Վիքիպեդիա

Սմերչ (ՀԿՌՀ)

Համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգ Սմերչ


ԲՄ-30 Սմերչ (ռուս.՝ БМ-30 Смерч), խորհրդային (հետագայում ռուսական) արտադրության 300 մմ-անոց համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգ։

ԲՄ-30 Սմերչ
ԲՄ-30 Սմերչ ՀԿՌՀ
Տեսակ ՀԿՌՀ
Արտադրող Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն ԽՍՀՄ
Ռուսաստան Ռուսաստան
Արտադրման տարիներ 1987-ից մինչ օրս
Հիմնական օգտագործողներ Ռուսաստան Ռուսաստան
Ուկրաինա Ուկրաինա
Մեքենայի Քաշ 43.7 տ
Մեքենայի Երկարություն 12.37 մ
Մեքենայի Բարձրություն 3.1 մ
Մեքենայի Լայնություն 3.1 մ
Մեքենայի շարժիչի հզորություն 525 ձիաուժ
Մեքենայի շարժիչի տեսակ դիզելային
Վառելիքի պաշար 850 կմ
Հրթիռների քանակ 12
Հրթիռների տրամագիծ 300 մմ
Կրակի Հեռահարություն 20-70 կմ
Կրակի Տևողություն 38 վրկ
Վերալիցքավորման ժամանակ 36 րոպե

Ընդհանուր բնութագիր

խմբագրել

Սմերչ համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգը նախատեսված է հակառակորդի կենդանի ուժի, տեխնիկայի, կայանած ինքնաթիռների և ուղղաթիռների, հրամանատարական կետերի, կապի հանգույցների և նմանատիպ այլ թիրախների խոցման համար։ Համակարգը կարող է արձակել կասետային, բեկորա-ֆուգասային և տերմոբարիկ մարտական մասով օժտված ռեակտիվ արկեր։

Արտադրություն

խմբագրել

Սմերչ ՀԿՌՀ-ը մշակվել է ԽՍՀՄ-ում, հիմնականում Տուլայի, ինչպես նաև այլ ձեռնարկությունների մասնագետների կողմից։ 1985 թվականին ամենահզորը Մ-87 (ՀԿՌՀ)-ն էր։ Մինչև որ 1990 թվականին Չինաստանն արտադրեց WS-1 (ՀԿՌՀ)-ն[1]։

Մարտավարատեխնիկական տվյալներ

խմբագրել

Սմերչ համակարգի մարտական մեքենայի մարտական քաշը կազմում է 43.7 տոննա։ Այն հավաքված է 8X8 անվավոր թափքի բազայի վրա։ Մարտական մեքենան զարգացնում է 60-65 կմ/ժ արագություն։ Սմերչ համակարգի հրթիռների քանակը 12-ն է՝ տրամաչափը 300 միլիմետր։ Այս համակարգերի կրակի առավելագույն հեռավորությունը 70 կմ է, նվազագույնը՝ 20 կմ։ Հրթիռների մարտական քաշը կազմում է 800 կգ, իսկ մարտագլխիկների քաշը շուրջ 280 կգ։

Հիմնական թերություններ

խմբագրել

Սմերչի հիմնական թերությունը նրա վերալիցքավորման ժամանակն է։ Սմերչի լրիվ վերալիցքավորումը տևում է 35-45 րոպե, իսկ հաշվի առնելով այն, որ Սմերչը չի կարող լիցքավորված վիճակում տեղաշարժվել, լիցքավորումը կատարվում է հենց կրակային դիրքից։ Իր հերթին, կրակային դիրքում 35-45 րոպե մնալը մեծացնում է հակառակորդի կողմից համակարգերի հայտնաբերման հավանականությունը և հետևաբար այն ավելի խոցելի է դարձնում։

Համեմատություն Ուռագան, ԱՌ1Ա, PHL-03, ՎՄ-80, HIMARS, M270, Աստրոս II և Պինակա ՀԿՌՀ-երի հետ

