Լեոշ Յանաչեկ

Լեոշ Յանաչեկ
Բնօրինակ անուն	չեխ․՝ Leoš Janáček
Ի ծնե անուն	չեխ․՝ Leo Eugen Janáček
Ծնվել է	հուլիսի 3, 1854[…]; Հուկվալդի
Երկիր	Ավստրիական կայսրություն և Չեխոսլովակիա
Մահացել է	օգոստոսի 12, 1928[…] (74 տարեկան); Օստրավա
Գերեզման	Կենտրոնական գերեզմանատուն
Ժանրեր	դասական երաժշտություն և օպերա
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր, երաժշտագետ, մանկավարժ, դիրիժոր, երաժիշտ, լիբրետիստ և ուսուցիչ
Գործիքներ	երգեհոն
Կրթություն	Լայպցիգի երաժշտության և թատրոնի բարձրագույն դպրոց
Ամուսին	Zdeňka Janáčková?
Պարգևներ	Մասարիկի համալսարանի պատվավոր դոկտոր (1925)
Ստորագրություն
	Leoš Janáček Վիքիպահեստում

Լեոշ Յանաչեկ (չեխ.՝ Leoš Janáček, հուլիսի 3, 1854(1854-07-03)^[1]^[2]^[3]^[…], Հուկվալդի^[4]^[5] - օգոստոսի 12, 1928(1928-08-12)^[6]^[1]^[2]^[…], Օստրավա^[6]^[5]), չեխ երգահան, երաժշտագետ-ազգագրագետ և մանկավարժ։ Գրել է բազմաթիվ գործիքային և վոկալ ստեղծագործություններ։ Նրա «Ենուֆա» (Jenůfa, (1894-1903), «Կատյա Կաբանովա» (Káťa Kabanová, 1919-1921, ըստ Ալեքսանդր Օստրովսկու «Ամպրոպը» պիեսի), «Փոքրիկ աղվեսի արկածները» (Příhody lišky bystroušky, 1921-1923), «Մակրոպուլոսի դեղամիջոցը» (Več Makropulos, 1923-1925, ըստ Կարել Չապեկի) Մեռյալ տնից (Z mrtvého domu, 1927-1928, ըստ Դոստոևսկու համանուն վեպի) օպերաները պատկանում են 20-րդ դարի երաժշտական թատրոնի լավագույն ստեղծագործությունների թվին։

Ճանաչում և ժառանգությունԽմբագրել

Բռնոյի երաժշտական ակադեմիան կրում է Յանաչեկի անունը
Ֆիլիպ Կաուֆմանի «Կեցության անտանելի թեթևություն» (1988 թվական, ըստ Միլան Կունդերի համանուն վեպի) ֆիլմն ուղեկցվում է Յանաչեկի տարբեր ստեղծագործություններից հատվածներով։
«10 րոպե շուտ» Ֆիլմում օգտագործվել է Լեոշ Յանաչեկի ստեղծագործություններից։
Օստրավայում միջազգային օդանավակայանն անվանվել է Լեոշ Յանաչեկի անունով։
Հարուկի Մուրակամիի «1Q84» ստեղծագործության մեջ նշվում է Յանաչեկի «Սիմֆոնիետան», և այս աշխատանքը կարևոր դեր է խաղում վեպի սյուժեում։

Ընտրված ստեղծագործություններԽմբագրել

Օպերաներ և բալետԽմբագրել

Շարկա (Šárka, 1887-1888, պրեմիերան Բռնոյում, 1925)
Վեպի սկիզբը (Počátek románu, 1891, պրեմիերան Բռնոյում, 1894)
Ենուֆա (Ենուֆան հայտնի էր նաև «Նրա խորթ աղջիկը» անունով, 1894-1903, պրեմիերան Բռնոյում, 1904)
Ճակատագիրը (Osud, 1903-1904, պրեմիերան Բռնոյում, 1958)
Բրոուչեքի ճանապարհորդությունը (Výlety páně Broučkovy, 1908-1917, պրեմիերա Պրահայում, 1920)
Կատյա Կաբանովա (Káťa Kabanová, 1919-1921, ըստ Ալեքսանդր Օստրովսկու «Ամպրոպ» դրամայի, պրեմիերան Բռնոյում, 1921)
Մակրոպուլոսի միջոցները (Več Makropulos, 1923-1925, ըստ Կ. Չապեկի, պրեմիերան Բռնոյում, 1926)
Մեռած տնից (Z mrtvého domu, 1927-1928, ըստ Ֆյոդոր Դոստոևսկու, պրեմիերան Բռնոյում, 1930)
Ռակոշ Ռակոչի (Rákoš Rákoczy), բալետ երգով (Բռնո, 1891)

Սիմֆոնիկ երաժշտությունԽմբագրել

Սյուիտա լարային նվագախմբի համար (1877)
Հովվերգություն լարային նվագախմբի համար (1878)
Գանական պարեր (չեխ․՝ Hanácké tance, 1889-1890)
Սյուիտա, նվ. 3 (1891)
Խանդ, նախերգանք (չեխ․՝ Žárlivost, 1894)
ճանապարհորդ երաժիշտի երեխան, բալլադ նվագախմբի համար (չեխ․՝ Šumařovo dítě, 1912)
Տարաս Բուլբա, ռապսոդիա նվագախմբի համար, ըստ Գոգոլի (չեխ․՝ Taras Bulba, 1915 —1918)
Բլանշյան բալլադ, սիմֆոնիկ պոեմ (չեխ․՝ Balada blanická, 1920)
Սիմֆոնիետա (1926)

ԵրգերԽմբագրել

Jarní píseň (1897 նոր հրատարակություն — 1905)
Zápisník zmizelého. (Տենորի, ալտի, կանացի երեք ձայների և դաշնամուրի համար (1917 —1919)

ԳրականությունԽմբագրել

Brod M. Leoš Janáček: Leben und Werk. Prag, 1924 (на чешском языке); 2-e revidierte Aufl. Wien, 1956.
Hollander H. Leoš Janáček, his life and work. New York: St. Martin's Press, 1963.
Vogel J. Leoš Janáček: a biography. New York: W.W. Norton, 1981.
Beckerman M.B. Janáček and his world. Princeton; Oxford: Princeton UP, 2003.
Rousseau J. Leos Janacek. Arles: Actes sud, 2004.

Արտաքին հղումներԽմբագրել

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 filmportal.de — 2005.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Česká divadelní encyklopedie
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 Яначек Леош // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ BillionGraves — 2011.

[_ec2f98855223693c-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_3b03576fa7614358-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica

[_bd4e52eb90f8710e-3] 3,0 ^3,1 filmportal.de — 2005.

[_cfb2032da46af7eb-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.

[_cbdcf11049bbf17e-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Česká divadelní encyklopedie

[_655b2eb6094e25ac-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 Яначек Леош // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_f94ba7d6c5bbdcb7-7] BillionGraves — 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]