Ջալլադ (Երվանդ Բաբերյան)

Ջալլադ (Երվանդ Բաբերյան), Հայ ազատագրական շարժման գործիչ, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության անդամ։

Ջալլադ
Ծննդավայր	Գյումրի
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Ազգություն	հայ
Մայրենի լեզու	հայերեն, ռուսերեն
Մասնագիտություն	հեղափոխական գործիչ
Գործունեություն	1880-ական թվականներից 1903 թվական
Կուսակցություն	Հայ Յեղափոխական Դաշնակցություն

Կենսագրություն

Ծննդյան և մահվան թվականներն անհայտ են։ Հայ ազատագրական շարժման գործիչ, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության անդամ Ջալլադը (Երվանդ Բաբերյան) ծնվել է Ալեքսանդրապոլում (Գյումրի)։ 1880–ական թվականների վերջին միացել է Թիֆլիսի շրջանում իր գործունեությունը ծավալած ղաչաղ դաղեթցի Աբրահամի ավազակախմբին։ Բայց, Ջալլադի «ավազակություն»–ը երկար չի տևել։ 1890 թվականին Ջալլադը, բաժանվելով իր ընկերներից, անցել է Կարս, ուր միացել է Հովսեփ Արղությանի (Իշխան) ղեկավարած «ուխտավորներ»–ի խմբին և նրանց հետ անցել Արևմտյան Հայաստան՝ նպատակ ունենալով ուսումնասիրել արևմտահայության վիճակն ու այդ մասին տեղեկություններ տալ Թիֆլիսում գործող «Երիտասարդ Հայաստան» կազմակերպությանը։ Այս նպատակով «ուխտավորներ»–ի խումբը հանդիպումներ է ունեցել Տարոնի հայդուկապետ Արաբոյի (Առաքել) և Մշո սուրբ Կարապետ վանքի վանահայր, Տարոնի հոգևոր առաջնորդ Ներսես վարդապետ Խարախանյանի հետ։ Արևմտյան Հայաստանից վերադառնալուց հետո 1890 թվականի սեպտեմբերին Ջալլադն ընդգրկվել է ուսանող Սարգիս Կուկունյանի (Ավետիսյան) գլխավորած արշավախմբում։ Արշավախմբի ձախողումից հետո կարողացել է խուսափել ձերբակալությունից։ Այնուհետև, միանալով Գալուստ Ալոյանին (Դավրիշ, Մնձուրի առյուծ) և Տիգրան Ստեփանյանին, Ջալլադը նույն թվականի վերջին անցել է Պարսկաստան։ 1891 թվականին նա անդամագրվել է Հայ Յեղափոխական Դաշնակցությանը։ Նույն թվականի մարտին Սալմաստից անցնելով Վան՝ Ջալլադը ՀՅԴ ականավոր գործիչ Պետոյի (Ալեքսանդր Պետրոսյան) հետ հայ հեղափոխականների համար կազմակերպել է սուրհանդակային կայաններ և վերադարձել Պարսկաստան։ Շուտով Ջալլադը տիրացուի պաշտոնով հաստատվում է Դերիկի վանքում՝ միաժամանակ շարունակելով իր հեղափոխական գործունեությունը։ Դերիկի վանքում Ջալլադը ծանոթացել և մտերմություն է հաստատել Սևքարեցի Սաքոյի (Սարգիս Ծովիանյան) հետ, որն այդ շրջանում վանքի մշտական բնակիչներից էր։ 1893 թվականի վերջին Ջալլադը ՀՅԴ ականավոր գործիչներ Ղարա–Մելիքի (Բարսեղ Մելիք–Գրիգորյան) և Քեռու (Արշակ Գավաֆյան) հետ անցել է Էրզրում (Կարին)։ 1893–1896 թթ. գործելով Էրզրումում՝ միաժամանակ հարաբերություններ է ունեցել նաև հայդուկապետ Աղբյուր Սերոբի (Սերոբ Վարդանյան) և իր խմբի մարտիկների հետ։ 1896 թվականի սկզբին Ջալլադն անցել է Կարս։ 1896 թվականի դեկտեմբերին ձախողել է իր գլխավորած ՀՅԴ 20 հոգուց բաղկացած ձիավոր խմբի սահմանանցումը Արևմտյան Հայաստան, որի համար ՀՅԴ «Ջրաբերդ» կենտրոնական կոմիտեի որոշմամբ 1898 թվականի հունվարից վտարվել է ՀՅԴ շարքերից։ Այս որոշումը հետագայում վերանայվել է 1904 թ. կայացած ՀՅԴ 3–րդ ընդհանուր ժողովում, ուր որոշվել է հանձնարարել ՀՅԴ Բաքվի «Ոսկանապատ» կենտրոնական կոմիտեին վերաքննել Ջալլադի գործը։ 1903 թվականին Ջալլադը Բաքվում ղեկավար դերակատարություն է ունեցել հայ եկեղեցական գույքի բռնագրավման վերաբերյալ ցար Նիկոլայ 2–րդի 1903 թ. հունիսի 12–ին հրապարակած հրամանագրի կենսագործման դեմ հայության մղած պայքարում։ Ջալլադը մահացել է թշվառության մեջ՝ գրեթե ամենքից լքված վիճակում։

Գրականություն

• Արամայիս Ազնաւուրեանի յուշերը, գրի առաւ` Ե. Հայրապետեան, «Հայրենիք» ամսագիր, Բոստոն, 1937, թիւ 1, էջ 136–141, թիւ 12, էջ 129–136:
• Դիւան Հ. Յ. Դաշնակցութեան, հատ. 1, խմբ. Սիմոն Վրացեան, Պոսթըն, 1934, 395 էջ։
• Դիւան Հ. Յ. Դաշնակցութեան, հատ. 2, խմբ. Սիմոն Վրացեան, Պոսթըն, 1938, 464 էջ։
• Հ. Յ. Դաշնակցութեան դիւանէն Սեւ–քարեցի Սաքօի ինքնակենսագրութիւնը, «Դրօշակ», օրգան Հ. Յ. Դաշնակցութեան, Փարիզ, 1929, թիւ 12, էջ 274–279, 1930, թիւ 1, էջ 16–20, թիւ 3, էջ 81–88:
• Նիւթեր Հ. Յ. Դաշնակցութեան պատմութեան համար, խմբ. Հր. Տասնապետեանի, Բ. հատ., բ. տպ., Պէյրութ, 1985, 395 էջ։
• Ջալլադի դատապարտութիւնը, «Հայրենիք» ամսագիր, 1940, թիւ 4, էջ 175–176:
• Սեւ–քարեցի Սաքոյի ինքնակենսագրականը, Պէյրութ, 1994, 194 էջ։
• Սեւեան Ռուբէն, Հ. Յ. Դաշնակցութեան առաջին գործիչներն ու հերոսները, «Հայրենիք» ամսագիր, Բոստոն, 1937, թիւ 11, էջ 140–141:
• Սիմոն Զաւարեան (մահուան եօթանասունամեակին առթիւ), խմբ. Հր. Տասնապետեանի, Բ. հատ., Պէյրութ, 1992, 612 էջ։