խմբագրել
Զինատեսակ Սմերչ[2] Ուռագան[3] ԱՌ1Ա[4] PHL-03[5] ՎՄ-80 HIMARS[6] M270[7] Աստրոս II[8] Պինակա[9]
Պատկեր
              
Արտադրող երկիր   ԽՍՀՄ
  ՌԴ		   ԽՍՀՄ
  ՌԴ		   Չինաստան   Չինաստան   Չինաստան   ԱՄՆ   ԱՄՆ   Բրազիլիա   Հնդկաստան
Արտադրման տարիներ 1987-մինչ օրս 1975-մինչ օրս 2009-մինչ օրս 2005-մինչ օրս 1999-մինչ օրս 2005-մինչ օրս 1983-մինչ օրս 1983-մինչ օրս 2000-մինչ օրս
Զանգված 43.7 տ 20 տ 42.5 տ 43 տ 32 տ 10.9 տ 24.56 տ 10 տ 45 տ
Երկարություն 12.1 մ 9.63 մ 13 մ 12 մ 9.5 մ 7 մ 6.97 մ 7 մ 12.5 մ
Բարձրություն 3.05 մ 2.8 մ 3 մ 3 մ 3 մ 3.2 մ 2.97 մ 2.9 մ 3 մ
Լայնություն 3.05 մ 3.23 մ 3 մ 3 մ 3.5 մ 2.4 մ 2.62 2.6 մ 2.5
Տրամաչափ 300 մմ 200 մմ 300 մմ 300 մմ 273 մմ 227 մմ 227 մմ 127, 180, 300 մմ 214 մմ
Ուղղորդիչների քանակ 12 հատ 16 հատ 10 հատ 8 հատ 12 հատ 6 հատ 12 հատ 32, 16, 4 հատ 16
Կրակի նվազ. հեռավորություն 2 կմ 8.5 կմ 20 կմ 20 կմ 34 կմ 2 կմ 2 կմ 7 կմ 5 կմ
Կրակի առավել. հեռավորություն 90 կմ 34 կմ 130 կմ 150 կմ 80 կմ 300 կմ 300 կմ 90 կմ 40 կմ
Վերալիցքավորում 30 րոպե 12-20 րոպե 20 րոպե 30 րոպե 15-20 րոպե 5-10 րոպե 5 րոպե 15-20 րոպե 15 րոպե
Վառելիքի պաշար 850 կմ 500 կմ 650 կմ 650 կմ 550 կմ 480 կմ 485 կմ 480 կմ 800 կմ
Արժեք 12.5 մլն. $ 9 մլն. $ 9 մլն. $ 9 մլն. $ 7 մլն. $ 18 մլն. $ 20 մլն. $ 13,5 մլն. $ 2 մլն. $

Մարտական կիրառում

խմբագրել

«Սմերչ» ՀԿՌՀ-ն լայնորեն օգտագործվել է Նովոռոսիայում մղված ռազմական կոնֆլիկտի ընթացքում ՝ 2014-2016 թթ.[10][11][12][13]: 2014 թ. սեպտեմբերի սկզբին Ուկրաինայի զինված ուժերը Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետության և Դոնեցկի Ժողովրդական Հանրապետության զորքերի հետ մարտերում կորցրել են ավելի քան 13 միավոր 9Կ58 համալիր «Սմերչ»[14]

Տարբերակներ

խմբագրել
 
9Տ234-4 տրանսպորտային-լիցքավորիչ մեքենան՝ ՏԼՄ և 9Ա52-4 մարտական մեքենան՝ ՄՄ «Կամա» ՀԿՌՀ-ի կազմից (ռուս.՝ ТЗМ 9Т234-4 и БМ 9А52-4 из состава РСЗО «Кама»)

