիչի տարեգրություն», 1967), Ալեքսեյ Գերմանի («Յոթերորդ ուղեկից», Գրիգորի Արոնովի հետ համատեղ, 1967), Իլյա Ավերբախի («Ռիսկի աստիճան», 1968), Սեմյոն Արանովիչի («Կարմիր դիվանագետ», 1971), Դինարա Ասանովայի («Փայտփորիկի գլուխը չի ցավում», 1974), Վլադիմիր Բորտկոի («Հետաքննության հանձնաժողով», 1978)[4] և այլոց դերասանական դեբյուտները, որոնք սկիզբ դրեցին նրանց հետագա հաջող ստեղծագործական գործունեությանը[5]։
Վերաբերվելով կինոյին, առաջին հերթին, որպես արվեստի, կյանքը ճանաչելու և հասկանալու ձևերից մեկին, Ֆրիժետան դարձավ համախոհ ռեժիսորների հավատարիմ ուղեկիցը։ Այդ ռեժիսորներից մեկը նրա համար Ալեքսեյ Գերմանն էր։ «Խմբագրի խնդիրն է պաշտպանել հեղինակին. եթե նա ստանձնել է խմբագիր լինել, ուրեմն հավատում է այս դրամատուրգիային, այս հեղինակին և պատրաստ է գնալ նրա հետ։ Խմբագիրը չի կարող դավաճանել հեղինակին, նա պետք է գնա նրա հետ մինչև վերջ», - մտածում էր նա և պետական կինոգործակալության ղեկավարության առջև անձնուրաց պաշտպանում Գերմանի և այլ ռեժիսորների ֆիլմերը, որոնք կարող էին լինել ոչ թե տոմսարկղում, այլ դարակում։ 1983 թվականին Գերմանի «Իմ ընկեր Իվան Լապշին» ֆիլմին աջակցելու համար նա ազատվել է Առաջին ստեղծագործական ասոցիացիայի գլխավոր խմբագրի պարտականություններից, սակայն «Պերեստրոյկայի» սկզբում վերականգնվել է այս պաշտոնում։
Ավարտել է ասպիրանտուրան Լենինգրադի թատրոնի, երաժշտության և կինոյի պետական ինստիտուտում, իսկ 1974 թվականին պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն և ստացել արվեստի պատմության թեկնածուի գիտական աստիճան։ Այս ատենախոսության հիման վրա լույս է տեսել «Կինեմատոգրաֆիստ Անդրեյ Մոսկվին» (Լենինգրադ, Արվեստ, 1971) գիրքը։ Նա հրատարակության է պատրաստել ևս մի քանի գրքեր, այդ թվում՝ «Դինարա Ասանովա. Ես ժամանակ չունեմ սուտ ասելու» (Մ.: ԽՍՀՄ կինեմատոգրաֆիստների միություն, Համամիութենական կինոպրոպագանդայի բյուրո, 1986)։
Դասավանդել է Սանկտ Պետերբուրգի մշակույթի պետական ինստիտուտում, Սանկտ-Պետերբուրգի պետական կինոյի և հեռուստատեսության համալսարանում, Լենֆիլմի «Կադր» կինոդպրոցում։
Ընտանիք խմբագրել
Ամուսինը՝ Հենրիկ Մարանջյան, կինօպերատոր «Լենֆիլմ»-ում, ՌԴ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1976)։ դուստրերը՝
- Կարինե Մարանջյան (1956-2021), գիտնական-ճապոնագետ, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի արևելյան ձեռագրերի ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող,
- Մարիամ Մարանջյան (1960-2017), մանկավարժ-սուրդոպեդագոգ։
Ֆիլմագրություն խմբագրել
Ֆրիժետայի անունը կարելի է գտնել այնպիսի հայտնի ֆիլմերի տիտրերում ինչպիսիք են` «Դոնի պատմություն», «Երեք հաստլիկները», «Ասյա», «Լիր արքա», «Ուրիշի նամակները», «Շան սիրտը» և այլն[1]։
Որպես Առաջին ստեղծագործական ասոցիացիայի, «Ձայն» ստուդիայի և «2-Б-2» ստուդիայի գլխավոր խմբագիր՝ ռեժիսորներ Կոզինցևի, Խեյֆիցի, Վենգերովի, Տրեգուբովիչի, Մելնիկովի, Մասլեննիկովի, Ավերբախի, Բիրմանի, Արանովիչի, Միքայելյանի, Ասանովայի, Հերմանի և այլոց առնվազն 148 ֆիլմ։
Որպես խմբագիր՝ ռեժիսորներ Խեյֆիցի, Մուրատովայի, Բատալովի, Մելնիկովի, Արանովիչի, Բորտկոյի և այլոց 28 ֆիլմ։
Ֆիլմեր նրա մասին՝
- 2018 — «Фрижа. Редактор кино» — ռեժ. Վ. Սորոկին, 41 րոպե., цв., Студия «АКВ», АНО "МЦНКиТ «Кентавр»
- 2018 — «Свидетели, участники и потомки: Фрижета Гукасян, редактор „Ленфильма“» — Спецпроект «Чапаев», 25 мин., ч/б, «СЕАНС»
Պարգևներ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 ««Անդառնալի կորուստ». կյանքից հեռացել է «Լենֆիլմի» գլխավոր խմբագիր Ֆրիժետա Ղուկասյանը». armeniasputnik.am. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 4-ին.
- ↑ «СК-Новости - Фрижета Гукасян, С. 20» (PDF). unikino.ru. 2020 թ․ փետրվարի 17. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 11-ին.
- ↑ «Фрижетта Гукасян: Профессия киноредактор — цензор, соавтор, недостающее звено?». kinoart.ru. 2020 թ․ փետրվարի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
- ↑ «Киностудия „ЛЕНФИЛЬМ“ Аннотированный каталог» (Cанкт-Петербург, 1998)
- ↑ «Памяти Фрижеты Гукасян». www.lenfilm.ru. 2020 թ․ փետրվարի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 29-ին.