Վիքիպեդիա

Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականություն

Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականություն, ուկրաինական պետության ռազմավարական մոտեցումը օտարերկրյա պետությունների հետ հարաբերություններին, միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցությանը, իրենց ազգային շահերի առաջմղմանը և արտասահմանում իրենց քաղաքացիների և ուկրաինական սփյուռքի իրավունքների պաշտպանությանը։

1991-2004 խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականություն (1991-2004)

1990 թվականի հուլիսի 16-ին Ուկրաինական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդն ընդունեց «Ուկրաինայի պետական ինքնիշխանության մասին հռչակագիրը», որում, մասնավորապես, հռչակվեց Ուկրաինայի մտադրությունը չեզոք արտադաշինքային պետություն դառնալու մասին։ Այդ մտադրությունն ավելի ուշ հաստատվել է 1991 թվականի դեկտեմբերի 1-ի հանրապետական հանրաքվեով[1]։

1991 թվականի օգոստոսի 24-ին Ուկրաինական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը հռչակեց Ուկրաինայի անկախությունը։

1991 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ՈւԽՍՀ տարածքում անցկացվեց հանրաքվե, որի ժամանակ քվեարկությանը մասնակցած բոլոր քաղաքացիների 90,32 %-ը պաշտպանեց «անկախության հռչակման ակտը»։ Միաժամանակ տեղի են ունեցել առաջին նախագահական ընտրությունները, որոնցում Լեոնիդ Կրավչուկը հավաքել է ձայների 61,59 %-ը[2]։

Դեկտեմբերի 8-ին, ԽՍՀՄ-ի փոխարեն նոր հանրակցության՝ ինքնիշխան պետությունների միության ստեղծման մասին պայմանագրի ենթադրվող ստորագրումից մեկ օր առաջ, Ռուսաստանի, Ուկրաինայի և Բելառուսի նախագահները, հավաքվելով Բելովեժյան պուրակում գաղտնիության պայմաններում, հայտարարել են, որ «ԽՍՀ միությունը՝ որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտ և աշխարհաքաղաքական իրողությունը դադարեցնում է իր գոյությունը», հայտարարել են ինքնիշխան պետությունների միության կազմավորման անհնարինության մասին և համաձայնագիր են ստորագրել Անկախ Պետությունների Համագործակցության (ԱՊՀ) ստեղծման մասին[3]։

Դեկտեմբերի 10-ին Ուկրաինայի Գերագույն Խորհուրդը վերապահումներով վավերացրեց ԱՊՀ-ի ստեղծման մասին համաձայնագիրը[4]։

1992 թվականի հունիսի 19-ին Ուկրաինայի նախագահ Լեոնիդ Կրավչուկը օրենք ստորագրեց ԽՍՀՄ-ի մասին հիշատակումները 1978 թվականի Ուկրաինայի Սահմանադրությունից ամբողջությամբ բացառելու մասին[5]։

1993 թվականի հուլիսի 2-ին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան որոշում ընդունեց «Ուկրաինայի ներքին և արտաքին քաղաքականության հիմնական ուղղությունների մասին», որում հաստատվում էին եվրոպական վեկտորի գերակայությունը և Եվրամիությանն անդամակցելու ձգտումը։ Միաժամանակ նշվել է Ռուսաստանի հետ բարիդրացիական և բարեկամական հարաբերությունների պահպանման կարևորությունը՝ որպես համաեվրոպական անվտանգության առանցքային գործոն[6]։

1991 թվականի հոկտեմբերի 24-ին ընդունվեց Գերագույն ռադայի որոշումը Ուկրաինայի ոչ միջուկային կարգավիճակի մասին։ 1992 թվականի հունվարի 14-ին ստորագրվել է Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ուկրաինայի եռակողմ համաձայնագիրը, որի համաձայն Ուկրաինայի տարածքում գտնվող բոլոր ատոմային լիցքերը ապամոնտաժվել և արտահանվել են Ռուսաստան, իսկ ռազմավարական ռմբակոծիչներն ու հանքերը հրթիռների արձակման համար ոչնչացվել են ԱՄՆ-ի միջոցներով[7]։ Փոխարենը ԱՄՆ-ն և Ռուսաստանը Ուկրաինային անկախության և տարածքային ամբողջականության երաշխիքներ են տրամադրել։

1994 թվականի դեկտեմբերի 5-ին Ուկրաինայի, ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի և Մեծ Բրիտանիայի ղեկավարները ստորագրեցին անվտանգության երաշխիքների մասին հուշագիր՝ կապված միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագրին Ուկրաինայի միանալու հետ (Բուդապեշտի հուշագիր), որը հաստատում էր ԵԱՀԽ-ի եզրափակիչ ակտի, ՄԱԿ-ի կանոնադրության և Ուկրաինայի նկատմամբ միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագրի դրույթների կատարումը որպես պայմանագրի մասնակից միջուկային զենք չունեցող պետության[8]։

Առաջին միջպետական փաստաթուղթը, որը սահմանել է Ուկրաինայի և Ռուսաստանի միջև, ստորագրվել է ՌԽՖՍՀ-ի և ՈւԽՍՀ-ի կողմից դեռևս Խորհրդային Միության ժամանակ՝ 1990 թվականին։ Պայմանագրի կողմերը միմյանց ճանաչել են «ԽՍՀՄ-ի շրջանակներում ներկայումս գոյություն ունեցող սահմաններում»։ 1992 թվականի հունիսի 23-ին նախագահներ Բորիս Ելցինն ու Լեոնիդ Կրավչուկը Դագոմիսում ստորագրել են «միջպետական հարաբերությունների հետագա զարգացման մասին» համաձայնագիրը[9]։

1997 թվականի մայիսի 31-ին Ռուսաստանի և Ուկրաինայի նախագահներ Բորիս Ելցինը և Լեոնիդ Կուչման Կիևում ստորագրեցին բարեկամության, համագործակցության և գործընկերության մասին պայմանագիր Ռուսաստանի Դաշնության և Ուկրաինայի միջև, որում ամրագրվում էր ռազմավարական գործընկերության, գոյություն ունեցող սահմանների անխախտելիության ճանաչման, տարածքային ամբողջականության հարգանքի և իրենց տարածքը չօգտագործելու փոխադարձ պարտավորության սկզբունքը՝ ի վնաս միմյանց անվտանգության։ Գերագույն ռադան պայմանագիրը վավերացրել է 1998 թվականի հունվարի 14-ին, Պետդուման՝ միայն 1998 թվականի դեկտեմբերի 25-ին[9]։

1991-1997 թվականներին նախագահ Լեոնիդ Կուչմայի օրոք ստորագրվել են Ղրիմում Ռուսաստանի ռազմածովային նավատորմի Սևծովյան նավատորմի տեղակայման մասին միջկառավարական պայմանագրեր

  • Ռուսաստանի Սևծովյան նավատորմի և Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի առանձին տեղակայման մասին 1995 թվականի հունիսի 9-ի համաձայնագիր
  • Համաձայնագիր Ռուսաստանի Դաշնության և Ուկրաինայի միջև Սևծովյան նավատորմի բաժանման պարամետրերի մասին
  • Համաձայնագիր Ռուսաստանի Դաշնության և Ուկրաինայի միջև Ուկրաինայի տարածքում Ռուսաստանի Դաշնության Սևծովյան նավատորմի գտնվելու կարգավիճակի և պայմանների մասին
  • Համաձայնագիր Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության և Ուկրաինայի կառավարության միջև Սևծովյան նավատորմի բաժանման և Ուկրաինայի տարածքում Ռուսաստանի Դաշնության Սևծովյան նավատորմի գտնվելու հետ կապված փոխհաշվարկների մասին (բոլոր երեքը՝ 1997 թվականի մայիսի 28-ից)[10]։

1994 թվականի հունիսի 14-ին Ուկրաինայի և Եվրամիության միջև ստորագրվեց գործընկերության և համագործակցության մասին բազային համաձայնագիր[11]։

2003 թվականին Լեոնիդ Կուչման նախանշեց ԵՄ-ի հետ Ուկրաինայի ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման նպատակը և այդպիսով ձևականորեն սկսեց եվրաինտեգրման գործընթացը[12]։ 2004 թվականին Ուկրաինան սկսել է կատարել «եվրոպական ինտեգրման ճանապարհով» ծրագիրը, որը նախատեսված էր մինչև 2015 թվականը և ուղղված էր ԵՄ-ին անդամակցելու համար պայմանների ստեղծմանը։ 2004 թվականին Եվրոպական հանձնաժողովն ընդունել է համագործակցության խորացման ուղղությամբ ԵՄ-Ուկրաինա գործողությունների ծրագիրը[13]։

1992 թվականին Ուկրաինան միացավ Հյուսիսատլանտյան համագործակցության խորհրդին, որն ավելի ուշ վերանվանվեց Եվրատլանտյան գործընկերության խորհուրդ[14]։

Մի քանի տարի անց՝ 1994 թվականի փետրվարին, Ուկրաինան ԱՊՀ-ի պետությունների շարքում առաջինն էր, որ շրջանակային պայմանագիր կնքեց ՆԱՏՕ-ի հետ «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» նախաձեռնության շրջանակներում, պաշտպանեց Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի պետությունների՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու նախաձեռնությունը[14]։

Լեոնիդ Կուչմայի արտաքին քաղաքական կուրսի հիմքը (նախագահ 1994-2004 թվականներին) բազմավեկտորության հայեցակարգն էր։ Այնուամենայնիվ, նրա օրոք 1997 թվականին Ուկրաինայի և ՆԱՏՕ-ի փոխհարաբերությունները որակապես նոր մակարդակի են անցել. ՆԱՏՕ-ի մադրիդյան գագաթնաժողովում ստորագրվել է «ՆԱՏՕ-ի և Ուկրաինայի հատուկ գործընկերության խարտիան»[14][15]։ Կիևում բացվել Է ՆԱՏՕ-ի տեղեկատվության և փաստաթղթերի կենտրոնը, իսկ ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանում հայտնվել է Ուկրաինայի ներկայացուցչությունը, որտեղ 1998 թվականից իր աշխատանքն է սկսել Ուկրաինայի հատուկ ռազմական ներկայացուցիչը։

1998 թվականի նոյեմբերին Կուչման ստորագրեց «ՆԱՏՕ-ի հետ Ուկրաինայի համագործակցության ծրագիրը» մինչև 2001 թվականը, իսկ «Կոսովոյի ճգնաժամի» ամենաթեժ պահին՝ 1999 թվականի ապրիլին Կիևում բացվեց ՆԱՏՕ-ի առաքելությունը։ Ուկրաինան պաշտպանել է Բալկաններում ՆԱՏՕ-ի գործողությունը[16]։ Կուչմեի օրոք տեղի ունեցան Ուկրաինա-ՆԱՏՕ (1999 և 2002 թվականներ) երկու գագաթաժողովներ։

2002 թվականի մայիսի 28-ին, դեպի Արևելք ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման «երկրորդ ալիքի» սկսվելու նախաշեմին, Ուկրաինայի ազգային անվտանգության և պաշտպանության խորհուրդը նախագահ Լեոնիդ Կուչմայի նախագահությամբ ՆԱՏՕ-ի վերաբերյալ ռազմավարություն ընդունեց, որը նախատեսում էր արտադաշինքային քաղաքականության վերանայում հօգուտ գործընթացի սկսվելու, որի վերջնական նպատակը պետք է լիներ Ուկրաինայի՝ ՆԱՏՕ-ին լիարժեք անդամակցություն ձեռք բերելը[6]։

2002 թվականի հուլիսի 9-ին «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագրի շրջանակներում Ուկրաինան և ՆԱՏՕ-ն հուշագիր են ստորագրել Ուկրաինայի կողմից ՆԱՏՕ-ի գործողություններին աջակցելու մասին։ Մեկ տարի անց Ուկրաինան աջակցեց Իրաքում ԱՄՆ-ի գործողություններին՝ տարածաշրջան ուղարկելով իր «խաղաղապահ զորակազմը»[6]։

2005-2009 խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականություն (2005-2009)

2005 թվականի սկզբին Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոյի իշխանության գալուց հետո Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականության մշակումն ու իրականացումը հանձնարարվեցին արևմտամետ քաղաքական գործիչներին։ Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականության նոր հայեցակարգի համաձայն՝ Եվրամիությանն ու ՆԱՏՕ-ին անդամակցելը, ինչպես նաև Ռուսաստանից տնտեսական (առաջին հերթին՝ էներգետիկ) կախվածության նվազեցումը հաստատվել են որպես արտաքին քաղաքական գործունեության գերակա նպատակներ[17]։ Միաժամանակ, տեղի է ունեցել աստիճանական հետընթաց հետխորհրդային տարածքի շրջանակներում տնտեսական ինտեգրման գաղափարից, որն ուղեկցվել Է Ռուսաստանի հետ տնտեսական և քաղաքական ոլորտում տարաձայնությունների սրմամբ[6]։

2005 թվականի ապրիլին իշխանության եկած Վիկտոր Յուշչենկոն վերադարձրեց Ուկրաինայի ռազմավարական նպատակի՝ «ՆԱՏՕ-ին և Եվրամիությանը լիիրավ անդամակցության» մասին հիշատակումը Ուկրաինայի ռազմական դոկտրինում։ Ուկրաինայի և ՆԱՏՕ-ի մերձեցումն ուղեկցվել է ռուս-ուկրաինական հարաբերությունների սրմանն ուղղված ուկրաինական ղեկավարության նպատակաուղղված գործողություններով։ Հատուկ տեղ են զբաղեցրել հումանիտար հարցերը ՝ ՕՈՒՆ-ի և ՈՒՀԱ-ի վերականգնումն ու հերոսացումը, ռուսաց լեզվի օգտագործման սահմանափակումը, պատմության կեղծումը[6]։ Ռուսաստանի ղեկավարությունը, իր կողմից, բացասաբար է գնահատել ինչպես Նարնջագույն հեղափոխությունը, այնպես էլ նոր Ուկրաինայի նախագահի քաղաքականությունը լեզվական հարցի, 1930-ական թվականների զանգվածային սովի մեկնաբանությունների և ուկրաինական ապստամբական բանակի նկատմամբ, ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու նրա քաղաքականությունը[18][19]։ Այս ամենը քիչ է նպաստել Ուկրաինայի և Ռուսաստանի միջև հարաբերությունների զարգացմանը[20]։

Յուշչենկոյի և ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշի բանակցությունների արդյունքում 2005 թվականի ապրիլի սկզբին ստորագրվեց «նոր դարի օրակարգ ուկրաինա-ամերիկյան ռազմավարական գործընկերության համար» համատեղ հայտարարությունը։ Դրանում ասվել է, որ ԱՄՆ-ն աջակցում է Ուկրաինային պաշտոնապես ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու «ընդլայնված երկխոսությանը» մասնակցելու առաջարկին։

2006 թվականի փետրվարի 17-ին ինը տարվա լարված բանակցություններից հետո ԱՄՆ-ն Ուկրաինային շնորհեց շուկայական տնտեսություն ունեցող երկրի կարգավիճակ, որը Ռուսաստանը և Ղազախստանը ստացել էին դեռևս 2002 թվականին։ 2006 թվականի մարտի 6-ին Ուկրաինան Միացյալ Նահանգների հետ արձանագրություն ստորագրեց շուկաներ փոխադարձ մուտքի մասին, մասնավորապես, տեխնիկայի և սարքավորումների տարբեր տեսակների առևտրի մաքսատուրքերի վերացման մասին, ինչը պետք է զգալիորեն արագացներ Ուկրաինայի անդամակցությունը ԱՀԿ-ին։ 2006 թվականին Ուկրաինայի համար չեղարկվել է Ջեքսոն-Վենիկի ուղղումը։

2007 թվականից սկսվել են Ուկրաինայի և Եվրամիության միջև ասոցացման համաձայնագրի կնքման շուրջ բանակցությունները։ 2009 թվականի մայիսին Ուկրաինան մտավ «Արևելյան գործընկերություն», որի գործունեության ուղղություններից մեկը Եվրամիության երկրների հետ տնտեսական ինտեգրման զարգացումն էր։

Վիկտոր Յուշչենկոյի ԱՄՆ կատարած այցից հետո (2005 թվականի ապրիլ) Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն կասկածի տակ դրեց ԱՊՀ գոյության նպատակահարմարությունը՝ հայտարարելով, որ «ԱՊՀ-ում նրա ստեղծման ժամանակ դրված խնդիրներն այսօր ամբողջությամբ կատարվել են»։

2005 թվականի ապրիլի 17-ին Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոն հայտարարեց, որ Սևաստոպոլում Ռուսաստանի Սևծովյան նավատորմի կարգավիճակը վերանայման կարիք ունի, իսկ 2006 թվականին հայտարարեց, որ Ուկրաինան հավատարիմ կմնա ուկրաինական տարածքում Ռուսաստանի Սևծովյան նավատորմի կարգավիճակի և պայմանների մասին համաձայնագրի դրույթներին միայն մինչև 2017 թվականը[21]։

2008 թվականին Ուկրաինայի և ԵՄ-ի միջև բանակցություններ են սկսվել ազատ առևտրի խորը և համապարփակ գոտու մասին համաձայնագրի (DCFTA)՝ որպես Ասոցացման մասին ապագա համաձայնագրի մի մասի նախապատրաստման շուրջ[22]։

2008 թվականի սկզբին սկանդալ էր տեղի ունեցել, որի առիթ էր դարձել ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի հայտարարությունն այն մասին, որ կազմակերպությունը նամակ է ստացել Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոյի, վարչապետ Յուլիա Տիմոշենկոյի և Գերագույն ռադայի խոսնակ Արսենի Յացենյուկի ստորագրություններով՝ խնդրելով Ուկրաինան միացնել ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու գործողությունների պլանին)[23]։

ԱՄՆ-ն զգալի ջանքեր է գործադրել ՆԱՏՕ-ի իր դաշնակիցներին համոզելու համար, որ Վրաստանը և Ուկրաինան պետք է միանան ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին 2008 թվականի ապրիլին, ինչը կնշանակեր նրանց փաստացի ներգրավումը ՆԱՏՕ-ում[23]։ Չնայած այն բանին, որ Վրաստանն ու Ուկրաինան չեն ստացել պաշտոնական հրավեր՝ դառնալ Ուկրաինայի ժողովրդական կուսակցության անդամ, նրանց հասկացրել են, որ դեպի ՆԱՏՕ իրենց ճանապարհը մաքրված է և անհրաժեշտ է միայն մի փոքր սպասել։ ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների պետությունների և կառավարությունների ղեկավարները Բուխարեստում հայտարարել են, որ Վրաստանն ու Ուկրաինան կդառնան ՆԱՏՕ-ի անդամներ․ երբ կհամապատասխան կազմակերպության անդամակցության պահանջներին[24][25]։

