Վիքիպեդիա

Պետրո Պորոշենկոյի նախագահություն

Պետրո Պորոշենկոյի նախագահությունը, Պետրո Պորոշենկոյի գործունեությունը Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնում (2014-2019)։

Նախընտրական քարոշարզավ 2014 խմբագրել

Եվրոմայդանի հաղթանակից հետո 2014 թվականի փետրվարի 28-ից մարտի 3-ը Կիևի սոցիոլոգիայի միջազգային ինստիտուտի կողմից անցկացվել է սոցիոլոգիական հարցում, որը ցույց է տվել, որ նախագահի պաշտոնի վերաբերյալ ընտրողների նախապատվություններում առաջատարը ժողովրդական պատգամավոր Պետրո Պորոշենկոն է, որը ստացել է ձայների 19 %-ը, երկրորդ տեղում ձայների 12%-ով զբաղեցրել է Վիտալի Կլիչկոն[1]։ Պորոշենկոն առաջատարն էր նաև սոցհարցումների սոցիալական և մարքեթինգային հետազոտությունների կենտրոնի անցկացրած հարցման արդյունքներով[2]։ Մարտի 28-ին Վիննիցայում կայացած համերգի ժամանակ Պորոշենկոն հայտարարել է, որ առաջադրվելու է Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնում։ Նույն տեղում ելույթ ունեցավ նաև երգչուհի Ջամալան[3]։ Պորոշենկոն նաև աջակցել է Տարաս Պետրինենկոյի[4][5]։

Մարտի 29-ին «ՀԱՐՎԱԾ» կուսակցության 11-րդ համագումարում Վիտալի Կլիչկոն հայտարարել է, որ ընտրություններում կպաշտպանի Պորոշենկոյի թեկնածությունը, որպեսզի նա նախագահ դառնա արդեն առաջին փուլում[6]։ Մարտի 31-ին Կլիչկոն Յուլիա Տիմոշենկոյին կոչ է արել հրաժարվել Պորոշենկոյի հետ մրցակցությունից[7]։ Տիմոշենկոն պատասխանել է, որ իր թեկնածությունը չի հանի ոչ մի պարագայում[8]։

Պորոշենկոյի նախընտրական քարոզարշավն անցկացվել է «Ապրել նորովի» կարգախոսով (ուկրաիներեն՝ Жити по новому)։ Հիմնական խոստումներն էին պատերազմի ավարտը, ԵՄ-ի հետ առանց վիզայի ռեժիմը, զինծառայողների համար դրամական բավարարվածության բարձրացումը և բանակի բարեփոխումը, կառավարման ապակենտրոնացումը, ոստիկանության բարեփոխումները, Գերագույն ռադայի արտահերթ ընտրությունները, հանրային հեռուստատեսության ստեղծումը։ Պորոշենկոն ընտրողներին խոստացել է վաճառել իր ողջ բիզնեսը, բացի «5-րդ ալիքից»։

Նախընտրական քարոզարշավի համար Պետրո Պորոշենկոյի ընտրական հիմնադրամը ծախսել է ավելի քան 90 միլիոն գրիվնա[9]։

Երդմնակալություն խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Պետրո Պորոշենկոյի երդմնակալությունը

2014 թվականի հունիսի 7-ին տեղի ունեցավ Պետրո Պորոշենկոյի երդմնակալության արարողությունը, որը դարձավ Ուկրաինայի հինգերորդ նախագահը։ Հանդիսությանը ներկա էին 56 միջազգային պատվիրակություններ՝ 23 պետությունների ղեկավարների, խորհրդարանների կառավարությունների և միջազգային կազմակերպությունների ղեկավարների մակարդակով, 5-ը՝ փոխվարչապետների մակարդակով, ինչպես նաև արտաքին գործերի նախարարների և դեսպանների մակարդակով։ Երդմնակալության արարողությանը ներկա են եղել ԱՄՆ փոխնախագահ Ջո Բայդենը, Լեհաստանի նախագահ Բրոնիսլավ Կոմորովսկին, Լիտվայի նախագահ Դալյա Գրիբաուսկայտեն, Եվրոպական խորհրդի նախագահ Հերման Վան Ռոմպեյը, ինչպես նաև ԵԱՀԿ գլխավոր քարտուղար Լամբերտո Զանիերը[10]։

Երդմնակալության ժամանակ Պորոշենկոն հայտարարել է, որ ինքը դառնում է Ուկրաինայի նախագահ, որպեսզի պահպանի, ամրապնդի երկրի միասնությունը և հասնի խաղաղության, խոստացել է արդեն 2014 թվականին սկսել ապակենտրոնացման բարեփոխումը, հայտարարել է, որ Ուկրաինայում խաղաղության լավագույն երաշխավորներն են նավատորմը, բանակը, ազգային գվարդիան և պրոֆեսիոնալ հատուկ ծառայությունները[11][12]։

Գրոյսմանի կառավարություն խմբագրել

2016 թվականի սեպտեմբերին Դոնբասում հրադադարի մասին նոր պայմանավորվածության ֆոնին Գրոյսմանի կառավարությունը հավանություն տվեց «ժամանակավորապես օկուպացված տարածքներում» խաղաղության վերականգնման ռազմավարությանը։ Խաղաղ ծրագրի առաջնահերթությունը, որը հրապարակել է վարչապետը, դարձել է «տնտեսական ակտիվության և բնակչության կենսամակարդակի աճի աջակցության, ավերված ենթակառուցվածքի վերականգնման և սոցիալական կայունության համար պայմանների ստեղծման սոցիալ-տնտեսական միջոցառումների համալիր իրագործումը»[13]։ Սակայն այդ հայտարարությանը հաջորդած Դոնբասի տնտեսական շրջափակումը, որը նախաձեռնել էին «հակաահաբեկչական գործողության վետերանները» և նրանց հետևում կանգնած օլիգարխները, հանգեցրեց նրան, որ Գրոյսմանի պլանը հռչակագիր մնաց[14]։

