Օստապ Վերեսայ
Օստապ Վերեսայ (ուկրաիներեն՝ Остап Микитович Вересай, 1803[1], Kaliuzhyntsi, Սրեբնոյի շրջան, Չեռնիգովի մարզ - 1890[1], Սոկիրինցի, Սրեբնոյի շրջան, Չեռնիգովի մարզ), ուկրաինական կոբզարյան էպիկական ավանդույթի ներկայացուցիչ։
| Օստապ Վերեսայ | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1803[1] |
| Ծննդավայր | Kaliuzhyntsi, Սրեբնոյի շրջան, Չեռնիգովի մարզ |
| Մահացել է | 1890[1] |
| Մահվան վայր | Սոկիրինցի, Սրեբնոյի շրջան, Չեռնիգովի մարզ |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Ռուսական կայսրություն |
| Մասնագիտություն | երաժիշտ, Կոբզար, folk musician և Ժողովրդական երգիչ |
 Ostap Veresai Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
.jpg)
Ծնվել է 1803 կամ 1805 թվականին Պոլտավայի մարզի Պրիլուկսկի գավառի Կալյուժինցի գյուղում տեսնող մորից և ի ծնե կույր հորից, որը ջութակ նվագելով իր համար սնունդ էր հայթայթում[2]։
Օստապ Վերեսայը կուրացել է 4 տարեկանում։ Ռոմնի քաղաքի տոնավաճառում նա լսել է կոբզար Եֆիմ Անդրիյաշևսկու բանդուրա նվագելը և դարձել նրա սանը։ Մի քանի ամսվա ընթացքում նա շատ բան է սովորել իր ուսուցչից[2], սակայն մի քանի ամիս հետո ուսուցիչը մահացել է[3], և 15 տարեկանում ուղարկվել է «գիտություն ձեռք բերելու» հին կոբզար Սեմյոն Կոշևոյի մոտ, որից սովորել է կոբզա նվագել։ Օստապը 9 ամիս է մնացել որպես աշակերտ. իր ուսուցչին նա համարում էր խիստ և շահագործող։ Դրանից հետո Վերեսայը որոշել է երաժշտական կարիերա սկսել ինքնուրույն։ Նա 40 տարի թափառել է գյուղերում ու տոնավաճառներում, մինչև փեսայի մոտ ապաստան գտնելը։ Չհաշտվելով նրա հետ` Վերեսայը կրկին սկսել է թափառե[2]։ Իրավիճակը փոխվել է, երբ նա ընկերացել է ռուս բանահավաք և նկարիչ Լև Ժեմչուժնիկովի հետ[2], որը մի քանի երգ է գրի առել Օստապից, նկարել է նրա դիմանկարը և ծանոթացրել Պանտելեյմոն Կուլիշի հետ, որը ևս նրանից մի քանի երգ է գրառել։ Նրանց միջև առաջացել է հետաքրքրաշարժ նամակագրություն (Վերեսայի խոսքերը գրել է լակեյը), որը տպագրվել է «Պրավդա» թերթում 1868 թվականին։ Կուլիշը Վերեսայի մասին պատմել է Տարաս Շևչենկոյին, որը 1860 թվականին նրան փող է ուղարկել և իր բանաստեղծությունների գիրքը` «Կոբզարը»` ստորագրությամբ. «Եղբայր Օստապին Տ. Գ. Շևչենկոյից»։
Լ. Ժեմչուժնիկովը և Պ. Կուլիշը համոզել են Օստապին վերցնել մի քանի աշակերտ, որոնք շարունակել են իրենց ուսուցչի ավանդույթները։
1871 թվականին Պավել Գալագանը բերել է Վերեսային Կիև։ Մինչև այդ Վերեսայը ելույթ է ունեցել միայն գյուղում։ Չի բացառվում, որ հենց այդ ուղևորության ժամանակ է Նիկոլայ Լիսենկոն ձայնագրել դումաների մեղեդիներ և երգեր, որոնք հիմք են հանդիսացել նրա «Ուկրաինական դումաների և երգերի երաժշտական առանձնահատկությունների բնութագիրը կոբզար Վերեսայի կատարմամբ» մենագրության համար, որտեղ լավ նկարագրված են Վերեսայի երգացանկը և գործիքը[4][5]։
Վերեսայը երգել է հերոսա-էպիկական երգեր, հոգևոր բովանդակության բանաստեղծություններ և այլ հոգևոր երգեր, որոնք, ըստ նրա, Աստծո կողմից են տրված` մարդկանց խրատելու համար։ Նրա սիրած թեմաներն են ծնողական օրհնության սրբությունն ու մեծ ուժը, մարդկային վիշտն ու աղետը, որն առաջանում է հարազատներից բաժանվելիս և անազատության մեջ։ Գեղարվեստական առումով Վերեսայը յուրօրինակ տաղանդավոր մարդ էր։ Նրա երգը շատ արտահայտիչ էր. ուժեղ լարվածությունը հաճախ էր թուլանում արցունքների հոսքով։
Վերեսայը հմտորեն օգտագործել է ձայնի աճն ու անկումները` երգի գաղափարական իմաստն ավելի խորը բացահայտելու և ունկնդիրներին ավելի տպավորելու համար։ Նա նաև օգտագործել է իմաստալի շարքերի արդյունավետ կրկնությունը, ինչի շնորհիվ երգի և երաժշտության բառերը ասոցացվել են ուկրաինացի ժողովրդի այդ օրերի կյանքի իրականության հետ[6]։