2008 թվականի օգոստոսին, Հարավային Օսիայում զինված հակամարտության սկսվելուց հետո, Ուկրաինան դարձավ ԱՊՀ միակ երկիրը, որը բացահայտորեն կանգնեց Վրաստանի կողմը և Ռուսաստանից պահանջեց անհապաղ դուրս բերել զորքերը նրա տարածքից[26][27]։ Ուկրաինան ռուսական կողմին նախազգուշացրել է զերծ մնալ հակամարտությանը Սևծովյան նավատորմի նավերի մասնակցությունից, հակառակ դեպքում սպառնացել է թույլ չտալ նավերի վերադարձը Ղրիմ[28][29]։ Վիկտոր Յուշչենկոն հայտարարել է, որ նավերի պատճառով Ուկրաինան ներքաշվում է ռազմական հակամարտության մեջ՝ չցանկանալով դա[30][31]։ Ուկրաինայի նախագահը ՌԴ սևծովյան նավատորմի նավերի կողմից ուկրաինական սահմանը հատելու նոր կարգ է սահմանել, որի համաձայն՝ Սևծովյան նավատորմի ուժերը կարող էին հանրապետության սահմանը հատել միայն Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի շտաբին առնվազն 72 ժամում իրազեկելով իրենց գործողությունների մասին[32][33]։ Դրանից հետո Յուշչենկոն ՌԴ սևծովյան նավատորմը սպառնալիք է անվանել Ուկրաինայի անվտանգության համար[34]։

2010-2014 խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականություն (2010-2014)

2010 թվականին Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչի ընտրությունը նշանավորվեց ռուս-ուկրաինական հարաբերությունների նկատելի բարելավմամբ[6]։

2010 թվականի ապրիլի 21-ին Ռուսաստանի և Ուկրաինայի նախագահները Խարկովի համաձայնագրեր են ստորագրել Ղրիմում ՌԴ սևծովյան նավատորմի տեղակայման կետերի վարձակալության ժամկետը մինչև 2042 թվականը երկարացնելու վերաբերյալ, այն ևս 5 տարով երկարաձգելու հնարավորությամբ՝ մինչև 2047 թվականը[35]։ Ռուսաստանի Պետական դուման և Ուկրաինայի Գերագույն ռադան հաջողությամբ վավերացրել են Ռուսաստանի Դաշնության Սևծովյան նավատորմի վերաբերյալ համաձայնագիրը[36]։

2012 թվականի վերջին 2013 թվականի սկզբին Ռուսաստանն Ուկրաինային առաջարկում էր միանալ ԵվրԱզԷՍ-ի Մաքսային միությանը և դառնալ նրա լիիրավ անդամ։  Ուկրաինան, սակայն, մերժել է ինտեգրման վերաբերյալ Ռուսաստանի բոլոր առաջարկները, և գործը հանգել է ՄՄ-ին Ուկրաինայի զուտ խորհրդանշական մասնակցությանը՝ որպես դիտորդ[37][38][39]։

2010 թվականի ապրիլին Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնը զբաղեցրած Վիկտոր Յանուկովիչը հրամանագրեր է ստորագրել, որոնցով վերացրել Է ՆԱՏՕ-ին և եվրատլանտյան ինտեգրացման հարցերով ազգային կենտրոնին Ուկրաինայի նախապատրաստման հարցերով միջգերատեսչական հանձնաժողովին՝ հայտարարելով, որ ՆԱՏՕ-ի հետ Ուկրաինայի հարաբերությունները կպահպանվեն նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոյի օրոք ձեռք բերված մակարդակում[40]։ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու հարցի օրակարգից հանումն ամրագրվել է «ներքին և արտաքին քաղաքականության հիմունքների մասին» պետական օրենքի մակարդակով, որն ընդունվել է Ուկրաինայի Գերագույն ռադայի կողմից 2010 թվականի հուլիսի 1-ին[6]։

Վիկտոր Յանուկովիչը շարունակել է Ուկրաինայի շարժումը դեպի եվրաինտեգրում[41]։ «Ուկրաինա-ԵՄ» գագաթաժողովում 2010 թվականի նոյեմբերին ստորագրվեց Եվրամիության ծրագրերին մասնակցելու հիմնական սկզբունքների շուրջ գործընկերության և համագործակցության մասին համաձայնագրի արձանագրությունը[42]։ 2011 թվականի փետրվարին Ուկրաինան դարձավ եվրոպական էներգետիկ հանրության լիիրավ անդամ։

Հետագայում, սակայն, Ուկրաինայի ընդդիմության առաջնորդ Յուլիա Տիմոշենկոյի ձերբակալությունը 2011 թվականի օգոստոսին և նրա դեմ գործով դատավճիռը, որը հրապարակվել էր նույն տարվա հոկտեմբերին, միանշանակ բացասական արձագանք են ստացել ինչպես ԱՄՆ-ի, այնպես էլ Եվրամիության կողմից[43]։

Ասոցացման համաձայնագրի տեքստը վերջնականապես համաձայնեցվել էր դեռևս 2011 թվականի նոյեմբերին, սակայն Եվրամիության և Ուկրաինայի միջև բարդացած հարաբերությունների պատճառով դրա ստորագրումը մի քանի անգամ հետաձգվել էր։ Միայն 2012 թվականի մարտի 30-ին Ուկրաինայի և Եվրամիության պատվիրակությունների ղեկավարները նախաստորագրել Էին Ասոցացման համաձայնագիրը, 2012 թվականի հուլիսի 19-ին՝ ազատ առևտրի խորը և համապարփակ գոտու մասին համաձայնագիրը[44][45]։

Չնայած Ուկրաինայի իրադրության քննադատությանը, որը Եվրամիության կողմից հնչել է ամբողջ տարվա ընթացքում, 2012 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Եվրամիության արտաքին գործերի խորհուրդը պատրաստակամություն է հայտնել Ասոցացման համաձայնագիրը ստորագրել Ուկրաինայի և ԵՄ-ի միջև 2013 թվականի նոյեմբերին Վիլնյուսում կայանալիք «Արևելյան գործընկերության» գագաթնաժողովում[46]։

Միաժամանակ, Նախագահ Յանուկովիչը բանակցություններ է վարել Ռուսաստանի հետ՝ փորձելով գտնել ԵվրԱզԷՍ-ի Մաքսային միության հետ Ուկրաինայի համագործակցության ընդունելի մոդելը[47]։ Սակայն Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ժոզե Մանուել Բարրոզուն պարզ հասկացրել է, որ Ուկրաինան չի կարող միաժամանակ լինել Մաքսային միության անդամ և միանալ ԵՄ-ի հետ ազատ առևտրի մասին համաձայնագրին[48]։

2013 թվականի սեպտեմբերի 18-ին Ուկրաինայի նախարարների կաբինետը միաձայն հավանություն տվեց Եվրամիության հետ Ասոցացման համաձայնագրի նախագծին[49]։ Հոկտեմբերին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել էր, որ ԵՄ-ի հետ ասոցացման դեպքում Ուկրաինան չի կարող միանալ Մաքսային միությանը։

Նոյեմբերի 11-ին Ուկրաինայի արդյունաբերողների ֆեդերացիան բաց նամակ է ուղարկել երկրի նախագահին՝ խնդրելով հետաձգել Եվրամիության հետ Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրումը, քանի որ այդ պայմանագրի ստորագրումից հետո Ուկրաինայի մի շարք արդյունաբերական ձեռնարկությունների արտադրանքը կդառնա անմրցունակ[50]։

Նոյեմբերի 21-ին Ուկրաինայի նախարարների կաբինետը հայտնել Է Ուկրաինայի և ԵՄ-ի միջև ասոցացման համաձայնագրի կնքման նախապատրաստական աշխատանքների դադարեցման մասին[51]։

Ուկրաինայի փոխվարչապետ Յուրի Բոյկոն հայտարարել է, որ Ասոցացման մասին բանակցությունները կդադարեցվեն այնքան ժամանակ, քանի դեռ չի լուծվել Եվրամիության կողմից Ուկրաինայի կորուստներից փոխհատուցումներ տրամադրելու հարցը, որոնք կարող են տեղի ունենալ ՌԴ-ի և ԱՊՀ-ի մյուս երկրների հետ առևտրի նվազեցումից Ուկրաինայի կողմից այդ համաձայնագրի ստորագրման դեպքում[52]։

Նոյեմբերի 29-ին, ելույթ ունենալով «Արևելյան գործընկերության» Վիլնյուսի գագաթնաժողովում, Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչը հայտարարել է, որ Ուկրաինան հավատարիմ է եվրաինտեգրման գաղափարներին և մտադիր է մոտ ապագայում ստորագրել ԵՄ-ի հետ Ասոցացման համաձայնագիրը, սակայն մինչ այդ Եվրամիության ղեկավարներից և նրա հետ կապված կազմակերպություններից ակնկալում է «վճռական քայլեր Ուկրաինային ֆինանսատնտեսական օգնության ծրագրի մշակման և իրականացման հարցում՝ օգտագործելով ինչպես ինստիտուտների, այնպես էլ ԵՄ անդամ պետությունների առկա բոլոր մեխանիզմներն ու ռեսուրսները»[53]։

Նախարարների կաբինետի որոշումը զանգվածային բողոքներ է առաջացրել Կիևում և Ուկրաինայի մի շարք շրջաններում, ինչը հանգեցրել է Նիկոլայ Ազարովի կառավարության հրաժարականին, իսկ հետագայում՝ ամբողջական իշխանափոխության։

2014-2019 խմբագրել

Ինչպես նշում են ռուս հետազոտողները, Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականության պատմության «հետմայված» շրջանը կարելի է համարել բազմավեկտորությունից հրաժարվելու և երկիրը միջազգային հարաբերությունների օբյեկտ դարձնելու ժամանակաշրջան։ 2014 թվականին Ուկրաինայի նոր իշխանություններն ընտրեցին բացառապես արևմտամետ կուրս, որի արտաքին քաղաքական բացարձակ կողմնորոշիչները դարձան ամերիկակենտրոնությունն ու եվրաատլանտյան (Եվրամիությանն ու ՆԱՏՕ-ին ինտեգրվելու ձգտումը)։ Արտաքին քաղաքական գործունեության դոմինանտներն են ԱՄՆ-ի և նրա կողմից վերահսկվող միջազգային ֆինանսական և ռազմաքաղաքական կազմակերպությունների աջակցությունը ստանալու ձգտումը և Մոսկվայի կողմից «սպառնալիքին» դիմակայելը[17]։

Աշխարհաքաղաքական առումով դա նշանակում է Ուկրաինայի ինքնաառաջադրում յուրօրինակ «ֆրոնտիրի», Եվրամիության և Ռուսաստանի միջև սահմանի դերի համար։ Պաշտոնական Կիևը հայտարարում է, որ պատրաստ է ստանձնել հավաքական Արևմուտքի պաշտպանի դերը ուկրաինական իշխանությունների կարծիքով գոյություն ունեցող «քաղաքակրթական պառակտման» գծում։ Կիևի կողմից այդ թեզի առաջխաղացման գործում առանցքային դեր են խաղում Ռուսաստանի մեղադրանքները Ղրիմի «անեքսիայի» և «սադրանքի», իսկ հաջորդ ժամանակաշրջանում՝ Ուկրաինայի արևելքում հակամարտությանը Ռուսաստանի «միջամտության» վերաբերյալ։ Այս հայեցակարգն առավել մեծ աջակցություն է վայելում «նոր Եվրոպայի» երկրներում՝ Մերձբալթյան պետություններում և Լեհաստանում՝ ի տարբերություն այսպես կոչված «հին Եվրոպայի»։ Ուկրաինան ջանքեր է գործադրում ամբողջ Միացյալ Եվրոպան Ռուսաստանի հետ կոշտ առճակատման մեջ ներքաշելու համար[17]։

Ուկրաինայում իշխանափոխությունն ու դրա արտաքին քաղաքական հետևանքները խմբագրել

2014 թվականի փետրվարի 21-ին Կիևի կենտրոնում Եվրամայդանի մասնակիցների և իրավապահ մարմինների միջև արյունալի դիմակայության ֆոնին նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչը և խորհրդարանական ընդդիմության առաջնորդները Լեհաստանի, Գերմանիայի և Ֆրանսիայի բարձրաստիճան ներկայացուցիչների միջնորդությամբ ստորագրել են «Ուկրաինայի քաղաքական ճգնաժամի կարգավորման մասին համաձայնագիր»[54]։

Փետրվարի 22-ին Գերագույն ռադան Յանուկովիչին հեռացրեց իշխանությունից։ Ռուսաստանը կասկած է հայտնել այդ որոշման լեգիտիմության հարցում[55][56][57]։ Մարտի 4-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը Ուկրաինայի իրադարձություններին նվիրված մամուլի ասուլիսում հայտարարել է, որ Վիկտոր Յանուկովիչին համարում Է Ուկրաինայի լեգիտիմ նախագահ, իսկ Ուկրաինայում տեղի ունեցած իրադարձությունները նա գնահատել է որպես հակասահմանադրական հեղաշրջում և իշխանության զինված զավթում[58]։

Արևմուտքում, ի տարբերություն Ռուսաստանի, ողջունել են Ուկրաինայում իշխանափոխությունը։ Արդեն փետրվարի 22-ին Ուկրաինայի նոր իշխանություններին իրենց աջակցության մասին հայտարարել են Մեծ Բրիտանիայի, Գերմանիայի, Շվեդիայի ԱԳ նախարարները[59]։ Փետրվարի 24-ին Եվրահանձնաժողովի պաշտոնական ներկայացուցիչ Օլիվյե Բային հայտարարել է, որ Եվրամիությունում կարծում են, որ Ուկրաինայի խորհրդարանը «օրինական և ժողովրդավարական որոշում է ընդունել»՝ նախագահի պաշտոնակատար նշանակելով Գերագույն ռադայի խոսնակ Ալեքսանդր Տուրչինովին[60]։ Սպիտակ տունը փետրվարի 22-ին Ուկրաինայի իրադարձությունների վերաբերյալ իր հայտարարության մեջ ողջունել է Գերագույն ռադայի «կառուցողական աշխատանքը» ճգնաժամի լուծման ուղղությամբ[61]։ Փետրվարի 23-ին Ուկրաինայում ԱՄՆ դեսպան Ջեֆրի Փայեթը հայտարարել էր, որ ԱՄՆ-ն Ուկրաինայի իրադարձությունները պետական հեղաշրջում չի համարում[62]։

Այդ ընթացքում Ուկրաինայի նոր ղեկավարության արտաքին քաղաքական ակտիվությունն ուղղված էր նոր իշխանության դիվանագիտական աջակցության ամրապնդմանը և Ղրիմում Ռուսաստանի գործողություններին հավաքական դիմակայության կազմակերպմանը։

Ուկրաինա-Ռուսաստան խմբագրել

Ղրիմ խմբագրել

2014 թվականից հետո Ուկրաինայի և Ռուսաստանի հարաբերություններում առանցքային հանգույցներից մեկը դարձավ արդիականությունը վերադարձած «Ղրիմի հարցը»[63]։

Վիկտոր Յանուկովիչի պաշտոնանկությունը նախագահի պաշտոնից Ղրիմում բնակչության կողմից ընկալվել է որպես պետական հեղաշրջում, իսկ նոր իշխանության և նրա կողմնակիցների մի շարք գործողություններ (Գերագույն ռադայի քվեարկությունը Պետական լեզվական քաղաքականության հիմունքների մասին օրենքի վերացման մասին, Եվրոմայդանի ակտիվիստների և քաղաքական գործիչների արմատական հայտարարությունները) հանգեցրել են ռուսական հասարակական կազմակերպությունների ակտիվացմանը և էթնիկ ռուսների զգալի մասի մոբիլիզացմանը Ուկրաինայի նոր ղեկավարության դեմ[64]։

Ռուսաստանը, իր հերթին, մտավախություն ուներ, որ նոր իշխանությունը կզբաղվի Ղրիմում Սևծովյան նավատորմի տեղակայման վերաբերյալ պայմանավորվածությունների վերանայմամբ, և ընդհանուր առմամբ Եվրամայդանի ելքն ընկալեց որպես արտաքին քաղաքական խոշոր պարտություն՝ «Ուկրաինայի կորուստը» հօգուտ արևմտյան երկրների, և, ի վերջո, գնաց Ղրիմի միացմանը թերակղզու «ռուսալեզու բնակչության պաշտպանության» հայտարարված նպատակով[65]։ Ռուսաստանի գործողությունները զանգվածային աջակցություն են ստացել Ղրիմի բնակչության շրջանում[66], սակայն, բնականաբար, չէին կարող կտրուկ արձագանք չառաջացնել Կիևում։

Փետրվարի 28-ի առավոտյան Ուկրաինայի Գերագույն ռադան դիմում է ընդունել Ուկրաինայի ամբողջականության երաշխավոր երկրներին, որոնք 1994 թվականին ստորագրել են Բուդապեշտի հուշագիրը՝ նրանցից պահանջելով «գործնական գործողություններով հաստատել հուշագրում ամրագրված պարտավորությունները՝ ԵԱՀԽ-ի եզրափակիչ ակտի սկզբունքների համաձայն՝ հարգել Ուկրաինայի անկախությունը, ինքնիշխանությունը և գոյություն ունեցող սահմանները»։ Բացի այդ, Ռադան Ռուսաստանից պահանջել է «դադարեցնել Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականության դեմ ոտնձգությանն ուղղված քայլերը և չաջակցել անջատողականությանը»[67]։ ՄԱԿ-ում Ուկրաինայի մշտական ներկայացուցիչ Յուրի Սերգեևը պահանջել է շտապ գումարել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստը՝ Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետությունում իրավիճակի սրման կապակցությամբ, որը սպառնում է Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությանը[68]։ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը, որը փետրվարի 28-ին գումարվել է արտահերթ նիստին՝ կապված Ուկրաինայի իրադրության հետ, իր աջակցությունն է հայտնել նրա տարածքային ամբողջականությանը, բոլոր կողմերին կոչ է արել քաղաքական երկխոսություն սկսել և հիշեցրել միջազգային պայմանագրերի, այդ թվում՝ Բուդապեշտի հուշագրի կատարման անհրաժեշտության մասին[69]։ Հետագայում ՄԱԿ-ի ԱԽ-ն կանոնավոր կերպով քննարկել է Ուկրաինայի և Ղրիմի իրադրությունը, ընդ որում պաշտոնական որոշումներ չեն ընդունվել ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի մշտական անդամների կողմից վետոյի իրավունքի կիրառման սպառնալիքի պատճառով, որոնք հակառակ դիրքորոշումներն են զբաղեցնում այդ խնդիրների շուրջ։