Պատերազմ Դոնբասում խմբագրել

Խաղաղության ծրագիր խմբագրել

Պետրո Պորոշենկոյի գլխավոր նախընտրական խոստումներից մեկը եղել է Ուկրաինայի արևելքում պատերազմի դադարեցումը։ Իր երդմնակալության ժամանակ նա առաջին անգամ պատմել է հակամարտության կարգավորման իր խաղաղ ծրագրի մասին, որը նախատեսում էր ռուս վարձկանների համար միջանցք ստեղծել Ռուսաստան վերադառնալու համար, քրեական պատասխանատվությունից ազատել նրանց, ովքեր վայր կդնեն զենքը, երկխոսությունը Դոնբասում ուկրաինական իշխանության լեգիտիմ ներկայացուցիչների և քաղաքացիների հետ, տարածաշրջանում ռուսաց լեզվի ազատ օգտագործման երաշխիքները և արտահերթ ընտրությունները[15]։

Հունիսի 19-ին նախագահը ներկայացրել Է Դոնբասի հակամարտության խաղաղ կարգավորման ծրագիրը, որը նախատեսում էր[16][17]․

  • Անվտանգության երաշխիքներ բանակցությունների բոլոր մասնակիցների համար։
  • Քրեական պատասխանատվությունից ազատել նրանց, ովքեր վայր են դրել զենքը և ծանր հանցագործություններ չեն իրականացրել։
  • Պատանդների ազատ արձակում։
  • Ռուս-ուկրաինական պետական սահմանին 10 կիլոմետրանոց բուֆերային գոտու ստեղծում և անօրինական զինված կազմավորումների դուրս բերում։
  • Երաշխավորված «միջանցք» դուրս գալու համար ռուսական և ուկրաինական վարձկանների
  • Զինաթափում
  • Ներքին գործերի նախարարության կառուցվածքում ստորաբաժանումների ստեղծում՝ համատեղ պարեկություն իրականացնելու համար։
  • Դոնեցկի և Լուգանսկի շրջաններում ապօրինի պահվող վարչական շենքերի ազատումը։
  • Տեղական իշխանության մարմինների գործունեության վերականգնում։
  • Կենտրոնական հեռուստառադիոհեռարձակման վերսկսումը Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերում։
  • Իշխանության ապակենտրոնացումը (գործկոմների ընտրությամբ, ռուսաց լեզվի պաշտպանությունը Սահմանադրության փոփոխությունների նախագիծ է)։
  • Դոնբասի ներկայացուցիչների հետ ընտրությունների նահանգապետերի ընդունելության համաձայնեցումը (միասնական թեկնածության համաձայնեցման պայմանով, եթե տարաձայնություններ կան, որոշումն ընդունում է նախագահը)։
  • Արտահերթ տեղական և խորհրդարանական ընտրություններ։
  • Տարածաշրջանում աշխատատեղերի ստեղծման ծրագիր։

Հունիսի 20-ին՝ Դոնբաս կատարած իր առաջին աշխատանքային այցի ժամանակ, Պեոտեր Պորոշենկոն հայտարարել է հրադադար հունիսի 18:30-ից մինչև 27-ը և հայտարարել, որ դա արվում է, որպեսզի ահաբեկիչները կարողանան վայր դնել զենքը, իսկ նրանք, ովքեր դա չեն անի, կոչնչացվեն[18][19][20]։

Հուլիսի 1-ին՝ ուկրաինացիներին ուղղված իր դիմումի ժամանակ, Պորոշենկոն հայտարարել է, որ հունիսի 30-ին՝ ժամը 22:00-ին, լրացել է հրադադարի միակողմանի գործողության ժամկետը։ «Մենք կհարձակվենք և կազատագրենք մեր հողը, - ասված Է նախագահի հայտարարության մեջ[21]։ Հուլիսի 27-ի դրությամբ Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերում ուկրաինական բանակի կողմից ազատագրվել են ավելի քան 60 քաղաքներ և գյուղեր[22]։ Օգոստոսի 27-ին, ուկրաինական ԶԼՄ-ների հայտարարությունների համաձայն, Ուկրաինայի տարածք են մտցվել կանոնավոր ռուսական զորքեր[23], ինչի արդյունքում Ուկրաինան կորցրել է զգալի տարածքներ և սեպտեմբերի 7-ին ստիպված է եղել ստորագրել Մինսկի արձանագրությունը[24]։ Սակայն Արևելքում լարվածությունը պահպանվել է։ 2015 թվականի սեպտեմբերի 27-ին ՄԱԿ-ի գագաթնաժողովում ունեցած ելույթի ժամանակ Պորոշենկոն հայտարարել էր, որ Դոնբասի պատերազմի օրն Ուկրաինային արժի 5 միլիոն դոլար, բացի այդ երկիրը կորցրել է իր տնտեսական ներուժի 1/5-ը[25][26]։

Նոյեմբերի 3-ին «Le Figaro» պարբերականին տված հարցազրույցում Պետրո Պորոշենկոն հայտնել է, որ Ուկրաինայի արևելքում գտնվում են 7-ից 9 հազար ռուս զինծառայողներ։ Ուկրաինայի նախագահը նշել է, որ «եթե մենք ցանկանում ենք, որ իրական խաղաղությունն ու կայունությունը վերադառնան Ուկրաինա, Ռուսաստանը պետք է դուրս բերի իր ժողովրդին և զենքերը»[27]։

Մինսկի ձևաչափով կարգավորման փորձեր խմբագրել

2014 թվականի հունիսի 6-ին իր պաշտոնակալությունից առաջ Նորմանդիայում նորընտիր նախագահը հակահիտլերյան կոալիցիայի մասնակիցների իջեցման 70-րդ տարեդարձի տոնակատարության միջոցառումների ժամանակ ոչ պաշտոնական հանդիպում ունեցավ ՌԴ նախագահ Պուտինի և Գերմանիայի կանցլեր Մերկելի հետ[28]։ Բանակցությունների այս ձևաչափը ստացել է «նորմանդական ձևաչափ» անվանումը։

2015 թվականի փետրվարի 11-12-ին Մինսկում կայացած գագաթնաժողովում Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Ուկրաինայի և Ռուսաստանի ղեկավարները «նորմանդական քառյակի» ձևաչափով ստորագրեցին Ուկրաինայի իրադրության կարգավորման կոնտակտային խումբը, որը բաղկացած է Ուկրաինայի, Ռուսաստանի, ԵԱՀԿ-ի և չճանաչված Դոնեցկի և Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետությունների ներկայացուցիչներից։ Ավելի ուշ ձեռք բերված պայմանավորվածություններն արդեն հաստատված է՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի հատուկ բանաձևով։