Մարտական մեքենաների տարբերակներ

խմբագրել
 
ՀԿՌՀ «Կաման» «Տեխնոլոգիաները մեքենաշինությունում - 2012» ցուցահանդեսին:
  • 9Ա52 — բազային տարբերակ ՄԱԶ-79111 շասսիով
  • 9Ա52Բ — մարտական մեքենա ՀԿՌՀ 9Կ58Բ կազմավորումների կառավարման ավտոմատացված համակարգի համար
  • 9Ա52-2 — մարտական մեքենա ՄԱԶ-543Մ շասսիով՝ ՀԿՌՀ 9Կ58 համալիրի համար
  • 9Ա52-2Կ — հրամանատարական մարտական մեքենան՝ ՄԱԶ-543Մ շասսիով՝ 9Կ58 ՀԿՌՀ արդիականացված համալիրի համար
  • 9Ա52-2Տ — Tatra-ի շասսիով
  • 9Ա52-4 — թեթևացված մարտական մեքենա

Տրանսպորտա-լիցքավորիչ մեքենաների տարբերակներ

խմբագրել
  • 9Տ234
  • 9Տ234-2[15]
  • 9Տ234-2Տ
  • 9Տ234-4

Զինամթերք

խմբագրել
  • 9Մ55Կ — 300-մմ ռեակտիվ արկ՝ 9Ն139 կասետային մարտագլխիկով (ՄԳ), որն ունի բեկորային մարտական բաղադրատարրեր (ԲՄԲ) 9Ն235։ Պարունակում է 72 մարտական բաղադրատարր (ՄԲՏ), որոնք կրում են 6912 պատրաստի ծանր բեկոր, նախատեսված չզրահապատված տեխնիկայի, և 25920 թեթև բեկոր, նախատեսված հակառակորդի կենդանի ուժի խոցման համար՝ նրանց համակենտրոնացման վայրերում։ Ընդամենը՝ մինչև 32.832 բեկոր է պարունակում։ Այս բաղադրատարրի խոցման մակերեսը՝ 300—1100 մ²։ Զրահաթափանցելիությունը 10 մ հեռավորության վրա կազմում է 5-7 մմ, իսկ 100 մ տարածության վրա՝ 1-3 մմ։ 16 արկերում պարունակվում է ավելի քան կես միլիոն (ավելի որոշակի՝ 525.312 հատ) պատրաստի բեկոր։ Առավել արդյունավետ է բաց տեղանքում, տափաստանում և անապատում։ 9Մ55Կ-ի (և 9Մ55Կ-ԻՆ — ՄԲՏ-ի իներտ հանդերձանքով) սերիական արտադրությունը սկսվել է 1987 թվականին։ Մատակարարվել է Ալժիրին և Հնդկաստանին։
  • 9Մ55Կ1 — ռեակտիվ արկ կասետային մարտագլխիկով (ԿՄԳ) 9Ն142 ինքնանշանառվող մարտական բաղադրատարրով (ԻՆԲԴՏ)։ Կասետային գլխամասը կրում է 5 ԻՆԲԴՏ «Մոտից-3Մ» (9Ն349)[16], որոնք հանդերձված են երկդիապազոնային ինֆրակարմիր կոորդինատորներով, որոնք նպատակակետը փնտրում են 30° անկյան տակ։ Դրանցից յուրաքանչյուրը կարող է 100 մետր բարձրությունից 30° անկյան տակ խոցել-թափանցել 70 մմ զրահը[17]. Հարմար է բաց տեղանքում, տափաստանում, անապատում կիրառելու համար, գրեթե անհնար է օգտագործել անտառում, դժվար է օգտագործվում քաղաքում։ Նախատեսված է վերևից խոցելու զրահատեխնիկայի և տանկերի խմբավորումները։ Փորձարկումներն ավարտվել են 1994 թվականին և ընդունված է 1996 թվականը։ Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարի № 372 առ 13.10.1996 թ. հրամանով 9Մ55Կ1 արկն ընդունվել է Ռուսաստանի բանակի սպառազինության մեջ։ Մատակարարվել է Ալժիրին։
  • 9Մ55Կ4 — ռեակտիվ արկ 9Ն539 գլխամասային կասետով՝ տեղանքի հակատանկային ականապատման համար։ Յուրաքանչյուր արկում՝ մինչև 25 հակատանկային ական «ՊՏՄ-3»՝ էլեկտրոնային ոչ կոնտակտային պայթուցիչով։ Արձակման կայանքի ամեն համազարկում՝ 300 հակատանկային ական։