Ինչպես հայտնել Է Ռուսաստանի ԱԳՆ մամուլի ծառայությունը, Ռուսաստանը մերժել Է Ղրիմի իրադարձությունների հետ կապված Ուկրաինայի առաջարկները՝ Ռուսաստանի Դաշնության և Ուկրաինայի միջև բարեկամության, համագործակցության և գործընկերության մասին 1997 թվականի մայիսի 31-ի պայմանագրի 7-րդ հոդվածի համաձայն, քանի որ ՌԴ-ն Ղրիմի իրադարձությունները դիտարկում է որպես Ուկրաինայում ներքաղաքական գործընթացների հետևանք[70]։

Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարարությունը բողոքի նոտա է փոխանցել ռուսական կողմին՝ Ուկրաինայի օդային տարածքի խախտման և Ղրիմում չսատարելու վերաբերյալ համաձայնագիրը խախտելու կապակցությամբ։ Նշվել է նաև, որ Ուկրաինան օգնության համար չի դիմել Ռուսաստանին՝ Ղրիմի տարածքում կարգուկանոն ապահովելու համար, ինչի կապակցությամբ նախարարությունը պահանջել է զորքերի անհապաղ վերադարձ իրենց մշտական տեղակայման վայրեր[71]։ Նախագահի պաշտոնակատար Ալեքսանդր Տուրչինովը հանդես է եկել հեռուստաուղերձով, որում Ռուսաստանին մեղադրել Է Ղրիմում ռազմական ագրեսիայի մեջ[72]։

Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն Ղրիմում ՌԴ-ի ԱԺՃ զրահատեխնիկայի տեղաշարժը բացատրել է «Ուկրաինայի տարածքում Սևծովյան նավատորմի տեղակայման վայրերի պահպանությունն ապահովելու անհրաժեշտությամբ» և հայտարարել, որ դրանք տեղի են ունենում «Սևծովյան նավատորմի վերաբերյալ ռուս-ուկրաինական բազային համաձայնագրերին լիովին համապատասխան»[70]։

Մարտի 1-ին Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինը ՌԴ Դաշնության խորհուրդ է ներկայացրել «Ուկրաինայի տարածքում Ռուսաստանի Դաշնության զորքերի օգտագործման մասին» դիմումը[73][74]։ Նույն օրը ֆեդերացիայի խորհուրդն արտահերթ նիստում միաձայն ընդունել է համապատասխան որոշում[75]։

Նույն օրը Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնակատար Անդրեյ Դեշչիցան դիմել է ՆԱՏՕ-ի ղեկավարությանը՝ խնդրելով քննարկել երկրի տարածքային ամբողջականության պաշտպանության բոլոր հնարավոր միջոցները[76]։

Մարտի 3-ին Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն Ռուսաստանին մեղադրել էր Ուկրաինայի տարածքում ՌԴ-ի ՉՖ-ի գտնվելու պայմանների և կարգավիճակի մասին համաձայնագրերը խախտելու մեջ[77]։

Մարտի 6-ին Ուկրաինայի գլխավոր դատախազությունը Ռուսաստանի Սևծովյան նավատորմի հրամանատար, փոխծովակալ Ալեքսանդր Վիտկոյին մեղադրել է Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության տարածքում հանցագործությունների կատարման մեջ (պետական դավաճանության հրահրում և դիվերսիայի կազմակերպում), որոնց կատարման համար նախատեսված է 3-15 տարի ժամկետով ազատազրկում։ Ուկրաինական ԶԼՄ-ները հաղորդել են, որ Վիտկոյի հրամանատարը ուկրաինացի զինվորականներից պահանջել է հանձնվել Ղրիմի տարածքում գտնվող Ուկրաինայի զինված ուժերի ստորաբաժանումների և զորամասերի գրոհի սպառնալիքի ներքո[78]։

Մարտի 8-ին հայտարարվել էր ԱՊՀ-ից դուրս գալու Ուկրաինայի մտադրության մասին, քանի որ Ռուսաստանի գործողությունների վերաբերյալ նրա դիմումներն անտեսվում էին այդ կազմակերպության կողմից[79]։ Մարտի 19-ին Ուկրաինան հրաժարվել Է ԱՊՀ-ում նախագահությունից և հայտարարել է կազմակերպությունից դուրս գալու ընթացակարգի մեկնարկի մասին[80][81]։

Մարտի 11-ին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան կրկին դիմել Է Ուկրաինայի անվտանգության երաշխավոր երկրներին Բուդապեշտի հուշագրով՝ կոչ անելով պահպանել երկրի տարածքային ամբողջականությունը՝ կիրառելով բոլոր հնարավոր միջոցները՝ դիվանագիտական, քաղաքական, տնտեսական և ռազմական[82]։

Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն կանչել է Ռուսաստանի գործերի ժամանակավոր հավատարմատար Անդրեյ Վորոբյովին և բողոք է հայտնել ՌԴ ԱԳՆ-ի հայտարարության կապակցությամբ, որն իրավաչափ է ճանաչել Ղրիմի և Սևաստոպոլի անկախության մասին հռչակագիրը․ «Ուկրաինան կտրականապես դատապարտում է Ռուսաստանի Դաշնության ուղղակի միջամտությունը մեր պետության ներքին գործերին։ Ռուսական կողմի գործողություններն ուղղակիորեն հակասում են միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքներին և պետությունների համակեցության համընդհանուր ընդունված սկզբունքներին»[83]։

Մարտի 12-13-ը Ուկրաինայի կառավարության ղեկավարի պաշտոնակատար Արսենի Յացենյուկը մեկնել է ԱՄՆ, որտեղ բանակցություններ է վարել Բարաք Օբամայի հետ և ելույթ ունեցել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստում[84], որտեղ ևս մեկ անգամ կոչ է արել Ռուսաստանին դուրս բերել զորքերը Ղրիմից և նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ հակամարտության կարգավորման համար։

Մարտի 13 - ին Գերագույն ռադան դիմել Է ՄԱԿ-ին՝ խնդրելով աջակցել Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությանը։ Իր հայտարարության մեջ խորհրդարանը Ռուսաստանին մեղադրել է անհիմն ագրեսիայի և ուկրաինական տարածքի մի մասը անեքսիայի ենթարկելու փորձի մեջ։ Ռադան ՄԱԿ-ին կոչ է արել անհապաղ քննարկել Ղրիմի իրադրությունը[85]։

Մարտի 15-ին տեղի է ունեցել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի հերթական նիստը, որտեղ Ուկրաինայի վերաբերյալ բանաձևի նախագիծը քվեարկության է դրվել։ Նախագծում ընդգծվել է խորհրդի հավատարմությունը միասնության, ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության սկզբունքներին։ Խորհրդի 13 անդամ պետություններ պաշտպանել են բանաձևը, Չինաստանը ձեռնպահ է մնացել, Իսկ Ռուսաստանն օգտվել է վետոյի իրավունքից[86]։

Մինչդեռ Ղրիմի և Սևաստոպոլի իշխանության նոր տեղական մարմինները, Ռուսաստանի աջակցության շնորհիվ և չնայած Ուկրաինայի իշխանությունների կողմից հակազդեցության փորձերին և Արևմուտքի երկրների ճնշումներին, սեղմ ժամկետներում կազմակերպել և մարտի 16-ին հանրաքվե են անցկացրել Ղրիմի կարգավիճակի շուրջ՝ առաջարկելով Ղրիմի բնակչությանը պատասխանել Ուկրաինայի կազմից նրա դուրս գալու և Ռուսաստանի կազմի մեջ մտնելու հնարավորության մասին հարցին[87]։ Մարտի 17-ին հանրաքվեի արդյունքների և Անկախության հռչակագրի հիման վրա միակողմանիորեն հռչակվեց Ղրիմի ինքնիշխան Հանրապետությունը, որի կազմի մեջ մտավ Սևաստոպոլը որպես հատուկ կարգավիճակ ունեցող քաղաք։ Մարտի 18-ին Ռուսաստանի Դաշնության և Ղրիմի Հանրապետության միջև Ռուսաստանի կազմում Ղրիմի Հանրապետության ընդունման մասին պայմանագիր է ստորագրվել[88][89]։

Մարտի 17-ին Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն կոչ է արել միջազգային հանրությանը չճանաչել Ղրիմի Հանրապետությունը, որը հռչակվել Է Ղրիմի Գերագույն Խորհրդի կողմից «հակասահմանադրական հանրաքվեի արդյունքներով, որն անցկացվել է համաեվրոպական նորմերի և հանրաքվեների անցկացման ստանդարտների աղաղակող խախտումներով»[90]։ Ուկրաինան խորհրդակցությունների համար հետ է կանչել Ռուսաստանում իր դեսպանին[91]։ Մարտի 18-ին Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն Ուկրաինայում Ռուսաստանի Դաշնության գործերի ժամանակավոր հավատարմատար Ա. Վորոբյովին բողոքի նոտա է հանձնել Ռուսաստանի կողմից Ղրիմի Հանրապետության ճանաչման և Ռուսաստանի Դաշնության կազմում Ղրիմի Հանրապետության և Սևաստոպոլի ընդունման մասին պայմանագրի ստորագրման դեմ[92]։

Մարտի 20-ին Գերագույն ռադան հռչակագիր է ընդունել երկրի ազատագրման համար պայքարի մասին, որում կոչ է արել միջազգային հանրությանը չճանաչել Ղրիմի Հանրապետությունն ու Ղրիմի միացումը Ռուսաստանին։ «Ուկրաինայի ժողովրդի անունից» խորհրդարանը հայտարարել է, որ «Ղրիմը եղել է, կա և կլինի Ուկրաինայի կազմում։ Ուկրաինայի ժողովուրդը երբեք և ոչ մի դեպքում չի դադարեցնի պայքարը Ղրիմի ազատագրման համար»[93]։

Մարտի 21-ին Ալեքսանդր Տուրչինովը ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Բան Կի Մունի հետ հանդիպումից հետո հանդես է եկել Ղրիմում «ապառազմականացված գոտի» ստեղծելու և ՄԱԿ-ի դիտորդական առաքելություն ուղարկելու օգտին։ Նրա կարծիքով՝ Ղրիմի ապառազմականացումը կարող էր հանգեցնել «Ուկրաինայի ինքնիշխանության վերականգնմանը և Ղրիմի բնականոն գործունեությանը ինքնիշխան Ուկրաինայի շրջանակներում, ինչպես պահանջում է Սահմանադրությունը»[94]։

ՄԱԿ-ի անդամ պետությունների մեծամասնությունը չի ճանաչել Ղրիմի հանրաքվեի լեգիտիմությունը։ ԱՄՆ-ի[95][96], Եվրամիության պետությունների[97][98] և մի շարք այլ գործընկեր երկրների և ԵՄ-ն[99][100], ինչպես նաև մի շարք միջազգային կազմակերպությունների և միավորումների, այդ թվում՝ ՆԱՏՕ-ի, ԵԽԽՎ[101], ԵԱՀԿ ԽՎ[102][103], գործողությունները բնութագրել է որպես ագրեսիա, օկուպացիան և անեքսիան մասի ուկրաինայի տարածքում, խաթարվում է Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականության. Ռուսաստանն իր հերթին հղում է կատարում ՄԱԿ-ի կանոնադրական փաստաթղթերում ամրագրված ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքին, որը, ՌԴ դիրքորոշման համաձայն, իրականացվել Է Ղրիմի բնակչության կողմից, որոնք «ապստամբել են» երկրում ուժային իշխանափոխության դեմ[104]։

Ապրիլի 11-ին Ուկրաինան միացել է Եվրամիության անհատական պատժամիջոցներին, որոնք սահմանվել են մի շարք ռուս քաղաքացիների և ռուսամետ ղրիմցի քաղաքական գործիչների դեմ, ինչպես նաև արգելել է ավելի քան 100 պետական ծառայող Ռուսաստանի քաղաքացիներին, որոնք պաշտպանել են Ղրիմի միացումը Ռուսաստանի Դաշնությանը, մուտք գործել իրենց տարածք[105]։

Հետագա տարիներին Ուկրաինայի ղեկավարությունը բոլոր արտաքին քաղաքական մակարդակներում (ՄԱԿ, Եվրոպայի խորհուրդ, ԵԱՀԿ, ՆԱՏՕ և այլն) մշտապես բարձրացրել է «Ռուսաստանի Դաշնության կողմից Ղրիմի բռնակցման» դատապարտման հարցը։ Ռուսաստանին մեղադրում են «օկուպացված Ղրիմի» բնակչության իրավունքների և ազատությունների խախտման, ուկրաինամետ «ազատ ԶԼՄ-ների» և քաղաքական ակտիվիստների ճնշման և ահաբեկման մեջ[106]։

Ազովի ծովի և Կերչի նեղուցի կարգավիճակ խմբագրել

2014 թվականին Կերչենի նեղուցի իրավական կարգավիճակը, որպես Ռուսաստանի և Ուկրաինայի բաժանող տարածքներ, կանոնակարգվել է ռուս-ուկրաինական մի շարք համաձայնագրերով։ Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև «Ազովի ծովի և Կերչի նեղուցի օգտագործման բնագավառում համագործակցության մասին» պայմանագիրը, որը 2003 թվականի դեկտեմբերի 24-ին ստորագրել են նախագահներ Վլադիմիր Պուտինը և Լեոնիդ Կուչման, որն ուժի մեջ է մտել 2004 թվականի ապրիլի 23-ին, օժտել է առևտրային նավերին և ռազմանավերին, ինչպես նաև այլ պետական նավեր Ռուսաստանի Դաշնության կամ Ուկրաինայի դրոշի ներքո, որոնք շահագործվում են ոչ առևտրային նպատակներով, նեղուցում նավագնացության ազատությամբ[107]։ Նեղուցով անցնելու և երրորդ երկրների ռազմանավերի և այլ նավերի Ազովի ծով մտնելու համար պահանջվում էր ՌԴ-ի և Ուկրաինայի համաձայնությունը։ Նեղուցի ջրատարածքը չի տարանջատվել պետությունների միջև, պայմանագիրը նեղուցը դասել է երկու երկրների «պատմական ներքին ջրերի» շարքին և հանձնարարել է երկու երկրների «համատեղ կամ համաձայնությամբ» լուծել նեղուցի շուրջ վեճերը[108][109]։ Ընդ որում, «ներքին ջրերի» կարգավիճակը Երկու երկրների համար նաև թույլ է տալիս ինչպես ռուս, այնպես էլ ուկրաինացի զինվորականներին անարգել ձերբակալել և ստուգել մյուս կողմի և օտարերկրյա տերությունների նավերը[110]։

2007 թվականին Ռուսաստանի և Ուկրաինայի ծովային վարչակազմերի կողմից ժամանակավոր դրույթ է ստորագրվել Կերչի նեղուցով նավերի անցման կարգի մասին, որի համաձայն՝ նեղուցով անցնող բոլոր նավերը պետք է թույլտվություն խնդրեն Կերչի նավահանգստից[111][112]։ 2012 թվականին ստորագրվել է Ազովի ծովում և Կերչենի նեղուցում ծովագնացության անվտանգության մասին համաձայնագիրը։ Նեղուցի նավերով նավերի անցումը (Կերչ-Ենիկալսկի ջրանցք), որի երկու ափերը Ուկրաինայի տարածքի մի մասն էին, կարգավորվում էր Ուկրաինայի օրենսդրությամբ[108]։

ՌԴ-ին Ղրիմի միանալուց հետո ռուսական վերահսկողության տակ է անցել Կերչի նեղուցը, որը Ռուսաստանը դիտարկում է որպես իր տարածքային ջրերի մի մաս[113] և դե ֆակտո իրականացնում է նավագնացության ինքնուրույն կարգավորում այնտեղ։ Ուկրաինան, որը Ղրիմի թերակղզին չի ճանաչում Ռուսաստանի մաս, չի ճանաչում նաև դրան հարող ջրերը ՌԴ տարածքային ջրերով[114]։

2016 թվականի սեպտեմբերի 16-ին Ուկրաինան միջնորդ դատարանի մշտական պալատում Ռուսաստանի հետ դատավարություն էր նախաձեռնել՝ ՄԱԿ-ի Ծովային իրավունքի կոնվենցիայի շրջանակներում[115]։ 2018 թվականի փետրվարի 19-ին Ուկրաինան միջնորդ դատարանի մշտական պալատ է ներկայացրել հուշագիր, որում Ռուսաստանին մեղադրել Է Սև և Ազովի ծովերում և Կերչի նեղուցում Ուկրաինայի ինքնիշխան իրավունքները խախտելու մեջ։ Ուկրաինան պահանջում է դադարեցնել Ռուսաստանի կողմից ՄԱԿ-ի Ծովային իրավունքի կոնվենցիայի խախտումը, հաստատել Ուկրաինայի իրավունքները սև և Ազովի ծովերում և Կերչի նեղուցում, պարտավորեցնել Ռուսաստանին հարգել Ուկրաինայի ինքնիշխան իրավունքներն իր ջրերում, դադարեցնել Ուկրաինական բնական ռեսուրսների յուրացումը, ինչպես նաև փոխհատուցում վճարել պատճառված վնասի համար[116][117]։

2018 թվականի մարտին տեղի է ունեցել ռուս-ուկրաինական հակամարտության սրում Ազովա-Կերչենսկի ջրային տարածքի շուրջ, որը պայմանավորված է ուկրաինացի սահմանապահների կողմից Ղրիմի «Նորդ» ձկնորսանավի ձերբակալմամբ, որն ընթանում էր ռուսական դրոշի ներքո[118]։ Ռուսաստանն ի պատասխան ուժեղացրել է Կերչի նեղուցով անցնող նավերի զննումը։ Զննման ընթացակարգերի խստացումն առաջացրել է Ուկրաինայի իշխանությունների բացասական արձագանքը։ Ուկրաինան Ռուսաստանին մեղադրել Է «Ուկրաինայի Ազովի ափի ռազմա-տնտեսական շրջափակումը սկսելու» փորձերի մեջ և Ռուսաստանի գործողություններին «ադեկվատ դիմակայելու» համար քայլեր է ձեռնարկել տարածաշրջանում իր ռազմածովային ներկայությունը ուժեղացնելու ուղղությամբ[119]․ մասնավորապես, հայտարարվել է մինչև 2018 թվականի վերջը ռազմածովային ուժերի բազա ստեղծելու մտադրության մասին[120]։