Մինսկի համաձայնությունների ստորագրման օրվանից անցած չորս տարիների ընթացքում, սակայն, փաստացի, դրանց ոչ մի կետ չի կատարվել[29][30]։ Ռուսաստանը մեղադրում Է Ուկրաինային Մինսկի պայմանավորվածությունների քաղաքական մասը սաբոտաժի ենթարկելու մեջ (որը նախատեսում է մշտական հիմունքներով Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերի առանձին շրջանների հատուկ կարգավիճակի ընդունում, այն ամրագրել Ուկրաինայի Սահմանադրության մեջ, համաներման անցկացում և տեղական ընտրությունների կազմակերպում)՝ պնդելով, որ միայն համաձայնագրի այս և մի շարք այլ կետերի կատարումից հետո կարող է վերականգնվել Ուկրաինայի կառավարության վերահսկողությունը ռուս-ուկրաինական ողջ սահմանի նկատմամբ[31]։ Ուկրաինան հայտարարում է կայուն հրադադարի առաջնային անհրաժեշտության, ինչպես նաև չճանաչված հանրապետությունների և Ռուսաստանի միջև սահմանի նկատմամբ միջազգային վերահսկողության հաստատման մասին՝ որպես առանցքային պայման, որը նպաստում է այդ տարածքների վերադարձին ուկրաինական պետության կազմ։

2016 թվականի հոկտեմբերի 20-ին Պորոշենկոն հայտարարել էր, որ Դոնբասի ընտրությունները կանցկացվեն միայն անվտանգության ապահովումից և այնտեղից օտարերկրյա զորքերի դուրսբերումից հետո։ Այդ նպատակով Ուկրաինան առաջարկում է անվերահսկելի տարածք մտցնել, ներառյալ ռուս-ուկրաինական սահմանը, ԵԱՀԿ ոստիկանական առաքելությունը։ Ուկրաինական կողմը նաև պահանջել է ուկրաինական վերահսկողությանը վերադարձնել Դեբալցևոյին[32][33]։

2017 թվականի կեսերից Ուկրաինայի ղեկավարությունը, հաշվի առնելով այն, որ Մինսկի համաձայնագրերի հիման վրա «նորմանդական ձևաչափով» ճգնաժամի կարգավորման գործընթացը մտել է փակուղի, շեշտը դրել է նոր ամերիկյան վարչակազմի հետ շփումների ամրապնդման և Դոնբասում կարգավորման հասնելու վրա՝ ՄԱԿ-ի խաղաղապահ զորակազմի գործարկման և Ռուսաստանի վրա պատժամիջոցների ճնշման ուժեղացման հիման վրա։ Ուկրաինայի ղեկավարությունը, ԱՄՆ-ը և Եվրամիությունը Դոնբասի զինված հակամարտությունը դիտարկում են որպես Ռուսաստանի կողմից ագրեսիայի դրսևորում։ Ռուսաստանի ղեկավարությունը պնդում է, որ խոսքը ներքին հակամարտության մասին է, որում Ռուսաստանը Ուկրաինայի իշխանությունների և չճանաչված հանրապետությունների միջև միջնորդող կողմերից մեկն է։

2018 թվականի հունվարի 18-ին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան օրենք է ընդունել «Դոնեցկի և Լուգանսկի շրջաններում ժամանակավորապես օկուպացված տարածքների նկատմամբ Ուկրաինայի պետական ինքնիշխանության ապահովման պետական քաղաքականության առանձնահատկությունների մասին», որը կանոնակարգում է վերահսկողությունից դուրս տարածքների հետ հարաբերությունները և դրանց՝ Ուկրաինայի կազմ վերադառնալու մեխանիզմը։ Օրենքը դրա վերջնական տեսքով, մի շարք ռուս քաղաքական փորձագետների գնահատականներով, փաստացի արձանագրել է Ուկրաինայի իշխանությունների հրաժարումը Մինսկի պայմանավորվածություններից։ Ռուսաստանը փաստաթղթում անվանել է «ագրեսոր», իսկ Ուկրաինայի կառավարությանը չվերահսկվող տարածքները՝ «օկուպացված»[34]։ Փետրվարի 20-ին Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոն օրենք է ստորագրել[35], իսկ փետրվարի 24-ին այն ուժի մեջ է մտել։

Դոնբասի առևտրային և տրանսպորտային շրջափակում խմբագրել

2017 թվականի հունվարի 25-ին կամավորական գումարտակների վետերանները և ուկրաինական ազգայնական կազմակերպությունների ակտիվիստները հայտարարել են Լուգանսկի և Դոնեցկի մարզերում երկաթուղու շրջափակումը՝ պահանջելով դադարեցնել առևտուրը Ուկրաինայի իշխանություններին չվերահսկվող տարածքների հետ։ Այդ գործողությունները գլխավորել են «Դոնբաս» գումարտակի նախկին հրամանատար, Ռադայի պատգամավոր Սեմյոն Սեմենչենկոն, նրա կուսակից Եգոր Սոբոլևը և արտախորհրդարանական պատգամավոր Վլադիմիր Պարասյուկը[36][37]։ Ակցիան, որն անցկացվել է «թշնամու հետ առևտրի» և «արյան վրա բիզնեսի» անթույլատրելիության կարգախոսների ներքո, ստացել է խորհրդարանական «ինքնօգնության» և «Բատկիվշչինա» խմբակցությունների աջակցությունը և ժողովրդականություն է վայելում հասարակության զգալի մասի՝ հատկապես Կիևում։ Ենթադրվում է, որ այդ ակցիան հովանավորել են Պորոշենկոյի հակառակորդները՝ Լվովի քաղաքապետ Անդրեյ Սադովոյը և Դնեպրոպետրովսկի վարչակազմի նախկին ղեկավար Իգոր Կոլոմոյսկին[38]։ Արդեն փետրվարին տրանսպորտային շրջափակման արդյունքում դադարեցին հումքի մատակարարումները մետալուրգիական գործարաններ, որոնք տեղակայված են Ուկրաինայի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներում, և ածխի մատակարարումներն Ուկրաինա։

Ուկրաինայի դատախազությունը քրեական վարույթ է հարուցել երկաթուղու արգելափակման փաստով։ Փետրվարի 16-ին Պորոշենկոն դեմ է արտահայտվել շրջափակմանը՝ հայտարարելով, որ դրա մասնակիցները վնասում են առաջին հերթին ուկրաինական պետությանը։ Ուկրաինայի կառավարությունը ստիպված է եղել արտակարգ դրության ռեժիմ հայտարարել էներգետիկ ճգնաժամի պատճառով[39]։ Սակայն ոչ մի գործնական միջոց, որն ուղղված է շրջափակման վերացմանը, ուկրաինական իշխանությունները չեն ընդունել։