  • 9Մ55Կ5 — ռեակտիվ արկ 9Ն176 գլխամասային կասետով՝ կուտակիչա-բեկորային մարտական բաղադրատարրերով։ Պարունակում է 646 մարտական բաղադրատարր՝ 118-մմ երկարությամբ, կամ 588 բաղադրատարր՝ 128-մմ, զանգվածը 240-ական գրամ, գլանաձև։ 118-մմ բաղադրատարրերը ընդունակ են խոցելու-թափանցելու 120-մմ միասեռ զրահի մեջ, իսկ 128-մմ բաղադրատարրերը՝ մինչև 160-մմ զրահի մեջ։ Ընդամենը 12 արկերում՝ 7752 կամ 7056 մարտական բաղդրատարր։ Նախատեսված է բաց և թաքնված կենդանի ուժի և թեթև զրահապատված մարտական տեխնիկայի խոցման համար։
  • 9Մ55Ֆ — ռեակտիվ արկ՝ առանձնացող բեկորա-ֆուգասային գլխամասով։ Նախատեսված է կենդանի ուժի, չզրահապատված ռազմական տեխնիկայի խոցման համար՝ կուտակման վայրերում, հրամանատարական կետերի, կապի հանգույցների, ենթակառուցվածքի օբյեկտների ոչնչացման համար։ Մատակարարված է Հնդկաստանին։
  • 9Մ55Ս — ռեակտիվ արկ՝ թերմոբարիկ, այսինքն՝ ջերմաճնշային գլխամասով 9Մ216 «Վոլնենիե»։ Մեկ արկի պայթյունը ստեղծում է թերմիկ դաշտ ոչ պակաս, քան 25 մետր տրամագծով (կախված տեղանքի ռելյեֆից)։ Թերմիկ դաշտի ջերմաստիճանը՝ ավելի քան +1000 °C, գոյության ժամանակը՝ ոչ պակաս քան 1,4 վայրկյան[18]։ Նախատեսված է բաց տիպի ամրություններում թաքնված կենդանի ուժի և չզրահապատված կամ թեթև զրահապատված ռազմական տեխնիկայի ոչնացման համար։ ՌԴ Նախագահի № 1288 առ 7 հոկտեմբերի 2004 թ. հրամանագրով 9Մ55Ս ընդունված է Ռուսաստանի բանակի սպառազինության մեջ։
  • 9Մ528 — ռեակտիվ արկ՝ բեկորա-ֆուգասային գլխամասով։ Նախատեսված է կենդանի ուժի, թեթև զրահապատ ռազմական տեխնիկայի, ոչնչացման համար՝ կուտակման վայրերում, հրամանատարական կետերի, կապի հանգույցների և ենթակառույցների օբյեկտների ավերման համար։
  • 9Մ534 — ռեակտիվ արկ «Տիպչակ» տիպի անօդաչու թռչող սարքով (ԱՕԹՍ)։ Նախատեսված է 20 րոպեի ընթացքում նպատակակետերի օպերատիվ հետախուզության համար։ Նպատակակետի շրջանում ԱՕԹՍ-ը վայրէջք է կատարում պարաշյուտով, վայրէջքի ընթացքում սկաներելով իրադրությունը և հետախուզված նպատակակատեի կոորդինատների մասին տեղեկատվությունը հաղորդում է իր ղեկավարման համալիրին՝ մինչև 70 կմ հեռավորությունից, որպեսզի ընդունվի հետախուզված նպատակակետի ոչնչացման օպերատիվ որոշում։

Սպառազինություն

խմբագրել
 
ԲՄ-30 Սմերչ ՀԿՌՀ-ի օգտագործող՝ իրենց ԶՈՒ սպառազինության մեջ ունեցող պետությունները. ներկայումս՝ կապույտ գույնի, նախկինները՝ կարմիր

Տես նաև

խմբագրել

Պատկերասրահ

խմբագրել

9Ա52-4 «Կամայի» ցուցադրական ներկայացումը «Տեխնոլոգիաները մեքենաշինությունում 2012» միջազգային համաժողովի ժամանակ։

9Կ58 «Սմերչ» МВСВ-2008 ցուցահանդեսում — Ռուսաստանի ՊՆ ցուցասրահում.