Հիմնական հոդված՝ Միջադեպ Կերչի նեղուցում

2018 թվականի նոյեմբերի 25-ին Կերչի նեղուցում զինված միջադեպ է տեղի ունեցել, որի ընթացքում ՌԴ Զինված ուժերը[121] և Ռուսաստանի ԱԴԾ Սահմանապահ ծառայության առափնյա պահպանության նավերը զենքի կիրառմամբ ձերբակալել են Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի նավերին, որոնք փորձում էին անցնել Կերչի նեղուցով։

Եվրամիության, ՆԱՏՕ-ի և Մեծ յոթնյակի անդամ պետությունները, Եվրոպայի Խորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովը դատապարտել են միջադեպի ընթացքում Ռուսաստանի գործողությունները։ Եվ Ուկրաինան, և Ռուսաստանը պահանջել են ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի արտահերթ նիստ գումարել։ Քննարկումն անցել է նոյեմբերի 26-ին և 27-ին, նիստերի արդյունքում որևէ բանաձև չի ընդունվել։ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան դեկտեմբերի 17-ին դատապարտել է «Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինայի դեմ ուժի չարդարացված կիրառումը» և կոչ է արել «անվերապահորեն և անհապաղ ազատ արձակել նավերն ու դրանց անձնակազմերն ու սարքավորումները», ինչպես նաև չխոչընդոտել սև և Ազովի ծովերում և Կերչենի նեղուցում Ուկրաինայի նավարկության ազատության իրականացմանը[122][123]։

2019 թվականի հունվարի 24-ին ԵԽԽՎ-ն ընդունել է «Ազովի ծովի և Կերչենի նեղուցի շուրջ լարվածության սրումը և եվրոպական անվտանգության սպառնալիքները» անվանումով բանաձև[124]։

Զինված հակամարտություն Ուկրաինայի արևելքում խմբագրել

2014 թվականի փետրվարի վերջին-մարտի սկզբին Ուկրաինայի հարավ-արևելքի քաղաքներն ընդգրկեցին զանգվածային հասարակական-քաղաքական ակցիաներ ընդդեմ ծայրահեղ աջակողմյան ազգայնական կազմակերպությունների գործողությունների` ի պաշտպանություն ռուսաց լեզվի կարգավիճակի։ Ակցիաները տեղի են ունեցել հակակառավարական, ֆեդերալ, ռուսամետ կարգախոսների ներքո։ Ուկրաինայի դաշնայնացման կարգախոսներն այստեղ փոխարինվեցին տարածաշրջանների ինքնուրույնության պահանջներով և հանգեցրին Դոնեցկի և Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետությունների հռչակմանը։ Անջատողական ելույթների ճնշման համար Ուկրաինայի ղեկավարությունը հայտարարել է հակաահաբեկչական գործողություն սկսելու մասին, որը վերաճել է լայնածավալ զինված հակամարտության Ուկրաինայի զինված ուժերի և մի կողմից կամավոր ռազմականացված կազմավորումների և ապստամբների (հիմնականում ԴԺՀ և ԼԺՀ կողմնակիցների) ջոկատների միջև` մյուս կողմից։ Ուկրաինան և նրա արևմտյան գործընկերները Ռուսաստանի Դաշնությանը մեղադրում են հակամարտությանը միջամտելու մեջ, որը, ինչպես պնդում են, արտահայտվում է ապստամբների կողմից մարտական գործողություններում կանոնավոր զորքերի օգտագործման, ինչպես նաև զենքի մատակարարման և չճանաչված հանրապետություններին ֆինանսական աջակցության մեջ։

Ապրիլի 17-ին Ժնևում Ուկրաինայի, ԵՄ-ի, ԱՄՆ-ի և ՌԴ-ի բարձրագույն դիվանագիտական ներկայացուցիչների մասնակցությամբ տեղի ունեցան Ուկրաինայում հակամարտության ապաէսկալացման շուրջ քառակողմ բանակցություններ, որոնց արդյունքում ընդունվեց համատեղ հայտարարություն[125], որը նախատեսում էր․

  • ապօրինի զինված կազմավորումների զինաթափումը, գրավված վարչական շենքերի, փողոցների, հրապարակների և այլ հասարակական վայրերի ազատումը
  • համաներումը բողոքի մասնակիցներին և նրանց, ովքեր ազատ կարձակեն շենքերն ու այլ հասարակական վայրերը և կամավոր վայր կդնեն զենքը, բացառությամբ նրանց, ովքեր մեղավոր կճանաչվեն ծանր հանցագործություններ կատարելու մեջ
  • ԵԱՀԿ-ի հատուկ դիտորդական առաքելության ստեղծում՝ ԱՄՆ-ի, ԵՄ-ի և Ռուսաստանի դիտորդների մասնակցությամբ իրադրության ապաէսկալացմանն ուղղված այդ միջոցառումների անհապաղ իրականացմանը նպաստելու համար;
  • համապարփակ, թափանցիկ և պատասխանատու սահմանադրական գործընթացի իրականացում՝ ազգային լայն երկխոսության անհապաղ մեկնարկով, որը հաշվի կառնի Ուկրաինայի բոլոր տարածաշրջանների և քաղաքական ուժերի շահերը։

Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնակատար Տուրչինովն արդեն ապրիլի 22-ին ուժային կառույցներից պահանջել է վերսկսել «արդյունավետ հակաահաբեկչական միջոցառումների» անցկացումը՝ «Ուկրաինայի արևելքում բնակվող ուկրաինացի քաղաքացիների ահաբեկիչներից պաշտպանվելու համար»[126][127]։

Հետագայում հակամարտության լուծման որոնումը դիվանագիտական մեթոդներով շարունակվել է այսպես կոչված նորմանդական ձևաչափով՝ Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Ուկրաինայի և Ռուսաստանի ղեկավարների մասնակցությամբ, ինչպես նաև Ուկրաինայի հարցով եռակողմ կոնտակտային խմբի ձևաչափով, ինչը հանգեցրել է, մասնավորապես, 2014 թվականի սեպտեմբերի 5-ի Մինսկի համաձայնագրի ստորագրմանը և կարճատև հարաբերական զինադադարին։ 2015 թվականի հունվարի կեսերից ռազմաճակատի ողջ երկայնքով վերսկսվել են ակտիվ մարտական գործողությունները։ Փետրվարի 11-12-ին Մինսկում կայացած գագաթնաժողովում Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Ուկրաինայի և Ռուսաստանի ղեկավարները համաձայնեցրել են հրադադարի մասին սեպտեմբերյան համաձայնագրի կատարման միջոցառումների նոր համալիրը։

Մինսկի համաձայնությունների ստորագրման օրվանից անցած չորս տարիների ընթացքում, սակայն, փաստացի, դրանց ոչ մի կետ չի կատարվել[128]։ Ուկրաինան, որը Դոնբասի զինված հակամարտությունը դիտարկում է որպես Ռուսաստանի կողմից ագրեսիայի դրսևորում, հայտարարում է չճանաչված հանրապետությունների և Ռուսաստանի միջև սահմանի նկատմամբ միջազգային վերահսկողության հաստատման անհրաժեշտության մասին՝ որպես առանցքային պայման, որը նպաստում է այդ տարածքների վերադարձին ուկրաինական պետության կազմ։

2017 թվականի կեսերից Ուկրաինայի ղեկավարությունը, հաշվի առնելով այն, որ Մինսկի համաձայնագրերի հիման վրա «նորմանդական ձևաչափով» ճգնաժամի կարգավորման գործընթացը մտել է փակուղի, շեշտը դրել է նոր ամերիկյան վարչակազմի հետ շփումների ամրապնդման և Դոնբասում կարգավորման հասնելու վրա՝ ՄԱԿ-ի խաղաղապահ զորակազմի գործարկման և Ռուսաստանի վրա պատժամիջոցների ճնշման ուժեղացման հիման վրա։

2018 թվականի հունվարի 18-ին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան օրենք է ընդունել «Դոնեցկի և Լուգանսկի շրջաններում ժամանակավորապես օկուպացված տարածքների նկատմամբ Ուկրաինայի պետական ինքնիշխանության ապահովման պետական քաղաքականության առանձնահատկությունների մասին», որը կանոնակարգում է ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի հետ հարաբերությունները և նրանց՝ Ուկրաինայի կազմ վերադառնալու մեխանիզմը։ Ըստ որոշ գնահատականների՝ օրենքն իր վերջնական տեսքով փաստացի արձանագրել է Ուկրաինայի իշխանությունների հեռացումը Մինսկի համաձայնագրերից, որոնք դրանում նույնիսկ չեն հիշատակվում։  Ռուսաստանը փաստաթղթում անվանել է «ագրեսոր», իսկ Ուկրաինայի կառավարությանը չվերահսկվող տարածքները՝ «օկուպացված»[129]։ Փետրվարի 20-ին Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոն օրենք է ստորագրել[130], իսկ փետրվարի 24-ին այն ուժի մեջ է մտել։

Ռուսաստանի հետ դիվանագիտական դիմակայություն խմբագրել

Ուկրաինան արտաքին քաղաքական տարբեր մակարդակներում մշտապես քայլեր է ձեռնարկում, որոնք ուղղված են Ռուսաստանին հակազդելուն և միջազգային հանրության ուշադրությունը ռուսական գործողությունների վրա հրավիրելուն, որոնք, Ուկրաինայի կարծիքով, խաթարում են նրա ինքնիշխանությունը և խախտում են ուկրաինացի քաղաքացիների իրավունքները։

Ռուսաստանին, մասնավորապես, մեղադրում են «օկուպացված Ղրիմի» բնակչության իրավունքների և ազատությունների խախտման, ուկրաինամետ «ազատ ԶԼՄ-ներին» և քաղաքական ակտիվիստներին ճնշելու և վախեցնելու, Ուկրաինայի քաղաքացիներին քաղաքական դրդապատճառներով ապօրինի քրեական հետապնդման մեջ[106]։

Հակառուսական պատժամիջոցներ խմբագրել

Արդեն 2014 թվականին Ուկրաինան միացել է Արևմուտքի հակառուսական պատժամիջոցներին[131][132]։

Ուկրաինան դադարեցրել է համագործակցությունը Ռուսաստանի Դաշնության հետ ռազմական ոլորտում[133], հրաժարվել Է Ռուսաստանի հետ համագործակցությունից Խմելնիցկի ԱԷԿ-ի երրորդ և չորրորդ բլոկների կառուցման ժամանակ[134], իր տարածքում արգելել է վարկային-ավանդային գործողությունները ռուսական ռուբլով[135], պատժամիջոցներ է սահմանել ռուսական բանկերի դեմ[136], արգելք է սահմանել Ուկրաինայի տարածքում ռուսական վճարային համակարգերի գործունեության վրա, ամբողջությամբ դադարեցրել է Ռուսաստանի հետ օդային հաղորդակցությունը, արգելել ռուսական ավիաընկերություններին տարանցիկ չվերթներ իրականացնել Ուկրաինայի օդային տարածքով[137], չեղյալ է հայտարարվել տարբեր ոլորտներում Ռուսաստանի հետ համագործակցության մասին տասնյակ համաձայնագրեր[138], սահմանափակումներ է մտցրել Ռուսաստանի քաղաքացիների մուտքը երկիր[139], արգելել է ռուսական հեռուստաալիքների հեռարձակումը։

2018 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Նախագահ Պորոշենկոն օրենք է ստորագրել Ուկրաինայի նկատմամբ Ռուսաստանի զինված ագրեսիայի, Ռուսաստանի Դաշնության հետ բարեկամության, համագործակցության և գործընկերության մասին պայմանագրի դադարեցման մասին[140]։ Պայմանագրի գործողությունը դադարեցվել էր 2019 թվականի ապրիլի 1-ին[141]։

Ուկրաինա-ԱՊՀ խմբագրել

2018 թվականի ապրիլի 12-ին Նախագահ Պորոշենկոն կառավարությանն առաջարկել էր առաջարկություններ պատրաստել ԱՊՀ-ում ուկրաինական պետության մասնակցության պաշտոնական դադարեցման վերաբերյալ։ «Հաշվի առնելով այն փաստը, որ Ուկրաինան երբեք չի եղել և այժմ չի հանդիսանում ԱՊՀ-ի անդամ, ինչպես նաև այդ կառույցի մերժումը դատապարտել ռուսական ագրեսիան, կխնդրեի, որ մենք կառավարության հետ համատեղ մշակեինք դիրքորոշումը ԱՊՀ-ի կանոնադրական մարմիններում մեր մասնակցության պաշտոնական դադարեցման մասին»,- հայտարարել Է նա՝ ելույթ ունենալով անվտանգության գծով Կիևի XI համաժողովում[142]։

ԱՊՀ-ում դիտորդի կարգավիճակից Ուկրաինայի հրաժարվելու հնարավորությունը քննարկվում է 2005 թվականից, երբ նախագահ էր Վիկտոր Յուշչենկոն։ Ղրիմի իրադարձությունների ընթացքում ԱՊՀ-ի հետ խզման առաջարկներն ակտիվացել են.Ուկրաինան հրաժարվել Է ԱՊՀ-ում հետագա նախագահությունից, Ուկրաինայի ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Անդրեյ Պարուբիյը հայտարարել է «ԱՊՀ-ից դուրս գալու գործընթաց սկսելու որոշման մասին»։ Նույն թվականին Գերագույն ռադայի պատգամավորները նախապատրաստել են ԱՊՀ մարմիններում Ուկրաինայի անդամակցության և մասնակցության դադարեցման մասին որոշման նախագիծ։ Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն այլ գերատեսչությունների մասնակցությամբ առաջարկներ է պատրաստել ոչ միայն ԱՊՀ-ից վերջնական դուրս գալու, այլև 1997 թվականին ստորագրված բարեկամության, համագործակցության և գործընկերության մասին ռուս-ուկրաինական մեծ պայմանագրի լուծման վերաբերյալ։ Այդ առաջարկները ներկայացվել են արտաքին գործերի խորհրդարանական կոմիտե, որտեղ նրանց աջակցել են «Պետրո Պորոշենկոյի բլոկի» ներկայացուցիչները և այլ պատգամավորներ[142]։

2018 թվականի մայիսին Պորոշենկոն խոստացել էր երկիրը դուրս բերել ԱՊՀ-ի պայմանագրերից, որոնք ստորագրվել էին այդ կազմակերպությանը Ուկրաինայի անդամակցության տարիներին[143]։ Նա հրամանագիր է ստորագրել Անկախ Պետությունների Համագործակցության մարմինների աշխատանքին Ուկրաինայի մասնակցության դադարեցման և այդ կազմակերպության կենտրոնակայանում մշտական ներկայացուցչության փակման մասին, որը գտնվում է Մինսկում[144]։

Ուկրաինա-ԱՄՆ խմբագրել

 
Պորոշենկոն և ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման, 2014 թվականի հունիսի 7-ին

Ինչպես նշում են ռուս հետազոտողները, ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի միջև առկա աշխարհաքաղաքական հակասությունների լույսի ներքո, որոնք կապված են սիրիական ճգնաժամի, սպառազինությունների և էներգակիրների մատակարարման շուկաներում մրցակցության, ռազմավարական սպառազինությունների վերահսկման պայմանագրերի համակարգի քայքայման հետ, ակնհայտ է թվում, որ Ուկրաինայի և Ռուսաստանի հարաբերություններում ճգնաժամի պահպանումը շահավետ է ԱՄՆ-ին մի շարք պատճառներով. առաջին հերթին դա նպաստում է Եվրամիության երկրների հետ Ռուսաստանի տնտեսական համագործակցության զսպմանը և հարմար հիմնավորում է[17]։

Ամերիկյան վարչակազմի կողմից ուկրաինական իշխանությունների հակառուսական նկրտումների աջակցությունն իրականացվել է չորս հիմնական ուղղություններով․

  1. ԱՄՆ-ի և նրա դաշնակիցների կողմից հակառուսական պատժամիջոցների պահպանումն ու ուժեղացումը
  2. աջակցություն Ուկրաինային ֆինանսական օգնության հատկացմանը անմիջապես ամերիկյան բյուջեից և միջազգային ֆինանսական ինստիտուտների, ոչ կառավարական հիմնադրամների և կազմակերպությունների գծով
  3. ԶՈՒ մարտական ներուժի ամրապնդում
  4. աջակցություն ՆԱՏՕ-ի հետ դաշնակցային հարաբերությունների ամրապնդման Ուկրաինայի ձգտմանը, այդ թվում՝ ուկրաինական տարածքում ռազմական բազաների տեղակայմանը և հետագա ինտեգրման հեռանկարին[17]։

Ընդ որում, ԱՄՆ-ի հետ հարաբերություններում Ուկրաինան բացարձակ գերատեսչական գործընկեր է, որին աջակցությունը ցուցաբերվում է միայն այն հարցերում և այնքանով, որքանով դա ձեռնտու է ամերիկյան վարչակազմին։ ԱՄՆ-ն չէր ձգտում անմիջական մասնակցություն ունենալ ուկրաինական ճգնաժամի կարգավորմանը՝ սահմանափակվելով Կիևի խորհրդակցությամբ, Բեռլինի և Փարիզի հետ անդրկուլիսյան բանակցություններով և Ռուսաստանի վրա տնտեսական ճնշմամբ, որը շատ դեպքերում կարելի է մեկնաբանել և որպես Ուկրաինայի աջակցություն, և որպես համաշխարհային շուկայում ամերիկյան և անդրազգային ընկերությունների մրցակիցների վերացման փորձ։ Ֆինանսա-վարկային օգնությունն Ուկրաինային միջազգային ֆինանսական կազմակերպություններից, որտեղ ԱՄՆ-ն առանցքային դեր է խաղում, իրականացվում է սահմանափակ սահմաններում, որոնք բավարար են միայն ուկրաինական տնտեսության գոյատևման համար, և խիստ պայմաններով[17]։

Ուկրաինայում հակամարտության հենց սկզբից ԱՄՆ Կոնգրեսը հանդես էր գալիս Ուկրաինային զենք մատակարարելու թույլտվության օգտին և դեռևս 2014 թվականին ընդունել էր «ուկրաինական ազատությանն աջակցելու մասին» օրենքը, որն արտոնում էր նման մատակարարումները։ Բարաք Օբամայի վարչակազմը, սակայն, խոչընդոտել է այդ ծրագրի իրագործմանը՝ վախենալով, որ դա կհանգեցնի ԱՄՆ-ին Դոնբասի հակամարտության մեջ ներքաշելուն[145]։ Այդ կապակցությամբ Օբամային առընթեր Ուկրաինային ռազմական օգնությունը սահմանափակվում էր «ոչ մահացու» հանդերձանքի տրամադրմամբ և ամերիկյան ընկերություններին առաջին առևտրային արտոնագրերը՝ Ուկրաինային մահաբեր սպառազինությունների սահմանափակ ցանկ մատակարարելու համար, սկսել են տրամադրվել միայն 2017 թվականին՝ Դոնալդ Թրամփի նոր ամերիկյան վարչակազմի օրոք[17]։