Ուկրաինական տնտեսությունը խարխլող շրջափակումը դատապարտել են թե Եվրամիության, թե ԱՄՆ-ի ներկայացուցիչները։ Եվրոպան և ԱՄՆ-ն անհանգստություն էին զգում արմատական ազգայնական ուժերի ակտիվության կապակցությամբ, բայց հասկանում էին, որ Պորոշենկոն բարդ իրավիճակում է հայտնվել. հաշվի առնելով հասարակական կարծիքի տրամադրվածությունը, հատկապես Կիևում, նա չի կարողացել բացեիբաց հանդես գալ արմատական ուժերի դեմ, որոնք հայրենասիրական կարգախոսներ են որդեգրել[36]։

Փետրվարի 27-ին ինքնահռչակ Դոնեցկի և Լուգանսկի Ժողովրդական Հանրապետությունների ղեկավարներ Ալեքսանդր Զախարչենկոն և Իգոր Պլոտնիցկին ուկրաինական իշխանություններից պահանջել են մինչև մարտի 1-ը վերացնել Դոնբասի շրջափակումը, հակառակ դեպքում ԴԺՀ-ն և ԼԺՀ-ն պատասխան տնտեսական միջոցներ կձեռնարկեն. արտաքին կառավարում կմտցնեն Ուկրաինական իրավազորության բոլոր ձեռնարկություններում, որոնք աշխատում են ԴԺՀ-ում և ԼԺՀ-ում, և կդադարեն ածուխ մատակարարել Ուկրաինային[36]։ Մարտի սկզբին չճանաչված հանրապետություններում հայտարարել էին մոտ 50 ընկերություններում «ժամանակավոր ադմինիստրացիա» մտցնելու մասին[40][41]։

Մարտի 16-ին Պորոշենկոն զիջումների է գնացել արմատականներին և հրամանագիր է ստորագրել, որով գործողության մեջ է դրվել Ազգային անվտանգության խորհրդի 2017 թվականի մարտի 15-ի «Ուկրաինայի ազգային անվտանգության հիբրիդային սպառնալիքներին հակազդելու անհետաձգելի լրացուցիչ միջոցառումների մասին» որոշումը, որը նախատեսում էր դադարեցնել բեռների տեղափոխումը Դոնեցկի և Լուգանսկի մարզերում բախման գծով «ժամանակավոր՝ մինչև 2015 թվականի փետրվարի 12-ի Մինսկի «միջոցառումների համալիրի» 1-ին և  2-րդ կետերի իրագործումը»[42]։ Տրանսպորտային շրջափակումը պահպանվում է մինչ այժմ[43]։

Եվրատլանտյան ինտեգրման կուրս խմբագրել

Եվրամիություն խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Ուկրաինայի և Եվրամիության միջև ասոցացման համաձայնագիր

2014 թվականի հունիսի 27-ին նախագահ Պորոշենկոն և Եվրամիության ներկայացուցիչները ստորագրել են Ուկրաինայի և Եվրամիության միջև ասոցացման համաձայնագրի տնտեսական մասը[44]։ Համաձայնագրի քաղաքական բլոկը ստորագրվել է դեռ 2014 թվականի մարտին՝ նախագահական ընտրություններից առաջ[45]։ Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման արարողության ժամանակ Պորոշենկոն հայտարարել է[46]․

Ուկրաինան՝ որպես եվրոպական պետություն, որն ունի նույն [եվրոպական] արժեքները՝ օրենքի գերակայությունը և ազատությունը, պնդում է ԵՄ-ին Ուկրաինայի ապագա անդամակցության հարցում։ Ասոցացման համաձայնագիրը ապագա անդամակցության նախապատրաստման գործիք է։

2014 թվականի սեպտեմբերի 16-ին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան վավերացրեց ասոցացման մասին համաձայնագիրը և ընդունեց «Ուկրաինայի եվրոպական ընտրության մասին» որոշումը։ Դրանում, մասնավորապես, նշվել է, որ Ուկրաինայի Գերագույն Ռադան ասոցացման համաձայնագրի վավերացումը դիտարկում է ոչ միայն որպես խթանիչ գործոն Ուկրաինայում հետագա բարեփոխումների իրականացման համար, այլև որպես հերթական քայլ եվրոպական ինտեգրման վերջնական նպատակին հասնելու ճանապարհին՝ Եվրամիությանը լիիրավ անդամակցության ձեռքբերման ճանապարհին[47]։

Համաձայնագրի վավերացումը Եվրամիության կողմից ավարտվել է 2017 թվականի հուլիսի 11-ին։  Համաձայնագիրն ամբողջությամբ ուժի մեջ է մտել 2017 թվականի սեպտեմբերի 1-ին։

2017 թվականի մայիսի 17-ին Ուկրաինայի և ԵՄ-ի ղեկավարությունը փաստաթուղթ է ստորագրել Եվրոպա ուկրաինացիների մուտքի համար առանց վիզայի ռեժիմ սահմանելու մասին։ Փաստաթղթի հանդիսավոր ստորագրումը տեղի է ունեցել նախագահ Պորոշենկոյի՝ Եվրախորհրդարան կատարած աշխատանքային այցի ընթացքում։ Առանց վիզայի ռեժիմի սահմանումը ուկրաինացիներին իրավունք է տվել ազատ տեղաշարժվել 30 պետությունների տարածքով։ Դրանք ԵՄ-ի և Շենգենյան գոտու մեջ մտնող 22 երկրներ են, Շենգենյան գոտու չորս երկրներ, որոնք չեն մտնում ԵՄ-ի մեջ (Շվեյցարիա, Իսլանդիա, Նորվեգիա, Լիխտենշտեյն), և Շենգենյան գոտու մեջ չմտնող ԵՄ-ի չորս երկրներ (Կիպրոս, Ռումինիա, Բուլղարիա, Խորվաթիա)[48]։

2018 թվականի հոկտեմբերին Պորոշենկոն հպարտությամբ հայտարարել էր, որ, ուկրաինական երկաթուղիների տվյալներով, ԵՄ-ի հետ առանց վիզայի ռեժիմի ձևակերպումից հետո գնացքներում եվրոպական ուղղություններով ուղևորահոսքը գերազանցել է դեպի Ռուսաստան հոսքը[49]։