1873 թվականին Վերեսային բերել են Պետերբուրգ, և այստեղ` աշխարհագրական ընկերության նիստում, սեպտեմբերի 28-ին նա երգել է իր դումաները «Ազովի գերությունից երեք եղբայրների փախուստի», «Խվեդոր Բեզռոդնու» և «Ճշմարտության» մասին։ Վերեսայի համար այդ ուղևորությունն ավարտվել է Վ. Ա. Ժուկովսկու` թագավորական ընտանիքի երեխաների բանահյուսության ուսուցչի խնդրանքով թագավորական ընտանիքի երեխաների` մասնավորապես Սերգեյի և Պավելի համար «տնային բանավոր դասերին» Ձմեռային պալատում ելույթ ունենալով։ Ալեքսանդր II-ը Օստապ Վերեսային շնորհել է ոսկե ընծայագրով արծաթե ծխախոտատուփ (ըստ ժամանակակիցների պատմությունների` օգտագործելով այն` Վերեսայը հաճախ է շրջանցել ժանդարմների կողմից կիրառվող արգելքները փողոցում երգելու համար)։
Սանկտ Պետերբուրգում ունեցած հաջողությունը նրան թույլ է տվել վճարել 15 հոգանոց ընտանիքի համար նախատեսվող մեծ տան կառուցման համար Սոկիրինցիում։
Օստապի երգիծական երգերում ծաղրվել է հիմարությունն ու ծուլությունը։ Հին, բայց խորապես հետաքրքիր, կոբզայի նվագակցությամբ ուղեկցվող Վերեսայի կատարումը մեծ հաջողություն է ունեցել։
Վերեսայը մահացել է 1890 թվականին՝ 87 տարեկանում[4]։
Իգնատ Գոնչարենկոյի նման Վերեսայը ևս Ռուսաստանում հետապնդումների է ենթարկվել` որպես ուկրաինական հետաքրքրությունների և պատմական հիշողության քարոզիչ[7]։
Մշակութային ազդեցություն խմբագրել
Սանկտ Պետերբուրգում նրա ելույթներից հետո ստեղծագործել են արևելաեվրոպական այնպիսի կոմպոզիտորներ, ինչպիսիք են Անտոնին Դվորժակը, Պյոտր Չայկովսկին, Մոդեստ Մուսորգսկին, Լեոշ Յանաչեկը, Բոգուսլավ Մարտինուն, Նիկոլայ Լիսենկոն, Վասիլի Բարվինսկին, Միլի Բալակիրևը, Վլադիսլավ Զարեմբան և Սիլվիա Դումարեմբան[3]։
Վերեսայի Սանկտ Պետերբուրգում ունեցած ելույթները հնարավոր է ազդել են 1876 թվականի Էմսի հրամանագրի ստեղծման վրա, որը արգելում էր տպագիր լեզվով ուկրաիներենի օգտագործումը[3]։ 3-րդ պարբերությունը հատուկ արգելում էր բեմում ուկրաիներենով վոկալ ստեղծագործությունների կատարումը, ինչը կարող էր ուղղակի պատասխան լինել Լիսենկոյի և Վերեսայի դասախոսություններին ու ելույթներին։ Կոբզարների բեմական կատարումները կրկին թույլատրվել են միայն 1902 թվականին։
Հիշատակ խմբագրել
- 1978 թվականին լույս տեսավ գեղարվեստական դրոշմանիշով ծրար` նվիրված կոբզար Վերեսային, և բացվեց քանդակագործ Ի.Կոլոմիեցի հուշարձանը` նվիրված նրան։
Պատկերասրահ խմբագրել
-
Երգիչ-ասացողը -
Օստապ Վերեսայ -
Օստապ Վերեսայի գերեզմանը -
Հուշարձան` նվիրված Վերեսային -
Գեղարվեստական դրոշմանիշով ծրար` նվիրված կոբզար Վերեսային
.jpg)
Տես նաև խմբագրել
Գրականություն խմբագրել
- «Օստապ Վերեսայ». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Dicaire, David (2010 թ․ մարտի 30). The Early Years of Folk Music: Fifty Founders of the Tradition. Jefferson, NC: McFarland. էջ 28. ISBN 978-0-7864-4431-1.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Dicaire, David (2010). The Early Years of Folk Music: Fifty Founders of the Tradition. McFarland. էջ 28. ISBN 9780786457373. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 24-ին.
- ↑ 4,0 4,1 «Veresai, Ostap». Internet Encyclopedia of Ukraine. Vol. 5. Canadian Institute of Ukrainian Studies (University of Alberta/University of Toronto). 1993. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 24-ին.
- ↑ Ն. Վ. Լիսենկո. «Ուկրաինական դումաների և երգերի երաժշտական առանձնահատկությունների բնութագիրը կոբզար Վերեսայի կատարմամբ». - Կ. - 1874
- ↑ Ігор Шаров. 100 видатних імен України. — К.: АртЕк, 2004. ISBN 966-505-218-7 (ուկր.)
- ↑ «Kobzars». www.encyclopediaofukraine.com. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 9-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օստապ Վերեսայ» հոդվածին։ |