2017 թվականից Ուկրաինայի ղեկավարությունը, հաշվի առնելով այն, որ «նորմանդական ձևաչափով» (Ռուսաստան, Ուկրաինա, Գերմանիա, Ֆրանսիա) ուկրաինական ճգնաժամի կարգավորման գործընթացը Մինսկի համաձայնագրերի հիման վրա մտել է փակուղի, շեշտը դրել է Դոնալդ Թրամփի նոր ամերիկյան վարչակազմի միջնորդության վրա[146]։ Հարկ է նշել, որ Թրամփի նախընտրական արշավը տեղի է ունեցել Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների բարելավման կարգախոսի ներքո, և նրա հաղթանակը անհանգստություն է առաջացրել Կիևում, որն ակնհայտորեն շեշտը դրել է Հիլարի Քլինթոնի հաղթանակի վրա։ Պետրո Պորոշենկոյի վարչակազմի կողմից Հիլարի Քլինթոնի բացահայտ աջակցությունը դարձել է Ուկրաինայի իշխանությունների արտաքին քաղաքականության կարևորագույն սխալը[17]։ Իրավիճակը փոխվել է միայն Պորոշենկոյի՝ Վաշինգտոն կատարած շտապ այցից հետո, որի գլխավոր արդյունքներից մեկը դարձել Է Ուկրաինային ամերիկյան անտրացիտ մատակարարելու համաձայնագրի ստորագրումը[147]։ Ուկրաինայի հարցով ԱՄՆ-ի Պետդեպարտամենտի հատուկ ներկայացուցիչ է նշանակվել Կուրտ Վոլքերը, որը հայտնի է որպես «նորմանդական ձևաչափի» համոզված հակառակորդ, որը, նրա կարծիքով, ձեռնտու է միայն Ռուսաստանին[148]։

2017 թվականի դեկտեմբերին ելույթ ունենալով Ատլանտյան խորհրդում՝ ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնը հայտարարել է, որ ԱՄՆ-ն ուժի մեջ կթողնի հակառուսական պատժամիջոցների գործող ռեժիմը «այնքան ժամանակ, քանի դեռ չի դադարել Ռուսական ներխուժումն Ուկրաինա և մինչև նրա տարածքային ամբողջականությունը վերականգնվի»[149]։

2017 թվականի դեկտեմբերի վերջին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հաստատել է Ուկրաինային մահաբեր զենքի մատակարարումներ սկսելու ամերիկյան վարչակազմի մտադրությունը։ Ընդ որում, մատակարարվող զենքը «զուտ պաշտպանական» անվանելով, ԱՄՆ-ում այդ քայլը չեն համարում Մինսկի պայմանավորվածությունների խախտում։ մահաբեր զենքը, պաշտոնը, մատակարարումները սկսվում են 2018 թվականին, ներառում է Barrett M107A1 խոշոր տրամաչափի դիպուկահար հրացաններ, ռազմամթերք և դրանց մասեր, ինչպես նաև FGM-148 Javelin (210 հակատանկային հրթիռներ և 47 մլն դոլար արժողությամբ 35 կայանքներ) (2018 թվականի հունվարին Կուրտ Վոլքերը հայտարարել էր մատակարարվող հակատանկային համալիրների օգտագործման սահմանափակումների մասին[150]։ ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարության տվյալներով՝ 2014 թվականից ի վեր ԱՄՆ-ն ավելի քան 1 միլիարդ դոլար է ուղարկել անվտանգության ոլորտում Ուկրաինային աջակցելու (զինծառայողների պատրաստման և ռազմական տեխնիկայի գնման) համար[151]։

2018 թվականի հուլիսին ամերիկյան Raytheon-Lockheed ընկերությունների խումբը Պենտագոնից ստացել էր Javelin հակատանկային հրթիռային համալիրների արտադրության պայմանագիր, այդ թվում՝ Ուկրաինայի համար։ Ինչպես 2018 թվականի օգոստոսի վերջին հայտնել Է ԱՄՆ-ում Ուկրաինայի դեսպան Վալերի Չալին, Ուկրաինան ԱՄՆ-ին պաշտոնական հարցում է ուղարկել ՀՕՊ երեք համակարգերի գնման համար։ Նրա խոսքով՝ Ուկրաինան նաև ԱԹՍ-ների, հակահարաբերային ՌՏԿ-ների և հակահարաբերային համակարգերի կարիք ունի։ Այդ պահանջները հնչեցվել են Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոյի և ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի և ազգային անվտանգության հարցերով նրա խորհրդական Ջոն Բոլթոնի հանդիպումների ժամանակ[152]։

2018 թվականի մարտին Կուրտ Վոլքերը հայտարարել էր, որ Դոնեցկի և Լուգանսկի ժողովրդական հանրապետությունները պետք է վերացվեն, քանի որ չեն համապատասխանում Ուկրաինայի Սահմանադրությանը։ Նրա խոսքով՝ այդ հանրապետությունները «կազմավորումներ են, որոնք ստեղծվել են Ռուսաստանի կողմից, որպեսզի օգնեն քողարկել ՌԴ-ի դերը և ամրապնդեն շարունակվող հակամարտությունը»[153]։

Ուկրաինա-Եվրոպական միություն խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Ուկրաինայի և Եվրամիության միջև ասոցացման համաձայնագիր

Ուկրաինական նոր իշխանությունն անմիջապես ճանաչում է ստացել Եվրամիության և ԱՄՆ-ի կողմից։ Փետրվարի 24-ին Եվրահանձնաժողովի պաշտոնական ներկայացուցիչ Օլիվյե Բային Բրյուսելում հայտարարել էր, որ Եվրահանձնաժողովը լեգիտիմ է ճանաչել Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնակատար Ալեքսանդր Տուրչինովի նշանակումը[154]։

2014 թվականի մարտի 2-ին Ուկրաինայի նոր ղեկավարությունը կարգադրել էր վերսկսել եվրաինտեգրման գործընթացը։ Մարտի 21-ին Եվրամիության և Արսենի Յացենյուկի ներկայացուցիչները ստորագրել են Ասոցացման համաձայնագրի քաղաքական բլոկը[155]։ Հունիսի 27-ին ստորագրվեց համաձայնագրի տնտեսական մասը[156]։

2014 թվականի հուլիսի 11-ին Բրյուսելում տեղի ունեցան Ռուսաստանի, Եվրամիության և Ուկրաինայի առաջին եռակողմ բանակցությունները Եվրամիության և Ուկրաինայի ասոցացման համաձայնագրի իրականացման շուրջ։ Կողմերը քննարկել են Ասոցացման համաձայնագրի տնտեսական բլոկի մեջ մտնող ազատ առևտրի մասին համաձայնագրի իրագործման գործնական հարցերը՝ Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև առևտրի վրա դրա ազդեցության համատեքստում[13]։

2014 թվականի սեպտեմբերի 12-ին Ուկրաինա-Ռուսաստան-ԵՄ եռակողմ երկրորդ բանակցություններում պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց հետաձգել ԵՄ-ի հետ Ուկրաինայի ասոցացման շրջանակներում Խորը համապարփակ ազատ առևտրի գոտու ստեղծման համաձայնագրի իրագործումը մինչև 2015 թվականի առնվազն ավարտը և այդ ընթացքում ԱՊՀ շրջանակներում ազատ առևտրի ռեժիմի պահպանման մասին[157][158]։ Բանակցությունների ընթացքում, որոնք շարունակվել են մինչև 2015 թվականի վերջը, ռուսական կողմի առաջարկությունները չեն ընդունվել, և 2015 թվականի դեկտեմբերի 16-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հրամանագիր է ստորագրել 2016 թվականի հունվարի 1-ից Ուկրաինայի նկատմամբ ԱՊՀ ազատ առևտրի գոտու մասին պայմանագրի գործողությունը դադարեցնելու մասին՝ «ՌԴ շահերին և տնտեսական անվտանգությանը վերաբերող բացառիկ հանգամանքների կապակցությամբ, որոնք պահանջում են անհապաղ միջոցներ ձեռնարկել»[159]։

2014 թվականի սեպտեմբերի 16-ին Գերագույն ռադան հավանություն տվեց Ուկրաինայի և Եվրամիության միջև Ասոցացման համաձայնագրի վավերացման մասին օրինագծին, որը նույն օրը ստորագրվեց նախագահ Պետրո Պորոշենկոյի կողմից։ 2014 թվականի նոյեմբերի 1-ից Ուկրաինան ձեռնամուխ է եղել համաձայնագրի հիմնական դրույթների իրագործմանը՝ բացառելով ազատ առևտրի գոտու ստեղծումը[160]։

Չնայած Ուկրաինայի կողմից Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրմանը՝ երկրի ներդրումային ցուցանիշները Դոնբասում շարունակվող զինված հակամարտության ֆոնին վատացել են, իսկ տնտեսության հանգուցային ճյուղերը (այդ թվում՝ արտահանամետները) խոր ճգնաժամի մեջ են ընկել։ ԱՊՀ երկրների հետ առևտուրն ընկել է, և թեև ԱՊՀ երկրների հետ առևտրում բացասական սալդոն մասնակիորեն կրճատվել է, բայց դա բացատրվում է հիմնականում Եվրամիությանը պատկանող գազային պահեստարաններից գազի օգտագործման հաշվին ռուսական գազի գնումների ծավալների անկմամբ, այլ ոչ թե Ուկրաինային։ 2014 թվականի 11 ամիսների ընթացքում ԵՄ երկրներ արտահանումն աճել է ընդամենը 5 %-ով[161], իսկ 2015 թվականի առաջին չորս ամիսների արդյունքներով նվազել է 35 %-ով կամ 2,2 միլիարդ դոլարով։ Նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ։ 2015 թվականի հունվար-ապրիլ ամիսներին ԵՄ երկրներ արտահանման բաժինը կազմել է ուկրաինական արտահանման ընդհանուր ծավալի 34 %-ը, այն դեպքում, երբ Ուկրաինայից ընդհանուր արտահանումը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ նվազել է 34,7 %-ով[162][163]։

Ուկրաինա-ՆԱՏՕ խմբագրել

 
Պորոշենկոն և ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը

Ելույթ ունենալով 2014 թվականի նոյեմբերի 27-ին Գերագույն ռադայի նստաշրջանի բացմանը՝ Պորոշենկոն հայտարարել է ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի ինտեգրման կուրսի վերականգնման մասին, քանի որ «Ուկրաինայի արտադաշինքային կարգավիճակը չի կարող երաշխավորել մեր անվտանգությունն ու տարածքային ամբողջականությունը»։ 2014 թվականի դեկտեմբերի 23-ին Գերագույն ռադան չեղարկել Է Ուկրաինայի արտադաշինքային կարգավիճակը[164]։ Բաժնում հիմնական սկզբունքների մասին հայաստանի արտաքին քաղաքականության մասին «օրենքի ներքին ու արտաքին քաղաքականության հիմունքների» ամրագրված նորմը համագործակցության խորացման մասին ՆԱՏՕ-ի հետ «հասնելու չափանիշները, որոնք անհրաժեշտ են ձեռք բերելու համար այդ կազմակերպությանն անդամակցելու»։

Ուկրաինայի ռազմական դոկտրինի նոր խմբագրության համաձայն, որը հրապարակվել է 2015 թվականի սեպտեմբերի 24-ին Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնական կայքում, Ուկրաինան գերակա խնդիր է համարում ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության խորացումը և ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների համապատասխան ուժերի հետ մինչև 2020 թվականը զինված ուժերի լիակատար համատեղելիության հասնելը։ Հրաժարվելով արտադաշինքային կարգավիճակից՝ Ուկրաինան մտադիր է փոխել Ազգային անվտանգության ապահովման մոտեցումները՝ առաջնահերթություն տալով «Հավաքական անվտանգության եվրաատլանտյան և եվրոպական համակարգերի կատարելագործմանն ու զարգացմանը մասնակցելուն»։ «Դրա համար Ուկրաինան ինտեգրվելու է եվրոպական քաղաքական, տնտեսական, իրավական տարածքին՝ ԵՄ-ին անդամակցելու նպատակով, ինչպես նաև խորացնելու համագործակցությունը ՆԱՏՕ-ի հետ՝ այդ կազմակերպությանն անդամակցելու համար անհրաժեշտ չափանիշների հասնելու համար»,- ասված Է փաստաթղթում[165]։

ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության խորացումը նախատեսում է բազմակողմ հարաբերությունների զարգացում, մասնավորապես, Ուկրաինայի և ՆԱՏՕ-ի միջև հատուկ գործընկերության խարտիայի, «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագրի, ՆԱՏՕ-ի Օպերատիվ կարողությունների հայեցակարգի, ՆԱՏՕ-ի ուժերի պլանավորման և գնահատման գործընթացի (PARP) և Միջերկրածովյան երկխոսության շրջանակներում, մասնակցություն ՆԱՏՕ-ի հետ համատեղ գործողություններին, ԶՈՒ-ի բարեփոխում՝ ՆԱՏՕ-ի ստանդարտների ներդրման, ԶՈՒ շարժունակության ապահովման և դրանց ծավալման օպերատիվության, սպառազինության, ինչպես նաև ԶՈՒ ստորաբաժանումների և ՆԱՏՕ-ի անդամ պետությունների օպերատիվ համատեղելիության մասին[165]։

2017 թվականի փետրվարի 2-ին Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոն Funke գերմանական մեդիախմբի հրատարակություններին տված հարցազրույցում հայտարարել էր ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու շուրջ հանրաքվե անցկացնելու մտադրության մասին[166] (այդ մտադրությունն այդպես էլ մնացել է հռչակագիր)։ 2017 թվականի հունիսի 8-ին Գերագույն ռադան կողմ է քվեարկել օրինագծին, որով օրենսդրական մակարդակով ամրագրել է Ուկրաինայի ինտեգրումը եվրատլանտյան անվտանգության տարածք՝ ՆԱՏՕ-ին որպես արտաքին քաղաքականության առաջնահերթություններից մեկը անդամակցություն ձեռք բերելու նպատակով[167][168]։ Հուլիսի 10-ին ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը Կիևում բացել է կազմակերպության նոր գրասենյակ՝ Հյուսիսատլանտյան դաշինքի կապի գրասենյակի և տեղեկատվության ու փաստաթղթերի կենտրոնի տեղակայման համար[169]։

Ինչպես հայտնի է դարձել 2018 թվականի մարտի 10-ին, Ուկրաինան ստացել Է ՆԱՏՕ-ի ասպիրանտ երկրի կարգավիճակ[170]։ Նույն օրը Ուկրաինայի նախագահ Պորոշենկոն նամակ է հղել ՆԱՏՕ-ի ղեկավարությանը, որում խնդրել է ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու գործողությունների ծրագիր տրամադրել իր երկրին[171]։ Ուկրաինայի հարցով ԱՄՆ հատուկ ներկայացուցիչ Կուրտ Վոլքերը հայտարարել է, սակայն, որ Ուկրաինան դեռ պատրաստ չէ դառնալ կազմակերպության լիիրավ անդամ[172]։

2018 թվականի հուլիսի 5-ին նախագահ Պորոշենկոն ստորագրել է «Ուկրաինայի ազգային անվտանգության մասին» օրենքը, որը, նրա խոսքով, «կնպաստի ՆԱՏՕ-ի երկրների հետ պաշտպանական ոլորտում համատեղելիության ձեռքբերմանը»։ Օրենքը սահմանում է քաղաքացիական վերահսկողություն պաշտպանության նախարարության և անվտանգության ծառայության գործունեության նկատմամբ[173]։

2019-2024 խմբագրել

Նախագահական լիազորությունների ավարտից մեկ օր առաջ Ուկրաինայի նախագահ Պետրոր Պորոշենկոն, ելույթ ունենալով Կիևում Եվրոպայի օրվա առթիվ կազմակերպված միջոցառմանը, Վլադիմիր Զելենսկուն մի շարք խորհուրդներ է տվել Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականության վարման վերաբերյալ։ Պորոշենկոյի կարծիքով՝ այդ պաշտոնում Զելենսկու հիմնական խնդիրը պետք է դառնա Ուկրաինայի շարժումը դեպի Եվրամիություն։ Երկրորդ, Զելենսկու թիմը պետք է ամրապնդի միջազգային հանրության աջակցությունը Ուկրաինային. հենց այդ «կոալիցիան», Պորոշենկոյի խոսքով, «դիմակայում է ռուսական ագրեսիային»։ Այդ կապակցությամբ Մոսկվայի վրա պատժամիջոցային ճնշումը պետք է ուժեղացվի, որպեսզի «ապահովվի գրավյալ տարածքների նկատմամբ Ուկրաինական ինքնիշխանության վերականգնումը և Ղրիմի վերադարձը»։ Չորրորդ՝ անհրաժեշտ է «շարունակել և արդյունավետ կյանքի կոչել Ասոցացման համաձայնագիրը» (Ուկրաինայի և Եվրամիության միջև)։ Պորոշենկոն վստահ է, որ Զելենսկին պետք է շարունակի ոլորտային համագործակցությունը Եվրամիության հետ (թվային միություն, էներգետիկ միություն, Մաքսային միություն և Շենգենյան միություն), ինչպես նաև «ամենակարևորը»՝ «ստեղծել բոլոր պայմանները, որպեսզի մինչև 2023 թվականը Ուկրաինան համապատասխանի ԵՄ-ին անդամակցության չափանիշներին» և հնարավորություն ունենա հայտ ներկայացնել այդ միավորմանը անդամակցելու համար։ Եվրատլանտյան ինտեգրման շրջանակներում Պորոշենկոն Զելենսկուն խորհուրդ է տվել ստորագրել «ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի անդամակցության գործողությունների ծրագիրը»[174]։

Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականության հարցերով իր առաջին հայտարարություններում Վլադիմիր Զելենսկին հասկացրել է, որ մտադիր է շարունակել ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը վերականգնելու և եվրոպական ու եվրատլանտյան ինտեգրման հետագա զարգացման ուղեգիծը[175], կոչ է արել ԱՄՆ-ին ու Եվրամիությանը խստացնել Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցները, որպեսզի օգնի Ուկրաինային հաղթահարել «ռուսական ագրեսիան»[176], ընդգծել է նա, ինչ է ակնկալում եմ-ի աջակցությունը 2019 թվականից հետո Ուկրաինայի գազատրանսպորտային համակարգի միջոցով ռուսական գազի տարանցման շուրջ բանակցություններին և «Հյուսիսային հոսք-2» գազատարի շինարարության իրականացմանը հակազդելու հարցում ԵՄ-ի համերաշխ դիրքորոշմանը[177]։

 
Վլադիմիր Զելենսկին և Յենս Ստոլտենբերգը ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանում, Բրյուսել, 2019 թվականի հունիսի 4-ին

Զելենսկու առաջին արտասահմանյան աշխատանքային այցը Բրյուսել՝ Եվրամիության և ՆԱՏՕ-ի «մայրաքաղաքը», կայացել է հունիսի 4-5-ը։ Այդ այցի ընթացքում արված հայտարարությունները գրեթե չէին տարբերվում Պետրո Պորոշենկոյի հռետորաբանությունից, ինչը կոչված էր ցույց տալու Ուկրաինայի արտաքին քաղաքական կուրսի անփոփոխությունը[178][179]։ ԵՄ-ի ղեկավարների հետ բանակցությունների ընթացքում Զելենսկին նշել Է Եվրամիության հատուկ դերը «Ուկրաինայի դեմ ռուսական ագրեսիայի զսպման և դրա հետևանքով առաջացած հետևանքների հաղթահարման գործում», հայտարարել է, որ Եվրամիությանը և ՆԱՏՕ-ին լիիրավ անդամակցության ձեռքբերման ուղեգիծը մնում Է Ուկրաինայի արտաքին քաղաքականության անփոփոխ գերակայությունը, որն ամրագրված է նրա Սահմանադրությունում[180]։

Հունիսի 17-18-ը Զելենսկին պաշտոնական այցեր է կատարել Փարիզ և Բեռլին։ Այստեղ անցկացված բանակցությունները ցույց են տվել, որ Զելենսկին շարունակում է Պետրո Պորոշենկոյի կուրսը՝ հավատարիմ մնալով Ռուսաստանի նկատմամբ կոշտ դիրքորոշմանը։ Բանակցությունների գլխավոր թեմաներից մեկը դարձել է Ուկրաինայի արևելքում ռազմական հակամարտության դադարեցումը։ Զելենսկին հայտարարել է, որ «Եվրոպան չի կարողանա իրեն լիարժեք անվտանգ զգալ, քանի դեռ Ռուսաստանը ձևացնում է, թե միջազգային իրավունք պարզապես գոյություն չունի։ Ոչ ոք չի ցանկանում, որ Ուկրաինան դառնա վառոդի տակառիկ, որտեղ Ղրիմն ու Դոնբասը՝ բիկֆորդ Շնուրը»։ Ինչպես և Պորոշենկոն, Զելենսկին պնդում է, որ Ռուսաստանի վրա դիվանագիտական և պատժամիջոցային ճնշումը կպահպանվի[181][182]։

Հուլիսի սկզբին Զելենսկին աշխատանքային այց է կատարել Կանադա, որտեղ մի շարք հանդիպումներ է ունեցել, այդ թվում՝ Կանադայի վարչապետ Ջասթին Թրյուդոյի, արտաքին գործերի նախարար Խրիստյա Ֆրիլանդի[183], ուկրաինացիների համաշխարհային կոնգրեսի և Կանադայի[184] ուկրաինացիների Կոնգրեսի ղեկավարության և ԱՄՆ-ի հատուկ ներկայացուցիչ Կուրտ Վոլքերի հետ[185]։ Վարչապետ Ջասթին Թրյուդոյի հետ բանակցություններում կանադական կողմը հայտնել է, որ որոշում է կայացրել Ուկրաինան ավելացնել այն երկրների ցանկում, որոնց թույլատրված է կանադական զենք վաճառել[186][187]։

Օգոստոսի 7-8-ը Վլադիմիր Զելենսկին այցելել է Թուրքիա, որտեղ բանակցություններ է վարել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ[188][189], հանդիպել է ուկրաինական և ղրիմաթարական համայնքների ներկայացուցիչների հետ[190] և հանդիպում ունեցել Տիեզերական պատրիարք Բարդուղիմեոս I-ի հետ[191][192]։

Նոր նախագահի թիմի արտաքին քաղաքականության ևս մեկ ձեռքբերում դարձավ վերջին 20 տարվա ընթացքում Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի՝ Կիև կատարած առաջին այցը։ Նեթանյահուն պատրաստակամություն է հայտնել քննարկել Ուկրաինայի հետ ռազմական համագործակցությունը[193]։

Դոնբասի հակամարտության կարգավորում խմբագրել

Մայիսի 20-ին Վլադիմիր Զելենսկին, ստանձնելով նախագահի պաշտոնը, իր թիմի գլխավոր գերակայություններն է համարել երկրի արևելքում հրադադարը և «ուկրաինական Ղրիմի և Դոնբասի» վերադարձը[194]։

Մայիսի 24-ին Զելենսկին Գերմանիայի դաշնային կանցլեր Անգելա Մերկելի հետ հեռախոսով քննարկել է իրավիճակը «Դոնբասի ժամանակավորապես օկուպացված տարածքներում»։ Կողմերը հաստատել են փոխադարձ շահագրգռվածությունը՝ Դոնբաս խաղաղություն վերադարձնելու նպատակով ջանքերի ակտիվացման հարցում, այդ թվում՝ նորմանդական ձևաչափի շրջանակներում, և համաձայնեցրել են այդ ուղղությամբ առաջին համատեղ քայլերը[195]։

Հուլիսի 8-ին Վլադիմիր Զելենսկին դիմել է Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին՝ առաջարկելով Մինսկում բանակցություններ անցկացնել Մեծ Բրիտանիայի, Գերմանիայի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի մասնակցությամբ։ Քննարկման առաջարկված թեմաների թվում են Ղրիմի պատկանելությունն ու Ուկրաինայի արևելքում առկա հակամարտությունը։ Ռուսաստանի նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը խոստացել է, որ ստացված առաջարկը կուսումնասիրվի[106]։ Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն պաշտպանել է Զելենսկու նախաձեռնությունը[196]։ ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի՝ Դոնբասի հակամարտության կարգավորման շուրջ բանակցությունների նորմանդական ձևաչափին միանալու գաղափարը դեռևս մայիսի 30-ին հայտնել Է նախագահական ընտրություններում Զելենսկիի թիմի անդամ Դմիտրի Ռազումկովը։ «այդ երկու պետությունները Բուդապեշտի հուշագրի ստորագրողներն են։ Մենք պատրաստ ենք շարունակել բանակցությունները, - ասել է նա։ Այդ ջանքերի համախմբումը «Նորմանդիայի» հիմքի վրա հնարավորություն կտա ավելի արդյունավետ ազդել գործընթացի վրա»[197]։

Հուլիսի 11-ին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել էր, որ Ռուսաստանը պատրաստ է նորմանդական ձևաչափով ընդլայնված հանդիպման Ուկրաինայի կառավարության և խորհրդարանի ձևավորումից հետո, սակայն հստակեցրել էր, որ տեղյակ չէ, թե ինչպես են Ուկրաինայի առաջարկին «արձագանքում» հանդիպման մյուս պոտենցիալ մասնակիցները[198]։ Մինչդեռ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի ներկայացուցիչը ՏԱՍՍ-ի հետ զրույցում հայտնել է, որ Պետդեպարտամենտը չի պաշտպանել Վլադիմիր Զելենսկու առաջարկը Դոնբասի իրադրության շուրջ բանակցությունների ձևաչափի փոփոխման վերաբերյալ. «այդ խոչընդոտը Ռուսաստանի մոտ քաղաքական կամքի բացակայությունն է»[199]։

Հուլիսի 11-ին տեղի է ունեցել առաջին հեռախոսազրույցը Զելենսկու և Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի միջև։ Ինչպես հայտնել Է ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը, հեռախոսազրույցը կայացել է ուկրաինական կողմի նախաձեռնությամբ։ Նրա խոսքով՝ նախագահները քննարկել են Դոնբասի իրադրությունը, ինչպես նաև «երկու կողմերից պահվող անձանց վերադարձնելու» աշխատանքը։ Պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց այդ քննարկումը շարունակել փորձագետների մակարդակով։ Ավելի ուշ Ուկրաինայի նախագահի մամուլի ծառայությունը հայտնել էր, որ զրույցի գլխավոր թեման եղել է Կերչենի նեղուցի շրջանում ձերբակալված նավաստիների, ինչպես նաև «Ուկրաինայի մյուս քաղաքացիների ազատ արձակումը, որոնք պահվում են Ռուսաստանի տարածքում»[200][201]։ Հեռախոսազրույցը հանգեցրել է պահված անձանց ազատ արձակման ուղղությամբ ջանքերի զգալի ակտիվացմանը։ առաջին խոսակցության հաջորդ օրը Փարիզում տեղի է ունեցել «նորմանդական քառյակի» երկրների ղեկավարների արտաքին քաղաքական խորհրդականների և օգնականների հանդիպումը, որտեղ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել գերիների փոխանակման, այսպես կոչված, «հացի զինադադարի» մասին՝ բերքահավաքի ժամանակաշրջանում, Լուգանսկի ստանիցայում ականազերծելու մասին[202]։

Օգոստոսի 28-ին ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջոն Բոլթոնի հետ հանդիպման ժամանակ Զելենսկին հույս է հայտնել, որ ԱՄՆ-ը կկարողանա ավելի շատ ներգրավվել Դոնբասի շուրջ բանակցային գործընթացում, և նշել է, որ Ուկրաինան կողջուներ ԱՄՆ-ի միացումը նորմանդական ձևաչափին[203]։ Ավելի վաղ Ֆրանսիայի ԱԳՆ-ում հայտարարել էին, որ Փարիզն ու Բեռլինը «կանոնավոր երկխոսություն են վարում» Վաշինգտոնի հետ ուկրաինական խնդրի շուրջ, սակայն «նորմանդական ձևաչափի» ընդլայնման հնարավորության հարցը նրանց կողմից չի քննարկվում[204]։

Ուկրաինա-Ռուսաստան խմբագրել

Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինայի քաղաքացիներին քաղաքացիություն տրամադրելու պարզեցված կարգի սահմանում խմբագրել

Ապրիլի 24-ին՝ Ուկրաինայում նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլից երեք օր անց, Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հրամանագիր է ստորագրել, որը Դոնբասի բնակիչներին թույլ է տալիս պարզեցված կարգով ՌԴ քաղաքացիություն ստանալ[205][206]։

Մեկնաբանելով այդ հաղորդագրությունը՝ Վլադիմիր Զելենսկին Ֆեյսբուքում հայտարարել է. «Ուկրաինան չի հրաժարվի հետխորհրդային երկրների համար ժողովրդավարության օրինակ ծառայելու իր առաքելությունից։ Ուկրաինան չի հրաժարվի իր առաքելությունից»[207]։

Խոսելով Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև հարաբերությունների մասին՝ Զելենսկին հայտարարել է. «Ուկրաինայի և ուկրաինացիների հետ չպետք է խոսել սպառնալիքների, ռազմական և տնտեսական ճնշման լեզվով։ Սա կրակի դադարեցման և Մինսկի գործընթացի ապաշրջափակման լավագույն ճանապարհը չէ... մեր կողմից Մենք պատրաստ ենք քննարկել Ուկրաինայի և Ռուսաստանի գոյակցության նոր պայմանները։ Հասկանալով, որ իրական կարգավորումը տեղի կունենա միայն ամբողջական դեօկուպացիայից հետո։ Ինչպես Դոնբասը, այնպես էլ Ղրիմը»[207]։

Մայիսի սկզբին Զելենսկին հայտարարել էր, որ Ուկրաինա նավթամթերքի արտահանման Ռուսաստանի սահմանած արգելքը, ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի բնակիչներին ռուսական անձնագրերի տրամադրման կետերի բացումը, ինչպես նաև «ուկրաինացիներին գերության մեջ պահելը» ոչ ոքի չի մոտեցնում երկու երկրների միջև հարաբերությունների կարգավորումը[208]։

Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարարությունը բողոք է հայտնել Ուկրաինայի քաղաքացիներին անձնագրերի տրամադրման կենտրոնների աշխատանքի մեկնարկի կապակցությամբ՝ հայտարարելով, որ «Կրեմլի նշված միջազգային հակաիրավական գործողությունները կոպտորեն խախտում են Ուկրաինայի պետական ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը»։ Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարարությունը պահանջել է միջազգային հանրությունից չճանաչել և չընդունել այն փաստաթղթերը, որոնք Ռուսաստանի կողմից տրվել են Ուկրաինայի այն քաղաքացիներին, որոնք բնակվում են ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում, ինչպես նաև ուժեղացնել ճնշումը և ընդլայնել պատժամիջոցները «ագրեսոր պետության դեմ»[209][210]։

Մայիսի 1-ին նախագահ Պուտինը հրամանագիր է ստորագրել, որը հնարավորություն է տալիս պարզեցված կարգով դիմել Ուկրաինայի քաղաքացիների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց լրացուցիչ կատեգորիաներին ՌԴ քաղաքացիություն ստանալու համար[211][212]։

Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն հայտարարել է, որ չի ճանաչում ՌԴ-ի նորմատիվ-իրավական ակտերը, որոնք ուղղված են ուկրաինացիներին ռուսական քաղաքացիություն տրամադրելու ընթացակարգի պարզեցմանը։ «ՌԴ նախագահի հրապարակված հրամանագիրը... Ինչպես և ՌԴ-ի բոլոր նախկին և հնարավոր ապագա նորմատիվ-իրավական ակտերը, որոնք ուղղված են Ուկրաինայի քաղաքացիներին հակաիրավական եղանակով ՌԴ քաղաքացիություն տրամադրելուն, եղել են, կան և կլինեն իրավաբանորեն առոչինչ, որևէ իրավական հետևանքներ չեն ունենա»[213]։

Մայիսի 8-ին Պորոշենկոյին կից Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարար Պավել Կլիմկինը դիմել է ԵՄ-ին, ՆԱՏՕ-ին, G-7-ին և «գործընկեր երկրներին»՝ պաշտոնապես կոչ անելով ընդլայնել Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցները։ Ուկրաինայի ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Եկատերինա Զելենկոյի խոսքով՝ Կիևում «ակնկալում է հստակ և հետևողական աջակցություն Ուկրաինայի դիրքորոշմանը», մասնավորապես, այն բանի, որ պարզեցված ընթացակարգով Ուկրաինայի քաղաքացիներին տրվող ռուսական անձնագրերը չեն ճանաչվի, իսկ տնտեսական և անձնական պատժամիջոցները կընդլայնվեն[214]։

Հուլիսի 17-ին Վլադիմիր Պուտինը հրամանագիր է ստորագրել, որով Ռուսաստանի քաղաքացիություն ստանալու պարզեցված կարգը տարածվում է Ուկրաինայի Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի բոլոր բնակիչների վրա, այդ թվում՝ Ուկրաինայի իշխանությունների վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներում գրանցված[215]։

Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն Ռուսաստանի նախագահի նոր հրամանագիրն անվանել է «միջամտություն Ուկրաինայի ներքին գործերին» և «լուրջ սպառնալիք ամբողջ եվրոպական մայրցամաքում անվտանգության համար» և պահանջել է «անհապաղ վերացնել Ուկրաինայի նկատմամբ բոլոր ագրեսիվ որոշումները»․ «այդ սադրանքն արվել է ի պատասխան իրավիճակի ապաԷսկալացման վերաբերյալ ուկրաինական կողմի նախաձեռնություններին։ Չնայած շուտափույթ խաղաղության հաստատման ձգտման մասին բազմաթիվ հայտարարություններին՝ Կրեմլն իր գործողություններով ցույց է տալիս Ուկրաինայի դեմ հիբրիդային պատերազմը շարունակելու անկեղծ մտադրությունը», - ասված Է Ուկրաինայի ԱԳՆ հայտարարության մեջ[216]։

Օգոստոսի 13-ին Զելենսկին կառավարությանը հանձնարարել է օրինագիծ մշակել ռուսաստանցիների համար քաղաքացիություն ստանալու պարզեցված կարգի մասին, որոնք «հետապնդումների են ենթարկվել քաղաքական համոզմունքների հիման վրա», ինչպես նաև օտարերկրացիներին և քաղաքացիություն չունեցող անձանց, որոնք մասնակցել են «Ուկրաինայի ազգային անվտանգության և պաշտպանության ապահովմանը»։ Ընդ որում, Ուկրաինայի քաղաքացիություն ստանալ ցանկացողները պետք է հրաժարվեն իրենց արդեն իսկ ունեցած քաղաքացիությունից, ինչպես նաև փաստաթղթերով հաստատեն քաղաքական հետապնդման փաստը[217]։

Ռուսաստանի դիվանագիտական հակազդեցություն խմբագրել

Ուկրաինան Վլադիմիր Զելենսկու օրոք շարունակել է արտաքին քաղաքական բոլոր մակարդակներում Ռուսաստանին հակազդելու և միջազգային հանրության ուշադրությունը ռուսական գործողությունների վրա հրավիրելու նախկին պրակտիկան, որոնք, Ուկրաինայի կարծիքով, խափանում են նրա ինքնիշխանությունը և խախտում են ուկրաինացի քաղաքացիների իրավունքները։

Հունիսի 25-ին Զելենսկին հիասթափություն է հայտնել ԵԽԽՎ-ի որոշումից, որը թույլ է տվել առանց սահմանափակումների վերադարձնել ռուսական պատվիրակության լիազորությունները. «փորձում էր համոզել պարոն Մակրոնին և տիկին Մերկելին, որ ԵԽԽՎ ռուսական պատվիրակության վերադարձը հնարավոր է միայն այն բանից հետո, երբ Ռուսաստանը կատարի վեհաժողովի սկզբունքային պահանջները։ Ափսոս, որ մեր եվրոպացի գործընկերները մեզ չեն լսել և այլ կերպ են վարվել»,- գրել է Զելենսկին Ֆեյսբուքյան իր էջում[218]։