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ IDEX 2009 :Chinese Multiple Rocket Launcher System AR1A 300 mm from Norinco Արխիվացված 2011-03-07 Wayback Machine Asian Defence.
  2. ↑ «Սմերչ». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-06-09-ին. Վերցված է 2016-06-21-ին.
  3. ↑ «Ուռագան». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-09-22-ին. Վերցված է 2016-08-13-ին.
  4. ↑ «ԱՌ1Ա». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-25-ին. Վերցված է 2016-06-21-ին.
  5. ↑ PHL-03
  6. ↑ «HIMARS». Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 21-ին.
  7. ↑ «Մ270». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 13-ին.
  8. ↑ «Աստրոս II». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 21-ին.
  9. ↑ Պինակա
  10. ↑ «Украина: Широкое применение кассетных боеприпасов». Human Rights Watch. 20.10.2014.
  11. ↑ Jonathan Ferguson & N.R. Jenzen-Jones (2014 թ․ նոյեմբեր). «Raising Red Flags:An Examination of Arms & Munitions in the Ongoing Conflict in Ukraine» (PDF). Armament Research Services Pty. Ltd. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014-12-01-ին. Վերցված է 2016-04-05-ին.
  12. ↑ «Spot report by the OSCE Special Monitoring Mission to Ukraine (SMM), 3 February 2015: Civilians killed and wounded in strike with cluster munitions in Izvestkova Street in Luhansk city». OSCE. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 4-ին.
  13. ↑ «Spot report by the OSCE Special Monitoring Mission to Ukraine (SMM): Shelling in Kramatorsk, 10 February 2015» (անգլերեն). ОБСЕ. 10.02.2015. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 15-ին.
  14. ↑ Морозов В., Бронетанковая техника в боевых действиях на Юго-востоке Украины. Апрель — октябрь 2014 г. ՙՙТехника и вооружение: вчера, сегодня, завтра՚՚. Москва. Издательство "Техинформ". 2014 год. Номер 12, страница 17. issn=1682-7597
  15. ↑ Гуров С. В. Реактивная система залпового огня 9К58 «Смерч» // Реактивные системы залпового огня. Обзор. Изд. 2, электронное, периодическое исп. и доп.. — Тула: ФГУП ГНПП «Сплав», 2010. — С. 206.
  16. ↑ Նման խոցող բաղադրտարրեր օգտագործվում են նաև ՌԲԿ-500 (ռուս.՝ РБК-500) ավիացիոն ռմբային կասետում
  17. ↑ «300-миллиметровый реактивный снаряд 9М55К1 с самоприцеливающимися боевыми элементами». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  18. ↑ rbase.new-factoria.ru
  19. ↑ Military Balance 2016, էջ 190
  20. ↑ Military Balance 2016, էջ 205
  21. ↑ «География распространения» (ռուսերեն). ОАО «Мотовилихинские заводы». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
  22. ↑ Military Balance 2016, էջ 180
  23. ↑ Military Balance 2016, էջ 251
  24. ↑ Military Balance 2016, էջ 339
  25. ↑ Military Balance 2016, էջ 320
  26. ↑ Military Balance 2016, էջ 416
  27. ↑ «Հայաստանի Հանրապետությունը 2016 թվականին ձեռք է բերել 6 միավոր Սմերչ համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգեր» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
  28. ↑ Military Balance 2016, էջ 185
  29. ↑ Military Balance 2016, էջ 357
  30. ↑ Режим Саакашвили за два года восстановил военный потенциал — ЦАМТО " ИА ОСинформ
  31. ↑ Military Balance 2016, էջ 354
  32. ↑ Military Balance 2016, էջ 203

Գրականություն

խմբագրել
  • Гуров С. В. Реактивная система залпового огня 9К58 «Смерч» // Реактивные системы залпового огня. Обзор. Изд. 2, электронное, периодическое исп. и доп.. — Тула: ФГУП ГНПП «Сплав», 2010. — С. 206.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սմերչ_(ՀԿՌՀ)&oldid=10158129» էջից