Տելեփոս
Տելեփոս (հին հունարեն՝ Τήλεφος — «հեռուն լուսավորող»), հունական դիցաբանության մեջ[1] Հերակլեսի և Ավգեի[2] որդին։ Պատկանում էր հերակլիդների տոհմին։ Այսինքն Հերակլեսի որդիներից՝ հիմնադրած մի շարք քաղաքներ։ Անունը մոտ է անատոլիական Աստված Տելեպինայի[3] անվանը։
Ծնունդը խմբագրել
Վախենալով իր հորից՝ Ավգեն թաքցնում է իր որդուն Սուրբ կույս Աթենասի սրբավայրում, որի հետևանքով նա պատժել է երկրին ժանտախտի միջոցով։
Տելեփոսին նետում են ճանապարհի վրա Արգոսում, Պարֆենիա լեռան լանջին։ Այստեղ նրան կերակրում է եղջյուրավոր եղնիկը, նվիրված Արտեմիսին[4]։
Տելեփոսի մորը ուզում էին սպանել, բայց նա փրկվում է՝ մեկնելով Միզիյա (մեկ այլ վարկածի, մայր ու որդի թռնում են ծովը և լողալով հասնում Միզիյա), որտեղ ամուսնացել է Տեվֆրանտի հետ։
Կայսերական իշխանություն խմբագրել
Ըստ այլ լեգենդի ասվում է, որ Տելեփոսը մեծացել է Կորիֆա հովիվների մոտ, ծնողներին փնտրելու համար մեկնում է Դելփի, դելփյան պատգամախոսի մոտ՝ իմանալու որտեղ է նրա մայրը։ Մեկնում է մոր մոտ Միզիյա, այնտեղ նրան որդեգրում է Տեվֆրանտը, և նա դառնում է նրա իրավահաջորդը։
Տեվֆրանտի մահից հետո ժառանգել է կայսերական իշխանությունը[5] և ամուսնացել է նրա դստեր Արգիոպեի[6] հետ։ Իսկ ավելի ուշ Պրիամոսի քրոջ Աստիոխոսի հետ (կամ ամուսնացած է եղել Պրիամոսի[7] դստեր Լաոդիկայի հետ)։ Ըստ պատմության, սիրահարված է եղել մարգարեուհի Կասսանդրային, բայց նա արհամարհում էր նրան, և անգամ ստիպել է նրան սիրահետել իր քրոջը՝ Լաոդիկային։ Նրա որդին է Եվրիպիլոսը[8] և դուստրը՝ Ռոմի, ով ողջունել է Էնիասին ապագա Հռոմի վայրում, և դարձել է նրա որդու՝ Ասկանիայի[9] կինը։
Ոդիսականում Տելեփոսը հիշատակվում է, որպես Ասիական թագավոր (Իլիականում նա չի հիշատակվում)։
Ըստ ողբերգության, Պարֆենոպեի հետ միասին հաղթել է Իդասին, ով փորձել է տիրել Տեվֆրանտի[10] կասրությանը։ Մասնակցել է Տրոյայի խաղերին Պարիսի դեմ։
Տրոյական պատերազմ խմբագրել
Երբ սկսվեց Տրոյական պատերազմը, հույները մեկնել են Տրոյա, սակայն կորցրել են ճանապարհը և հայտնվել են Տելեփոսի կայսրությունում։ Տելեփոսը հարձակվել է Միզիյան հարթավայրը[11] թալանած հույների վրա։ Սպանում է Տերսանդրին, որը վիրավորված էր Աքիլեսի[12] կողմից։ Կաիկայի հարթավայրում Աքիլեսի հետ մենամարտի մասին վկայում են շատ հեղինակներ[13]։
Ըստ Պինդարոսի, Դիոնիսոսի զայրութի պատճառով՝ փաթատվել է խաղողի որթատունկին[14], և վիրավորվել է Աքիլեսի կողմից՝ Խիրոնի նիզակով։ Բայց ավելի ուշ վերակենդանացվել է Աքիլեսի կողմից, և ցույց է տվել հույներին Տրոյա տանող ծովային ճանապարհը։
Պաշտանմունքում, Գրականությունում, Արվեստում խմբագրել
Տելեփոսը համարվում էր ազգային հերոս, և նախահայրը միզիյական բնակիչների, Պերգամոն քաղաքի և նրաԱտտալյան արքաների։ Ավելի ուշ Պերգամոնի բնակիչները իրենց անվանել են արկադյանամի, և Տելեփոսի հետ տեղափոխվել են Ասիա[15]։ Տելեփոսի մասին առասպելը կհանդիպենք նաև Իտալիայում, հիմնականում Կամպանիա տարածաշրջանում։
Տելեփոսի մասին առասպելնները հիմնականում օգտագործվել են հին բանաստեղծների կողմից (Էսքիլես, Սոփոկլես, Եվրիպիդես և այլն) և հանդիսանում է բարեհաճո թեմա նկարիչների համար։
Քանդակագործների խուբ - եղնիկը կերակրում է Տելեփոսին կաթով[16]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.2. С.498-499, Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.3. С.362-363
- ↑ Гесиод. Перечень женщин, фр.165 М.-У.
- ↑ Гиндин Л. А., Цымбурский В. Л. Гомер и история Восточного Средиземноморья. М., 1996. С.293сл.
- ↑ Павсаний. Описание Эллады VIII 54, 6; Элиан. Пёстрые рассказы XII 42
- ↑ Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека I 8, 6 далее
- ↑ Диодор Сицилийский. Историческая библиотека IV 33, 12
- ↑ Гигин. Мифы 101
- ↑ Гомер. Одиссея XI 519
- ↑ Плутарх R., II
- ↑ Гигин. Мифы 100
- ↑ Гесиод. Перечень женщин, фр.165 М.-У.; Павсаний. Описание Эллады I 4, 6
- ↑ Стасин. Киприи, синопсис
- ↑ Пиндар. Олимпийские песни IX 72; Павсаний. Описание Эллады VIII 45, 6
- ↑ Пиндар. Истмийские песни VIII 50; Ликофрон. Александра 214 и комм., 1250; Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека Э III 17; Схолии к Гомеру. Илиада I 59 // Комментарий Д. О. Торшилова в кн. Гигин. Мифы. СПб, 2000. С.124
- ↑ Павсаний. Описание Эллады I 4, 6
- ↑ Павсаний. Описание Эллады IX 31, 2