«Մեծ ութնյակի» հնարավոր վերականգնման և համաշխարհային տերությունների այդ ոչ պաշտոնական քաղաքական ակումբ Ռուսաստանի վերադարձի մասին տեղեկատվության հայտնվելու դեպքում Զելենսկին ակտիվություն է ծավալել դրան խանգարելու նպատակով, ինչպես հաղորդել Է Ուկրաինայի նախագահի մամուլի ծառայությունը, նա հեռախոսազրույցներ է ունեցել Կանադայի վարչապետ Ջասթին Թրյուդոյի, Եվրախորհրդի ղեկավար Դոնալդ Տուսկի, Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Բորիս Ջոնսոնի հետ։ Զելենսկին նշել է այն պայմանները, որոնց դեպքում, նրա կարծիքով, Ռուսաստանը կարող է հույս ունենալ կրկին զբաղեցնել իր տեղը «բարձր դիվանագիտության օրակարգում» և վերականգնվել G8-ում. դա «գրավյալ Ղրիմի վերադարձն է, Դոնբասում մարտական գործողությունների դադարեցումը և ավելի քան հարյուր քաղաքական բանտարկյալների և ուկրաինացի նավաստիների ազատ արձակումը, որոնց պահում է Կրեմլը»[219]։

Ուկրաինա-ԱՊՀ երկրներ խմբագրել

Օգոստոսին տեղի ունեցավ Ռուսաստանի, Ուկրաինայի և Բելառուսի նկարիչների պլեներ առողջարանում։ Սեպտեմբերին Ուկրաինան և Մոլդովան պայմանավորվել են քաղաքացիների փոխադարձ ուղևորությունների մասին ID քարտերով։ Նոյեմբերին Ադրբեջանն ու Ուկրաինան պայմանավորվել են համագործակցության մասին։ Դեկտեմբերին Գրոդնոն և Խերսոնը համագործակցության համաձայնագիր են ստորագրել։ Ուկրաինայի և Մոլդովայի ոստիկանները պայմանավորվել են պայքարել կիբերհանցագործությունների դեմ։ Տարին մի քանի անգամ անցկացվում Է Բելառուսի և Ուկրաինայի տարածաշրջանների համաժողովը[220]։

Ուկրաինա-ԱՄՆ խմբագրել

2019 թվականի գարնանը կայացած նախագահական ընտրություններում Վլադիմիր Զելենսկու հաղթանակից հետո Կուրտ Վոլքերը հունգարական Valasz Online-ին տված հարցազրույցում նախազգուշացում է արել ընտրված նախագահի հասցեին՝ նշելով, որ եթե նա փորձի կարգավորել հակամարտությունը Դոնբասում՝ տարածքների մի մասից Ռուսաստանի օգտին հրաժարվելու ճանապարհով, նա հայրենակիցներին շատ արագ կմոտեցնի իր դեմ։ Վոլքերը համոզմունք է հայտնել, որ հակամարտության կարգավորման լավագույն ուղին ՄԱԿ-ի խաղաղապահ առաքելության Դոնբաս ուղարկելու առաջարկի զարգացումն է, ինչպես նաև Կիևի կողմից իրականացվող բարեփոխումների շարունակումը[221]։

Մայիսի 28-ին՝ Վլադիմիր Զելենսկիի պաշտոնն ստանձնելուց մեկ շաբաթ անց, Կուրտ Վոլքերը պատասխանել է համաշխարհային ԶԼՄ-ների հարցերին՝ բացատրելով ԱՄՆ-ի քաղաքականությունը Ուկրաինայի նկատմամբ այնտեղ կայացած նախագահական ընտրություններից հետո և Դոնբասի կարգավորման ամերիկյան տեսլականը։ Վոլքերը հայտարարել է, որ Մինսկի համաձայնությունների կատարման տեսանկյունից «Ուկրաինան չի կարող ավելին անել, քան նա արդեն արել է», և հակամարտության պատճառ է համարել «ռուսական օկուպացիան»[222]։

Հուլիսի 6-ին Զելենսկին հայտարարել է, որ իր կարծիքով միայն ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը կարող է կանգնեցնել «Հյուսիսային հոսք-2» գազատարի շինարարությունը, քանի որ Եվրոպայի համար «հարցն արդեն վաղուց լուծված է», ընդ որում Ուկրաինայի կարծիքը ոչ ոքի չի հետաքրքրում, ինչպես նաև ԵԽԽՎ-ին Ռուսաստանի վերադարձի հետ կապված իրավիճակում. «մենք արդեն հասկանում ենք, որ Դանիայից բացի, ամբողջ Եվրոպան կաջակցի «Հյուսիսային հոսքի» կառուցմանը, թաքցնելու իմաստ չկա։ Ոչ Մերկելը, ոչ Մակրոնը չեն ազդի «Հյուսիսային հոսքի» շարունակության վրա, քանի որ նրանց վրա շատ է ազդում նրանց տեղական բիզնեսը»[223]։

Օգոստոսի 28-ին Կիև է այցելել ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջոն Բոլթոնը։ Բոլթոնի և Զելենսկու բանակցություններում քննարկվել են պետությունների միջև ռազմավարական գործընկերության ամրապնդման առաջնահերթ միջոցառումները, անվտանգության և պաշտպանության, էներգետիկ անվտանգության ոլորտներում համագործակցության խորացման հնարավորությունները, ինչպես նաև ԶՈՒ և Ուկրաինական պաշտպանական արդյունաբերության բարեփոխման հարցերում։ Զելենսկին շնորհակալություն է հայտնել ամերիկյան կողմին «Ուկրաինայի ինքնիշխանությանն ու տարածքային ամբողջականությանը հզոր աջակցության, Ղրիմի նկատմամբ հետևողական պաշտոնական քաղաքականության և Դոնբասի խաղաղ կարգավորման գործում առաջընթացի հասնելու ջանքերի համար»[203]։

Ավելի վաղ The Wall Street Journal թերթը հայտնել էր, որ Բոլթոնի և Զելենսկու Հանդիպման հիմնական թեմաներից մեկը պետք է դառնար Չինական Skyrizon Aircraft և Xinwei Group ընկերությունների կողմից «Մոթոր Սիչ» ավիացիոն շարժիչների արտադրության Ուկրաինական գործարանի բաժնետոմսերի ավելի քան 50 %-ը գնելու պատրաստվող գործարքը, որին ԱՄՆ-ը մտադիր է խանգարել, քանի որ այն կարող է զգալիորեն բարձրացնել Չինաստանի ռազմարդյունաբերական ներուժը[224][225][226]։ Ուկրաինայում ԱՄՆ դեսպանատան մամուլի ծառայությունից հայտնել են, որ օգոստոսի 27-ին Ջոն Բոլթոնը Ուկրաինայի ԱԱՊԽ քարտուղար Ալեքսանդր Դանիլյուկի հետ քննարկել է «Ուկրաինայի արդյունաբերությունը Չինաստանի անբարեխիղճ տնտեսական վարքագծից պաշտպանելու» հարցը[204]։