ՆԱՏՕ խմբագրել

Ելույթ ունենալով 2014 թվականի նոյեմբերի 27-ին Գերագույն ռադայի նստաշրջանի բացմանը՝ Պորոշենկոն հայտարարել է ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի ինտեգրման կուրսի վերականգնման մասին, քանի որ «Ուկրաինայի արտադաշինքային կարգավիճակը չի կարող երաշխավորել անվտանգությունն ու տարածքային ամբողջականությունը»։

Նույն թվականի դեկտեմբերի 23-ին Ռադան կողմ քվեարկեց երկրի արտադաշինքային կարգավիճակը վերացնելու մասին օրինագծին[50]։ Օրինագծի բացատրական գրության մեջ նշվում է, որ ոչ համահունչ կարգավիճակը անարդյունավետ է պետությունը արտաքին ճնշումից և ագրեսիայից պաշտպանելու առումով[51]։

Դեկտեմբերի 29-ին Պորոշենկոն խոստացել էր, որ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու հարցով հանրաքվե կանցկացվի[52], սակայն խոստումն այդպես էլ չկատարեց։

Ուկրաինայի ռազմական դոկտրինի նոր խմբագրության համաձայն, որը հրապարակվել է 2015 թվականի սեպտեմբերի 24-ին Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնական կայքում, Ուկրաինան գերակա խնդիր է համարում ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության խորացումը և ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների համապատասխան ուժերի հետ մինչև 2020 թվականը զինված ուժերի լիակատար համատեղելիության հասնելը։ Հրաժարվելով արտադաշինքային կարգավիճակից՝ Ուկրաինան մտադիր է փոխել Ազգային անվտանգության ապահովման մոտեցումները՝ առաջնահերթություն տալով «Հավաքական անվտանգության եվրաատլանտյան և եվրոպական համակարգերի կատարելագործմանն ու զարգացմանը մասնակցելուն»։ «Դրա համար Ուկրաինան ինտեգրվելու է եվրոպական քաղաքական, տնտեսական, իրավական տարածքին՝ ԵՄ-ին անդամակցելու նպատակով, ինչպես նաև խորացնելու համագործակցությունը ՆԱՏՕ-ի հետ՝ այդ կազմակերպությանն անդամակցելու համար անհրաժեշտ չափանիշներին հասնելու համար», - ասվում է փաստաթղթում[53]։

ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության խորացումը նախատեսում է բազմակողմ հարաբերությունների զարգացում, մասնավորապես, Ուկրաինայի և ՆԱՏՕ-ի միջև հատուկ գործընկերության խարտիայի, «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագրի, ՆԱՏՕ-ի Օպերատիվ կարողությունների հայեցակարգի, ՆԱՏՕ-ի ուժերի պլանավորման և գնահատման գործընթացի (PARP) և Միջերկրածովյան երկխոսության շրջանակներում, մասնակցություն ՆԱՏՕ-ի հետ համատեղ գործողություններին, ԶՈՒ-ի բարեփոխում՝ ՆԱՏՕ-ի ստանդարտների ներդրման, ԶՈՒ շարժունակության ապահովման և դրանց ծավալման օպերատիվության, սպառազինության, ինչպես նաև ԶՈՒ ստորաբաժանումների և ՆԱՏՕ-ի անդամ պետությունների օպերատիվ համատեղելիության մասին[53]։

2017 թվականի փետրվարի 2-ին Պորոշենկոն Funke գերմանական մեդիախմբի հրատարակություններին տված հարցազրույցում հայտարարել էր ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու շուրջ հանրաքվե անցկացնելու մտադրության մասին[54] (այդ մտադրությունն այդպես էլ մնացել է հռչակագրում)։

2017 թվականի հունիսի 8-ին Գերագույն ռադան կողմ է քվեարկել օրինագծին, որով օրենսդրական մակարդակով ամրագրել է Ուկրաինայի ինտեգրումը եվրատլանտյան անվտանգության տարածք՝ ՆԱՏՕ-ին որպես արտաքին քաղաքականության առաջնահերթություններից մեկը անդամակցություն ձեռք բերելու նպատակով[55]։ Հուլիսի 10-ին ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը Կիևում բացել է կազմակերպության նոր գրասենյակ՝ Հյուսիսատլանտյան դաշինքի կապի գրասենյակի և տեղեկատվության ու փաստաթղթերի կենտրոնի տեղակայման համար[56]։

Ինչպես հայտնի է դարձել 2018 թվականի մարտի 10-ին, Ուկրաինան ստացել Է ՆԱՏՕ-ի ասպիրանտ երկրի կարգավիճակ[57]։ Նույն օրը Ուկրաինայի նախագահ Պորոշենկոն նամակ է հղել ՆԱՏՕ-ի ղեկավարությանը, որում խնդրել է ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու գործողությունների ծրագիր տրամադրել իր երկրին[58]։ Ուկրաինայի հարցով ԱՄՆ հատուկ ներկայացուցիչ Կուրտ Վոլքերը հայտարարել է, սակայն, որ Ուկրաինան դեռ պատրաստ չէ դառնալ կազմակերպության լիիրավ անդամ[59]։

2018 թվականի հուլիսի 5-ին նախագահ Պորոշենկոն ստորագրել է «Ուկրաինայի ազգային անվտանգության մասին» օրենքը, որը, նրա խոսքով, «կնպաստի ՆԱՏՕ-ի երկրների հետ պաշտպանական ոլորտում համատեղելիության ձեռքբերմանը»։ Օրենքը սահմանում է քաղաքացիական վերահսկողություն պաշտպանության նախարարության և անվտանգության ծառայության գործունեության նկատմամբ[60]։

Հուլիսի 12-ին Բրյուսելում ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի շրջանակներում կայացել է Ուկրաինա-Վրաստան-ՆԱՏՕ (NATO Engages) ձևաչափով նիստը, որին մասնակցել են նախագահներ Պյոտր Պորոշենկոն և Գեորգի Մարգվելաշվիլին։ Ինչպես հարկ էր նրանց համատեղ ելույթից, Ուկրաինային և Վրաստանին ՆԱՏՕ ձգտելը ստիպում է Ռուսաստանի գործողությունները։ Ինչպես հայտարարել Է Պորոշենկոն, «ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամներից մեկը ագրեսոր է։ Այս պայմաններում միակ մեխանիզմը, որն աշխատում է, ՆԱՏՕ-ն է»։ Պորոշենկոյի խոսքով՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելը «քաղաքակրթական ընտրություն է, որը միանշանակ աջակցում է Ուկրաինայի ժողովրդին... Մենք ոչ մեկից թույլտվություն չենք խնդրի՝ դառնալ ՆԱՏՕ-ի անդամ, թե ոչ»։ ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի արդյունքներով հռչակագրում հայտարարվել է, որ Ուկրաինան իրավունք ունի «որոշելու իր ապագան և արտաքին քաղաքականության ուղեգիծը, որն ազատ է արտաքին միջամտությունից»[60]։

Այնուամենայնիվ, ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը հայտարարել է, որ ՆԱՏՕ-ն առայժմ Ուկրաինային չի առաջարկի մասնակցել ընդլայնված հնարավորությունների ծրագրին (Enhanced Opportunity Program), որը բարեկամ երկրներին թույլ է տալիս փոխգործակցել համատեղ գործողությունների և վարժանքների շրջանակներում։ ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանում հայտարարել են, որ Ուկրաինայի հետ փոխգործակցությունն ընթանում է Դոնբասի հակամարտության և «անհապաղ բարեփոխումների» անհրաժեշտության հետ կապված այլ ձևաչափերով. ՆԱՏՕ-ն Ուկրաինային աջակցություն է ցուցաբերում դաշինքի երկրներից խորհրդականներ տրամադրելու միջոցով, ինչպես նաև Ուկրաինայի ԶՈՒ-ին օգնության հավատարմագրային ֆոնդերի միջոցով[60]։

2018 թվականի սեպտեմբերին Պորոշենկոն Ռադա է մտցրել երկրի Սահմանադրության մեջ փոփոխությունների նախագիծը, որով նախատեսվում է դրանում ամրագրել Ուկրաինայի եվրոպական և եվրատլանտյան ուղեգիծը[61]։ 2019 թվականի փետրվարի 7-ին Գերագույն ռադան ընդունել է այդ օրինագիծը[62], որից հետո փետրվարի 19-ին Պորոշենկոն այն ստորագրել է[63]։ Այսպիսով, Սահմանադրության նախաբանում ամրագրված է «ուկրաինացի ժողովրդի եվրոպական ինքնության և Ուկրաինայի եվրոպական և եվրատլանտյան կուրսի անշրջելիության» մասին ձևակերպումը, իսկ 102-րդ հոդվածում պետության ղեկավարի լիազորություններն ընդլայնվել են. այն դարձել է «Եվրոպական միությանը և Հյուսիսատլանտյան պայմանագրի կազմակերպությանը լիիրավ անդամակցության ձեռքբերման պետության ռազմավարական ուղեգծի իրագործման երաշխավորը»[63]

2019 թվականի ապրիլի 20-ին Պորոշենկոն իր «եվրոպական և եվրատլանտյան ինտեգրման հարցեր» հրամանագրով հաստատել է ԵՄ-ին և ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու երկրի ուղեգծի իրագործման պլանը[64]։

Ռուսաստանի հետ հարաբերություններ խմբագրել

Արդեն 2014 թվականին Ուկրաինան միացել է Արևմուտքի հակառուսական պատժամիջոցներին[65][66]։

Ուկրաինան դադարեցրել է համագործակցությունը Ռուսաստանի Դաշնության հետ ռազմական ոլորտում, հրաժարվել Է Ռուսաստանի հետ համագործակցությունից Խմելնիցկի ԱԷԿ-ի երրորդ և չորրորդ բլոկների կառուցման ժամանակ, իր տարածքում արգելել է վարկային-ավանդային գործողությունները ռուսական ռուբլով, պատժամիջոցներ է սահմանել ռուսական բանկերի դեմ, արգելք է սահմանել Ուկրաինայի տարածքում ռուսական վճարային համակարգերի գործունեության վրա, ամբողջությամբ դադարեցրել է Ռուսաստանի հետ օդային հաղորդակցությունը, արգելել ռուսական ավիաընկերություններին տարանցիկ չվերթներ իրականացնել Ուկրաինայի օդային տարածքով, չեղյալ է հայտարարվել տարբեր ոլորտներում Ռուսաստանի հետ համագործակցության մասին տասնյակ համաձայնագրեր, սահմանափակումներ է մտցրել Ռուսաստանի քաղաքացիների մուտքը երկիր, արգելել է ռուսական հեռուստաալիքների հեռարձակումը[67][68][69][70][71][72][73]։

2018 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Պորոշենկոն օրենք է ստորագրել Ուկրաինայի նկատմամբ Ռուսաստանի զինված ագրեսիայի, Ռուսաստանի Դաշնության հետ բարեկամության, համագործակցության և գործընկերության մասին պայմանագրի դադարեցման մասին[74]։ Պայմանագրի գործողությունը դադարեցվել էր 2019 թվականի ապրիլի 1-ին[75]։

2019 թվականի փետրվարին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում բանավեճերի ընթացքում Պորոշենկոն առաջարկել էր Ռուսաստանին զրկել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում վետոյի իրավունքից՝ Ուկրաինայի դեմ նրա ագրեսիվ պահվածքի համար[76]։

Ղրիմ խմբագրել

Նախագահի պաշտոնը ստանձնելիս Պորոշենկոյի հայտարարած հիմնական նպատակներից մեկը Ղրիմի վերադարձն էր Ուկրաինայի կազմ[77]։ 2014 թվականի հունիսի 26-ին, ելույթ ունենալով ԵԽԽՎ-ում, Պորոշենկոն հայտարարել է, որ Ռուսաստանի հետ երկկողմ հարաբերությունները չեն կարող կարգավորվի, եթե Ռուսաստանը չվերադարձնի Ղրիմը[78]։

Ուկրաինան չի ճանաչում Ղրիմի միացումը Ռուսաստանին[79] և թերակղզին համարում է ժամանակավորապես օկուպացված տարածք։

2014 թվականի հուլիսի 4-ին Ուկրաինան պաշտոնապես փակել է Ղրիմի նավահանգիստները[80]։ 2014 թվականի օգոստոսին Պորոշենկոն ստորագրել էր «Ղրիմ ազատ տնտեսական գոտու ստեղծման և Ուկրաինայի ժամանակավորապես օկուպացված տարածքում տնտեսական գործունեության իրականացման առանձնահատկությունների մասին» օրենքը[81]։ Օգոստոսի 20-ին հրապարակվել Է Ուկրաինայի նախագահի «Ղրիմի թաթարների գործերով Ուկրաինայի լիազոր նախագահի մասին» հրամանագիրը[82]։