Ուկրաինա-Եվրոպական միություն խմբագրել

Հուլիսի 8-ին Կիևում կայացել է Ուկրաինա-ԵՄ 21-րդ գագաթնաժողովը՝ Եվրոպական խորհրդի նախագահ Դոնալդ Տուսկի և Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Ժան Կլոդ Յունկերի մասնակցությամբ։ Կողմերը քննարկել են մակրոֆինանսական օգնության ծրագիրը, որի շրջանակներում ԵՄ-ն պատրաստ Է Ուկրաինային 500 միլիոն եվրո հատկացնել[227]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «О провозглашении независимости Украины»
  2. ↑ ОЛЕГ Ъ-МЕДВЕДЕВ (1991 թ․ դեկտեմբերի 9). «Референдум и выборы на Украине» (ռուսերեն). Журнал "Коммерсантъ Власть".
  3. ↑ «Распад СССР. Образование Российской Федерации | Виртуальная выставка к 1150-летию зарождения российской государственности». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 11-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  4. ↑ Постановление Верховного Совета Украины от 10 декабря 1991 года № 1958-XII «О ратификации Соглашения о создании Содружества Независимых Государств»
  5. ↑ Закон Украины от 19.06.1992 № 2480-XII
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Усова Л. С. Внешняя политика Украины: между внеблоковостью и евроатлантической интеграцией // Власть. — 2011. — В. 7. — ISSN 2071-5358.
  7. ↑ Збигнев Бжезинский. Выбор: мировое господство или глобальное лидерство. — 2006
  8. ↑ Меморандум о гарантиях безопасности в связи с присоединением Украины к Договору о нераспространении ядерного оружия
  9. ↑ 9,0 9,1 Заклятые соседи // Высокие отношения. Lenta.ru
  10. ↑ Сообщение для СМИ «О направлении ноты МИД России по Черноморскому флоту» // Официальный сайт МИД РФ, 03 апреля 2014 года
  11. ↑ Кондратюк Е. А. КОНЦЕПТУАЛЬНЫЕ ОСНОВЫ ПОЛИТИКИ ЕС В ОТНОШЕНИИ УКРАИНЫ В 1990-Е ГГ. // Ученые записки. Электронный научный журнал Курского государственного университета, № 3 (19) / 2011
  12. ↑ EU-Ukraine Summits: 16 Years of Wheel-Spinning // The Ukrainian Week, 28 February 2012
  13. ↑ 13,0 13,1 Соглашение об ассоциации между ЕС и Украиной. Досье. ИТАР-ТАСС, 21.03.2014, обновлено 16.09.2014
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 NATO’s relations with Ukraine, NATO official site
  15. ↑ Charter on a Distinctive Partnership between the North Atlantic Treaty Organization and Ukraine, Madrid, 9 July 1997, NATO official cite
  16. ↑ Манекин Р. В., Корнилов Д. В. Украина в системе международных отношений — Русский журнал, 23 Января 2001
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 17,6 17,7 Гущин А. В. Украина после Евромайдана. Пять лет кризиса и надежд: рабочая тетрадь № 54/2019 [А. В. Гущин, А. С. Левченков; гл. ред. И. С. Иванов]; Российский совет по международным делам (РСМД). — М.: НП РСМД, 2019. — 60 с. — ISBN 978-5-6042566-5-7
  18. ↑ «Что ждет Крым и Севастополь?». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 2-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  19. ↑ Россия. Украина. НАТО. Крым
  20. ↑ Фиаско Кремля. Как Россия и Украина президента выбирали
  21. ↑ Ющенко пообещал не трогать российский флот в Крыму до 2017 года
  22. ↑ Баррозу: ЕС намерен завершить переговоры по СА и ЗСТ с Украиной, РБК Украіна, 19.12.2011
  23. ↑ 23,0 23,1 «Ю. А. Ляшук, Бухарестский саммит НАТО и трансформация альянса // Журнал международного права и международных отношений, № 2/2008». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
  24. ↑ Заявление по итогам встречи в верхах в Бухаресте, 3 апреля 2008 г.
  25. ↑ Украина и Грузия в конечном счёте присоединятся к союзу
  26. ↑ Украина прикроет Грузию морем Пообещав не пустить корабли ЧФ РФ обратно
  27. ↑ «Frankfurter Allgemeine»: «Лукашенко поджал хвост, когда российские ВВС бомбили цели возле Тбилиси»
  28. ↑ Украина предостерегает Россию от участия кораблей ЧФ в конфликте вокруг Южной Осетии — заявление МИД
  29. ↑ Украина обещает не пустить корабли ЧФ из Грузии обратно в Крым
  30. ↑ Ющенко: Украина «втягивается в военные конфликты, не желая того»
  31. ↑ Ющенко объяснил, что из-за кораблей ЧФ Украина втягивается в войну
  32. ↑ Ющенко ограничил передвижения Черноморского флота РФ
  33. ↑ МИД РФ расценивает указ Ющенко о ЧФ как новый антироссийский шаг
  34. ↑ «В.Ющенко: Черноморский флот РФ — угроза безопасности Украины». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  35. ↑ Россия и Украина подписали соглашение по ЧФ РФ
  36. ↑ «Госдума ратифицировала соглашение по Черноморскому флоту» — Lenta.ru (27.04.2010)
  37. ↑ Пантин В. И., Лапкин В. В. Тенденции политического развития современной Украины: основные риски и альтернативы //Внутриполитические процессы в России и на Украине и перспективы российско-украинских отношений в период 2014—2020 гг. М.: ИМЭМО РАН, 2014
  38. ↑ «Медведев обрисовал перспективы Украины в ТС: Или все, или ничего» (Press release). сайт "zn.ua". 2013-17-03. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 17-ին.
  39. ↑ Медведев «разрешил» Украине остаться наблюдателем в ТС и не исключил применение санкций к украинским товарам. Сегодня.ua, 25.09.2013
  40. ↑ Янукович ликвидировал комиссию по подготовке Украины к вступлению в НАТО // Gazeta.Ru, 3 апреля 2010
  41. ↑ «Клюев заверил ЕС, что евроинтеграция — стратегический приоритет Украины — Новости — Зеркало недели. Украина». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  42. ↑ «Украина будет платить Евросоюзу за участие в его программах» (ռուսերեն). «УНИАН». 2010 թ․ նոյեմբերի 22. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  43. ↑ Hawley, Charles (2011 թ․ հոկտեմբերի 12). «'Ukraine May Soon Have Pariah Status Like Belarus'». Spiegel Online International (անգլերեն). Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
  44. ↑ «アーカイブされたコピー». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.
  45. ↑ Украина и ЕС парафировали соглашение об ассоциации — Новости политической власти — Переговоры о новом соглашении продолжались с 2007 года. | СЕГОДНЯ
  46. ↑ Украина приостанавливает подготовку к ассоциации с ЕС — Кабмин : Новости УНИАН
  47. ↑ Вопрос вступления Украины в ТС должен всесторонне обсуждаться — Янукович. AIF.ru, 04.03.2013
  48. ↑ Баррозу предложил Украине выбрать: ЕС или Таможенный союз с Россией. AIF.ru, 25.02.2013
  49. ↑ Правительство Украины одобрило соглашение об ассоциации с ЕС — Радио Свобода, 18.09.2013
  50. ↑ Промышленники попросили Януковича отложить на год ассоциацию с ЕС // УНИАН от 12 ноября 2013
  51. ↑ Украина приостанавливает подготовку к ассоциации с ЕС — Кабмин // УНИАН
  52. ↑ Бойко рассказал, почему приостановлена подготовка к ассоциации с ЕС // УНИАН
  53. ↑ «Янукович не стал подписывать соглашение об ассоциации. Таймер, 29.11.2013». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 29-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  54. ↑ «Переворот на Украине: что произошло год назад и к чему привела смена власти в Киеве». ТАСС. 2015 թ․ փետրվարի 20. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 17-ին.
  55. ↑ Думский комитет по делам СНГ: Янукович остается легитимным президентом // ՌԻԱ Նովոստի, 25.02.2015
  56. ↑ В России Януковича все ещё считают президентом — Слуцкий // Украинская правда, 25.02.2014
  57. ↑ Революция желает познакомиться // Lenta.ru, 26.02.2014
  58. ↑ Владимир Путин ответил на вопросы журналистов о ситуации на Украине // kremlin.ru, 04.03.2014
  59. ↑ Бильдт: Новое правительство Украины надо поддержать немедленно
  60. ↑ Евродепутат: ЕС признает легитимность новой власти в Украине
  61. ↑ США приветствуют освобождение Тимошенко и работу Верховной рады
  62. ↑ США не называют происходящее в Украине переворотом
  63. ↑ Gwendolyn Sasse International linkages and the dynamics of conflict: revisiting the post-Soviet conflicts(անգլ.) // East European Politics. — 2016. — Т. 32. — № 3. — С. 289—296. — doi:10.1080/21599165.2016.1176560
  64. ↑ «Положение в области прав человека и прав национальных меньшинств на Украине». БДИПЧ. 2014 թ․ մայիսի 12.
  65. ↑ «Путин объяснил, в связи с чем принял решение возвратить Крым в состав России». ТАСС. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 27-ին.
  66. ↑ Стенограмма заседания Совета национальной безопасности и обороны Украины от 28 февраля 2014 года («О неотложных мерах по обеспечению национальной безопасности, суверенитета и территориальной целостности Украины»)(ուկր.)
  67. ↑ Про Звернення Верховної Ради України до держав-гарантів відповідно до Меморандуму про гарантії безпеки у зв’язку з приєднанням України до Договору про нерозповсюдження ядерної зброї(ուկր.)
  68. ↑ Письмо Постоянного представителя Украины при Организации Объединённых Наций от 28 февраля 2014 года на имя Председателя Совета Безопасности
  69. ↑ Совбез ООН выразил поддержку территориальной целостности Украины и напомнил всем, в том числе и России, о выполнении международных обязательств
  70. ↑ 70,0 70,1 О встрече в МИД России с советником-посланником Посольства Украины в Российской Федерации // МИД РФ, 28.02.2014
  71. ↑ Киев высказал протест российской стороне в связи с нарушением воздушного пространства Украины и двусторонних соглашений
  72. ↑ Турчинов призвал Путина «остановить провокацию» в Крыму
  73. ↑ Совет Госдумы принял обращение к президенту по ситуации в Крыму // Российская газета,01.03.2014
  74. ↑ Президент России
  75. ↑ Совет Федерации разрешил использовать ВС России на Украине // ՌԻԱ Նովոստի, 01.03.2014
  76. ↑ Putin ready to invade Ukraine; Kiev warns of war Արխիվացված 2014-06-16 Wayback Machine(անգլ.) // Reuters, 01.03.2014
  77. ↑ «Брифінг в МЗС». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  78. ↑ Командующему ЧФ РФ инкриминируют совершение преступлений на территории Крыма. ИТАР-ТАСС, 06.03.2014
  79. ↑ Интервью с Андреем Дещицей // Эхо Москвы
  80. ↑ Брифінг в МЗС Արխիվացված 2015-12-08 Wayback Machine // МИД Украины, 19.03.2014
  81. ↑ Андрій Парубій: Україна розпочинає процес виходу з СНД Արխիվացված 2015-12-08 Wayback Machine(ուկր.)
  82. ↑ Рада просит участников Будапештского меморандума сохранить территориальную целостность Украины, применяя все возможные меры
  83. ↑ «Заява Міністерства закордонних справ України». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  84. ↑ Обама заявляет о неприемлемости крымского референдума
  85. ↑ Звернення Верховної Ради України до Організації Об'єднаних Націй
  86. ↑ Россия применила право вето при голосовании резолюции Совета Безопасности по Украине
  87. ↑ Крымский парламент принял решение о вхождении Крыма в состав России
  88. ↑ Договор между Российской Федерацией и Республикой Крым о принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов
  89. ↑ Путин, Константинов, Аксёнов и Чалый подписали договор о принятии в РФ Республики Крым // ИТАР-ТАСС
  90. ↑ «Коментар МЗС України щодо постанови «Про незалежність Криму» від 17 березня 2014 року». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  91. ↑ «Посла України в РФ Володимира Єльченка відкликано для консультацій». МИД Украины. 2014 թ․ մարտի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  92. ↑ «МЗС України викликало Тимчасового повіреного у справах РФ в Україні для вручення ноти протесту» (ուկրաիներեն). МИД Украины. 2014 թ․ մարտի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 22-ին.
  93. ↑ «Верховная рада Украины приняла «Декларацию о борьбе за освобождение Украины»». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  94. ↑ Турчинов: Украина выступает за создание в Крыму «демилитаризованной зоны». ИТАР-ТАСС, 21.03.2014
  95. ↑ Press Briefing by Press Secretary Jay Carney, 3/18/2014
  96. ↑ «One Year Later — Russia's Occupation of Crimea». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
  97. ↑ «Выводы Европейского Совета касательно Украины (21/03/2014)». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  98. ↑ «European Parliament resolution of 17 April 2014 on Russian pressure on Eastern Partnership countries and in particular destabilisation of eastern Ukraine» (անգլերեն). Европарламент. 2014 թ․ ապրիլի 17. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 8-ին.
  99. ↑ Russian ambassador to Australia called in to explain troops in Crimea
  100. ↑ Ещё пять стран, включая Украину и Норвегию, ввели санкции против РФ. РИА Новости, 11.04.2014
  101. ↑ Consideration of the annulment of the previously ratified credentials of the delegation of the Russian Federation (follow-up to paragraph 16 of Resolution 2034 (2015))
  102. ↑ «Resolution on Clear, Gross and Uncorrected Violations of Helsinki Principles by the Russian Federation». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
  103. ↑ Хельсинкская декларация и резолюции, принятые Парламентской Ассамблеей ОБСЕ на двадцать четвёртой ежегодной сессии. Хельсинки, 5-9 июля 2015 года
  104. ↑ Интервью Министра иностранных дел России С. В. Лаврова телеканалу «Блумберг», Москва, 14 мая 2014 года
  105. ↑ СБУ запретила въезд в Украину более 100 гражданам РФ — депутат // Интерфакс-Украина, 11.04.2014
  106. ↑ 106,0 106,1 106,2 Украина в ООН требует освобождения Сущенко // Интерфакс-Украина, 04.05.2019
  107. ↑ «Договор между Российской Федерацией и Украиной о сотрудничестве в использовании Азовского моря и Керченского пролива». Президент России. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  108. ↑ 108,0 108,1 Аксенов, Павел (2018 թ․ նոյեմբերի 26). «Инцидент в Керченском проливе: кто прав?». BBC News Русская служба. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  109. ↑ В чём суть договора с Украиной по Азовскому морю // «Коммерсантъ» от 28.08.2018
  110. ↑ Море врозь. Украина не желает иметь с Россией ничего общего // Газета «Коммерсантъ» № 155 от 29.08.2018
  111. ↑ «Морские администрации России и Украины подписали временное положение о порядке прохода судов через Керченский пролив» (ռուսերեն). www.mintrans.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  112. ↑ «Україна та Росія підписали Тимчасове положення про порядок проходження суден у Керченській протоці» (ուկրաիներեն). Прес-служба Мінтрансзв'язку. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  113. ↑ «В ФСБ сообщили о пересечении границы России тремя кораблями ВМС Украины». Interfax.ru. 2018 թ․ նոյեմբերի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  114. ↑ Последняя капля в море // Коммерсантъ. Архивировано из первоисточника 26 Նոյեմբերի 2018.
  115. ↑ «Dispute Concerning Coastal State Rights in the Black Sea, Sea of Azov, and Kerch Strait (Ukraine v. the Russian Federation)». Permanent Court of Arbitration. PCA Case Repository.
  116. ↑ Deutsche Welle (www.dw.com). «Украина собрала доказательства нарушений Россией морского права | DW | 24.02.2018» (ռուսերեն). DW.COM. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  117. ↑ «2017-06 Dispute Concerning Coastal State Rights in the Black Sea, Sea of Azov, and Kerch Strait (Ukraine v. the Russian Federation)». Постоянная палата третейского суда.
  118. ↑ «Почему у России и Украины возник конфликт в Азовском море» (ռուսերեն). РБК. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  119. ↑ «Турчинов: Россия хочет заблокировать Украину в Азовском море». BBC Україна. 2018 թ․ օգոստոսի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  120. ↑ «На Азовском море создают базу ВМС Украины». Украинская правда. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  121. ↑ «Минобороны РФ подтвердило участие военных в инциденте в Керченском проливе». Интерфакс (ռուսերեն). 2018 թ․ նոյեմբերի 30. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  122. ↑ «Генеральная Ассамблея ООН приняла резолюцию о милитаризации Крыма, а также районов Чёрного и Азовского морей» (ռուսերեն). Новости ООН. 2018 թ․ դեկտեմբերի 17. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
  123. ↑ «Генассамблея ООН осудила открытие Крымского моста». РБК. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
  124. ↑ «PACE - Resolution 2259 (2019) - The escalation of tensions around the Sea of Azov and the Kerch Strait and threats to European security». assembly.coe.int. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 25-ին.
  125. ↑ Женевское заявление от 17 апреля 2014 года
  126. ↑ «Официальный портал Верховной рады Украины». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  127. ↑ Турчинов потребовал от силовиков возобновить «антитеррористическую операцию»// Slon.ru, 22.04.2014
  128. ↑ Минские соглашения делают вашингтонскими. Киев продвигает альтернативный план для Донбасса // Коммерсантъ, 13.02.2019
  129. ↑ С Украиной так не договаривались. Рада приняла закон, фактически отменяющий минские соглашения // Коммерсантъ, 19.01.2018
  130. ↑ Пётр Порошенко подписал закон о реинтеграции Донбасса // Коммерсантъ, 20.02.2018
  131. ↑ ПЯТЬ НОВЫХ СТРАН ПРИСОЕДИНИЛИСЬ К САНКЦИЯМ ЕС ПРОТИВ РОССИИ — Дождь, 15 октября 2014
  132. ↑ Украина присоединится к санкциям против России — LB.ua, 25 января 2015
  133. ↑ Ярема: Президент запретил сотрудничество с Россией в военной сфере — УНІАН, 17.06.2014
  134. ↑ Украина отказывает России в достройке энергоблоков Хмельницкой АЭС — Корреспондент.biz
  135. ↑ Алла ДУБРОВЫК. НБУ ввел санкции в отношении рубля Արխիվացված 2015-12-08 Wayback Machine — «День», 6 ноября 2014
  136. ↑ Украина ввела масштабные санкции против России — Русская служба Би-би-си
  137. ↑ Украина запретила работу российских платежных систем // РБК, 18.10.2016
  138. ↑ Минтранс РФ получил от Киева уведомление о полном прекращении полетов | РИА Новости
  139. ↑ Кабмин Украины запретил транзит авиакомпаний России с товарами военного назначения
  140. ↑ «Порошенко подписал закон о прекращении договора о дружбе с Россией». РБК. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
  141. ↑ Deutsche Welle (www.dw.com). «Верховная рада Украины одобрила закон о прекращении дружбы с Россией | DW | 06.12.2018» (ռուսերեն). DW.COM. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  142. ↑ 142,0 142,1 Киев прощается, но не уходит. Пётр Порошенко поручил начать формальную процедуру выхода Украины из СНГ // «Коммерсантъ» от 12.04.2018
  143. ↑ Петр Порошенко пообещал вывести Украину из договоров СНГ // Коммерсантъ, 20.05.2018
  144. ↑ Украина вышла ещё из двух соглашений в рамках СНГ // Коммерсантъ, 24.04.2019
  145. ↑ Украина станет противотанковой. Американские военные поставки могут изменить баланс сил в Донбассе // Коммерсантъ, 25.12.2017
  146. ↑ Ближневосточное урегулирование в Донбассе. Владислав Сурков и Курт Волкер ограничились «сверкой часов» по Украине. Газета «Коммерсантъ» № 15 от 27.01.2018
  147. ↑ Reuters: угольная сделка с Украиной укрепила позиции Дональда Трампа в США // Коммерсантъ, 20.02.2018
  148. ↑ Рекс Тиллерсон заглянул в Киев по двум делам. Госсекретарь США рассказал о переговорах в Гамбурге и показал нового спецпредставителя по Украине // Коммерсантъ, 10.07.2017
  149. ↑ «Мы вернёмся к теме Крыма». Рекс Тиллерсон считает невозможным изменение санкционного режима без решения украинского вопроса // «Коммерсантъ» от 13.12.2017
  150. ↑ США запретили Украине использовать комплексы Javelin в Донбассе // Коммерсантъ, 06.05.2018
  151. ↑ США выделят Украине $200 млн на оборону в 2018 году // Коммерсантъ, 21.07.2018
  152. ↑ Украина намерена купить у США системы ПВО // Коммерсантъ, 29.08.2018
  153. ↑ Курт Волкер заявил о необходимости ликвидации ДНР и ЛНР // Коммерсантъ, 02.03.2018
  154. ↑ ЕС признал легитимность Турчинова. // Интерфакс, 24.02.2014
  155. ↑ Подписан политический блок соглашения об ассоциации Украины с ЕС. // ИТАР-ТАСС, 21.03.2014
  156. ↑ «Украина и ЕС подписали экономическую часть соглашения об ассоциации» (ռուսերեն). М.: Интерфакс. 2014 թ․ հունիսի 27. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 27-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 27-ին.
  157. ↑ Рада и Европарламент ратифицировали соглашение об ассоциации Украины с ЕС. ИТАР-ТАСС, 16.09.2014
  158. ↑ Улюкаев: договоренности по ассоциации Украины с ЕС должны быть оформлены актами Рады и ЕК. ИТАР-ТАСС, 15.09.2014
  159. ↑ Действие договора с Украиной о ЗСТ приостанавливается с 1 января 2016 г — указ президента РФ // Интерфакс-Украина, 16.12.2015
  160. ↑ «А. В. Русакович, Политика Европейского союза в отношении постсоветских государств Восточной Европы в 2004—2014 гг. // Журнал международного права и международных отношений, № 4/2014». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  161. ↑ Макаренко: Украина за 11 месяцев снизила экспорт в Россию на 32 % | РИА Новости
  162. ↑ Объем экспорта украинских товаров в страны ЕС упал
  163. ↑ Почему экспорт Украины в ЕС упал на 35 % | Обозреватель
  164. ↑ «Розвиток особливого партнерства України з НАТО». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  165. ↑ 165,0 165,1 Украина реформирует сектор нацбезопасности для будущего членства в ЕС и НАТО
  166. ↑ Порошенко рассказал о планах референдума по вступлению в НАТО
  167. ↑ Парубій: Вступ України в НАТО потрібно закріпити законом
  168. ↑ Рада провозгласила вступление в НАТО внешнеполитическим приоритетом Украины
  169. ↑ Столтенберг открыл новый офис НАТО в Киеве
  170. ↑ Украина стала страной-аспирантом НАТО // Коммерсантъ, 10.03.2018
  171. ↑ Порошенко просит Столтенберга предоставить Украине план действий по членству в НАТО // Коммерсантъ, 11.03.2018
  172. ↑ Генсек НАТО: присутствие альянса в Восточной Европе не ограничено по времени // Коммерсантъ, 13.03.2018
  173. ↑ В гостях у сказки. Украину и Грузию приняли в штаб-квартиру НАТО // Газета «Коммерсантъ» № 122 от 13.07.2018
  174. ↑ Порошенко накануне конца президентства дал Зеленскому шесть советов // РБК, 18.05.2019
  175. ↑ Президент Украины Владимир Зеленский провел встречу с Президентом Грузии Саломе Зурабишвили. 20.05.2019
  176. ↑ Президент Украины Владимир Зеленский обсудил с представителями США реформы и противодействие российской агрессии. 20.05.2019
  177. ↑ Президент Украины Владимир Зеленский обсудил сотрудничество между Украиной и ЕС с Вице-президентом Европейской комиссии Марошем Шефчовичем. 20.05.2019
  178. ↑ Владимир Зеленский дал премьеру в Брюсселе. Президент Украины предстал в образе антиимперского проевропейца // Коммерсантъ, 06.06.2019
  179. ↑ Президент Украины посетит с визитом институты ЕС и НАТО в Брюсселе. 29.05.2019
  180. ↑ НАТО и Украина проведут дополнительные учения в Чёрном море // Коммерсантъ, 04.06.2019
  181. ↑ Визиты Зеленского в Париж и Берлин прояснили его позицию по России // РБК, 18.09.2019
  182. ↑ «Президент мира» показал себя Европе. Владимир Зеленский изложил в Париже и Берлине свои планы урегулирования конфликта в Донбассе // Газета «Коммерсантъ» № 104 от 19.06.2019
  183. ↑ Президент Украины провёл встречу с Министром иностранных дел Канады
  184. ↑ Владимир Зеленский в Торонто встретился с руководством Всемирного конгресса украинцев и Конгресса украинцев Канады
  185. ↑ Владимир Зеленский встретился в Канаде со специальным представителем США Куртом Волкером
  186. ↑ Канада внесла Украину в список стран для поставок оружия
  187. ↑ Украина и Канада достигли договорённостей о сотрудничестве в оборонной сфере — Президент
  188. ↑ Владимир Зеленский провел переговоры с Президентом Турции. 07.08.2019
  189. ↑ Мы вместе обязательно найдем путь, который заставит Россию уважать международное право — Президент. 07.08.2019
  190. ↑ Каждый из вас важен для Украины — Президент на встрече с представителями украинской и крымскотатарской общин Турции. 07.08.2019
  191. ↑ Власть не должна вмешиваться в церковные дела, я буду защищать независимость Церкви — Зеленский на встрече с патриархом Варфоломеем // Интерфакс-Украина, 08.08.2019
  192. ↑ Зеленский отказался подписать совместное заявление с патриархом Варфоломеем // Коммерсантъ, 09.08.2019
  193. ↑ Нешуточная власть. Чего добился Владимир Зеленский за 100 дней президентства // «Коммерсантъ» от 27.08.2019
  194. ↑ Владимир Зеленский: Наша первая задача — прекращение огня на Донбассе. 20.05.2019
  195. ↑ Президент Украины провел телефонный разговор с Федеральным канцлером Германии
  196. ↑ Лукашенко поддержал предложение Зеленского о проведении в Минске переговоров по Донбассу
  197. ↑ Партия Зеленского намерена включить США в нормандский формат // Коммерсантъ, 31.05.2019
  198. ↑ Путин готов обсуждать расширенную встречу по Донбассу
  199. ↑ Госдеп выступил против изменения формата переговоров по Донбассу
  200. ↑ Путин впервые поговорил с Зеленским // РБК, 11.07.2019
  201. ↑ Киев назвал ключевую тему разговора Путина с Зеленским // РБК, 11.07.2019
  202. ↑ Страны «нормандского формата» договорились о перемирии и обмене пленными
  203. ↑ 203,0 203,1 Владимир Зеленский во время встречи с советником Президента США: Украина приветствовала бы присоединение США к Нормандскому формату
  204. ↑ 204,0 204,1 К Америке примеряют «нормандский формат». Владимир Зеленский заверил Джона Болтона в стремлении укрепить союз Украины и США // Газета «Коммерсантъ» № 155 от 29.08.2019
  205. ↑ Указ об определении в гуманитарных целях категорий лиц, имеющих право обратиться с заявлениями о приёме в гражданство России в упрощённом порядке
  206. ↑ «Кремль посылает абсолютно чёткий сигнал в Киев». Максим Юсин — о новых правилах получения гражданства России жителями Донбасса // «Коммерсантъ FM» от 24.04.2019
  207. ↑ 207,0 207,1 Зеленский прокомментировал заявление Путина об упрощённой системе выдачи паспортов для украинцев // Коммерсантъ, 28.04.2019
  208. ↑ Зеленский: у России и Украины из «общего» осталась только граница // Коммерсантъ, 02.05.2019
  209. ↑ МИД Украины выразил протест в связи с выдачей российских паспортов жителям ЛНР и ДНР // Коммерсантъ, 30.04.2019
  210. ↑ Украина призывает международных партнёров не признавать выдаваемые РФ жителям ОРДЛО документы и усилить давление на Кремль // Интерфакс-Украина, 30.04.2019
  211. ↑ Путин упростил получение гражданства для ряда категорий граждан Украины
  212. ↑ Подписан Указ об отдельных категориях иностранных граждан и лиц без гражданства, имеющих право обратиться с заявлениями о приёме в гражданство Российской Федерации в упрощённом порядке. 01 мая 2019 года
  213. ↑ В Киеве заявили о непризнании актов России о предоставлении украинцам гражданства РФ // ТАСС, 01.05.2019
  214. ↑ Климкин написал письмо в НАТО из-за российских паспортов в Донбассе // РБК, 08.05.2019
  215. ↑ Владимир Путин ждёт новых донбасских. Упрощено предоставление гражданства РФ для всех жителей Донецкой и Луганской областей Украины
  216. ↑ МИД Украины осудил упрощение предоставления гражданства РФ жителям Донбасса
  217. ↑ Украина примет в гражданство подвергшихся политическому преследованию россиян // «Коммерсантъ» от 13.08.2019
  218. ↑ Зеленский разочарован решением ПАСЕ по России // Интерфакс-Украина, 25.06.2019
  219. ↑ Зеленский связал восстановление России в G8 с возвращением Крыма и освобождением пленных // Коммерсантъ, 22.08.2019
  220. ↑ Информация про Украину на сайтее Исполкома СНГ
  221. ↑ США предупредили Зеленского // Lenta.ru, 01.05.2019
  222. ↑ Владимира Зеленского ведут дорогами Петра Порошенко. Госдепартамент США предложил новому президенту придерживаться в Донбассе старого курса // Коммерсантъ, 29.05.19
  223. ↑ Зеленский уверен, что Трамп может решить проблему «Северного потока-2» в пользу Украины
  224. ↑ Зеленский выступил за присоединение США к «нормандскому формату» // Коммерсантъ, 28.08.2019
  225. ↑ WSJ: США хотят помешать покупке Китаем украинского завода // Коммерсантъ, 24.08.2019
  226. ↑ Дракон затаился. Почему продажа «Мотор Сичи» подрывает национальную безопасность Украины // Украинская правда, 28.08.2019
  227. ↑ По результатам саммита Украина — ЕС подписаны соглашения о финансовой поддержке гражданского общества, децентрализации, антикоррупционных мер и реформ. 08.07.2019
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ուկրաինայի_արտաքին_քաղաքականություն&oldid=9809832» էջից