2014 թվականի դեկտեմբերի 27-ին, Ուկրաինայի ԱԱՊԽ որոշման հիման վրա, արգելվել էր Ղրիմի Հանրապետության հետ ուղևորատար հաղորդակցության իրականացումը Ուկրաինական երկաթուղային և ավտոմոբիլային փոխադրողների հետ[83][84]։

2015 թվականի սեպտեմբերին Պորոշենկոն պաշտպանել էր այսպես կոչված «Ղրիմի քաղաքացիական շրջափակումը», որը նպատակ ուներ դադարեցնել պարենի մատակարարումը թերակղզի, որը մտցվել էր Ղրիմի թաթարների մեջլիսի մի խումբ առաջնորդների նախաձեռնությամբ։ Պորոշենկոն հայտարարել է, որ այդ ակցիայի նպատակը «թերակղզու նկատմամբ պետական ինքնիշխանության շուտափույթ վերականգնումն Է»[85]։

2015 թվականի նոյեմբերի 23-ին Ուկրաինայի կառավարությունը, ի պատասխան նախագահ Պորոշենկոյի դիմումի, որն առաջարկել էր դադարեցնել բեռների և երկաթուղային տրանսպորտային հաղորդակցությունը և Ղրիմի հետ ապրանքաշրջանառությունը, հայտարարել Էր Ղրիմի հետ սահմանով բեռնատար ավտոտրանսպորտի տեղաշարժի ժամանակավոր արգելքի սահմանման մասին[86]։

Ազովի ծովի և Կերչի նեղուցի կարգավիճակ խմբագրել

ՌԴ-ին Ղրիմի միանալուց հետո ռուսական վերահսկողության տակ է անցել Կերչի նեղուցը, որը Ռուսաստանը դիտարկում է որպես իր տարածքային ջրերի մի մաս[87] և դե ֆակտո իրականացնում է նավագնացության ինքնուրույն կարգավորում այնտեղ։ Ուկրաինան, որը Ղրիմի թերակղզին չի ճանաչում Ռուսաստանի մաս, չի ճանաչում նաև դրան հարող ջրերը ՌԴ տարածքային ջրերով[88]։

2016 թվականի սեպտեմբերի 16-ին Ուկրաինան միջնորդ դատարանի մշտական պալատում Ռուսաստանի հետ դատավարություն էր նախաձեռնել՝ ՄԱԿ-ի Ծովային իրավունքի կոնվենցիայի շրջանակներում[89]։ 2018 թվականի փետրվարի 19-ին Ուկրաինան միջնորդ դատարանի մշտական պալատ է ներկայացրել հուշագիր, որում Ռուսաստանին մեղադրել Է Սև և Ազովի ծովերում և Կերչի նեղուցում Ուկրաինայի ինքնիշխան իրավունքները խախտելու մեջ։ Ուկրաինան պահանջում է դադարեցնել Ռուսաստանի կողմից ՄԱԿ-ի Ծովային իրավունքի կոնվենցիայի խախտումը, հաստատել Ուկրաինայի իրավունքները Սև և Ազովի ծովերում և Կերչի նեղուցում, պարտավորեցնել Ռուսաստանին հարգել Ուկրաինայի ինքնիշխան իրավունքներն իր ջրերում, դադարեցնել Ուկրաինական բնական ռեսուրսների յուրացումը, ինչպես նաև փոխհատուցում վճարել պատճառված վնասի համար[90][91]։

2018 թվականի մարտին տեղի է ունեցել ռուս-ուկրաինական հակամարտության սրում Ազովա-Կերչենսկի ջրային տարածքի շուրջ, որը պայմանավորված է ուկրաինացի սահմանապահների կողմից Ղրիմի «Նորդ» ձկնորսանավի ձերբակալմամբ, որն ընթանում էր ռուսական դրոշի ներքո[92]։ Ռուսաստանն ի պատասխան ուժեղացրել է Կերչի նեղուցով անցնող նավերի զննումը։ Զննման ընթացակարգերի խստացումն առաջացրել է Ուկրաինայի իշխանությունների բացասական արձագանքը։ Ուկրաինան Ռուսաստանին մեղադրել Է «Ուկրաինայի Ազովի ափի ռազմա-տնտեսական շրջափակումը սկսելու» փորձերի մեջ և Ռուսաստանի գործողություններին «ադեկվատ հակազդելու» համար քայլեր է ձեռնարկել տարածաշրջանում իր ռազմածովային ներկայությունը ուժեղացնելու ուղղությամբ[93], մասնավորապես, հայտարարվել է մինչև 2018 թվականի վերջը ռազմածովային ուժերի բազա ստեղծելու մտադրության մասին[94]։

Հիմնական հոդվածներ՝ Միջադեպ Կերչի նեղուցում և Ռազմական դրությունն Ուկրաինայում

2018 թվականի նոյեմբերի 25-ին Կերչի նեղուցում զինված միջադեպ է տեղի ունեցել, որի ընթացքում ՌԴ Զինված ուժերը[95] և Ռուսաստանի ԱԴԾ Սահմանապահ ծառայության առափնյա պահպանության նավերը զենքի կիրառմամբ ձերբակալել են Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի նավերին, որոնք փորձում էին անցնել Կերչի նեղուցով։ Նոյեմբերի 26-ին նախագահ Պորոշենկոն Ուկրաինայի 10 մարզերում և տարածքային ծովում 30 օր ժամկետով ռազմական դրություն Է մտցրել[96][97]։

Ուկրաինա և ԱՊՀ խմբագրել

2018 թվականի ապրիլի 12-ին նախագահ Պորոշենկոն կառավարությանն առաջարկել էր առաջարկություններ պատրաստել ԱՊՀ-ում ուկրաինական պետության մասնակցության պաշտոնական դադարեցման վերաբերյալ․ «Հաշվի առնելով այն փաստը, որ Ուկրաինան երբեք չի եղել և այժմ չի հանդիսանում ԱՊՀ-ի անդամ, ինչպես նաև այդ կառույցի մերժումը դատապարտել ռուսական ագրեսիան, կխնդրեի, որ մենք կառավարության հետ համատեղ մշակեինք ԱՊՀ-ի կանոնադրական մարմիններում մեր մասնակցության պաշտոնական դադարեցման վերաբերյալ դիրքորոշումները»,- հայտատարել է նա՝ ելույթ ունենալով Կիևի անվտանգության XI համաժողովում[98]։

ԱՊՀ-ում դիտորդի կարգավիճակից Ուկրաինայի հրաժարվելու հնարավորությունը քննարկվում է 2005 թվականից, երբ նախագահ էր Վիկտոր Յուշչենկոն։ Ղրիմի իրադարձությունների ընթացքում ԱՊՀ-ի հետ խզման առաջարկներն ակտիվացել են. Ուկրաինան հրաժարվել Է ԱՊՀ-ում հետագա նախագահությունից, Ուկրաինայի ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Անդրեյ Պարուբիյը հայտարարել է «ԱՊՀ-ից դուրս գալու գործընթաց սկսելու որոշման մասին»։ Նույն թվականին Գերագույն ռադայի պատգամավորները նախապատրաստել են ԱՊՀ մարմիններում Ուկրաինայի անդամակցության և մասնակցության դադարեցման մասին որոշման նախագիծ։ Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն այլ գերատեսչությունների մասնակցությամբ առաջարկներ է պատրաստել ոչ միայն ԱՊՀ-ից վերջնական դուրս գալու, այլև 1997 թվականին ստորագրված բարեկամության, համագործակցության և գործընկերության մասին ռուս-ուկրաինական մեծ պայմանագրի լուծման վերաբերյալ։ Այդ առաջարկները ներկայացվել են արտաքին գործերի խորհրդարանական կոմիտե, որտեղ նրանց աջակցել են «Պետրո Պորոշենկոյի բլոկի» ներկայացուցիչները և այլ պատգամավորներ։

2018 թվականի մայիսին Պորոշենկոն խոստացել էր երկիրը դուրս բերել ԱՊՀ պայմանագրերից, որոնք ստորագրվել էին այդ կազմակերպությանը Ուկրաինայի անդամակցության տարիներին։ Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնական կայքում մեջբերվել են նրա խոսքերը․ «Մենք՝ ուկրաինացի ժողովուրդը, կատարեցինք մեր եվրոպական ընտրությունը։ Ուկրաինան, սկսած Բելովեժսկից, ԱՊՀ-ն դիտում էր որպես կայսրության հետ քաղաքակիրթ ապահարզանի գործիք։ Ռուսական մեղքով քաղաքակիրթ բան չստացվեց։ Մոսկվան ձգտում էր ընկերակցությունը վերափոխել նորացված կայսրության, որտեղ բոլորը, ինչպես հին խորհրդային ժամանակներում, ժամացույցի սլաքներ էին կատարում Կրեմլի Սպասյան աշտարակի վրա։ Այդ պատճառով Ուկրաինան չի վավերացրել ԱՊՀ կանոնադրությունը և այդպես էլ չի դարձել, և չի պատրաստվում դառնալ ԱՊՀ լիիրավ անդամ։ Այժմ մենք ուշադիր կվերանայենք ԱՊՀ շրջանակներում կնքված բոլոր միջազգային պայմանագրերը և դուրս կգանք այն պայմանագրերից, որոնցում գոնե նվազագույն անհամապատասխանություն կգտնենք ազգային շահերին»[99]։

Նա հրամանագիր է ստորագրել Անկախ Պետությունների Համագործակցության մարմինների աշխատանքին Ուկրաինայի մասնակցության դադարեցման և այդ կազմակերպության կենտրոնակայանում մշտական ներկայացուցչության փակման մասին, որը գտնվում է Մինսկում[100]։

Դեկոմունիզացիա խմբագրել

2014 թվականի մայիսին Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնակատար Ալեքսանդր Տուրչինովը նախաձեռնել էր Ուկրաինայի Կոմունիստական կուսակցության ստուգումը՝ Ուկրաինայի արևելքում բողոքի ցույցերի հետ նրա կապի վերաբերյալ։ Հուլիսի 22-ին Գերագույն ռադան քվեարկել է կոմունիստական կուսակցության խմբակցության լուծարման օգտին։ Որոշումն ուժի մեջ է մտել նույն օրը՝ նախագահ Պետրո Պորոշենկոյի ստորագրումից հետո։ Ուկրաինայի կոմկուսը փաստացի ամբողջությամբ զրկվել է երկրի քաղաքական կյանքին մասնակցելուց։ 2014 թվականի հուլիսին Ուկրաինայի արդարադատության նախարարությունը միջնորդություն էր ներկայացրել Ուկրաինայի Կոմունիստական կուսակցությունն արգելելու մասին՝ կապված այն բանի հետ, որ կոմունիստական կուսակցությունն իբր «գործողություններ է կատարում, որոնք ուղղված են սահմանադրական կարգը բռնի ճանապարհով փոխելուն, երկրի ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը խախտելուն, վարում է բռնության քարոզչություն, միջէթնիկական թշնամանք հրահրելուն»։ 2015 թվականի դեկտեմբերին Կիևի դատարանն ավարտել է Արդարադատության նախարարության հայցով գործի քննությունը՝ վճռելով արգելել երկրի տարածքում ՀՊՄՀ-ի գործունեությունը[101]։

2015 թվականի ապրիլի 9-ին Ռադան ընդունել է 4 օրենքներից բաղկացած այսպես կոչված դեկոմունիզացիոն փաթեթ[102]․

  • «Ուկրաինայում կոմունիստական և նացիոնալ-սոցիալիստական (նացիստական) տոտալիտար ռեժիմների դատապարտման և դրանց խորհրդանիշների քարոզումն արգելելու մասին» օրենք[103][104][105][106]
  • «20-րդ դարում Ուկրաինայի անկախության համար պայքարի մասնակիցների իրավական կարգավիճակի և հիշողության մասին» օրենք
  • «1939-1945 թվականների երկրորդ համաշխարհային պատերազմում նացիզմի նկատմամբ հաղթանակը հավերժացնելու մասին» օրենք
  • «1917-1991 թվականների կոմունիստական տոտալիտար վարչակարգի ռեպրեսիվ մարմինների արխիվներին մուտքի մասին» օրենք (№ 316-VIII)։

2016 թվականի մայիսի 12-ին Գերագույն ռադան որոշում է ընդունել Ուկրաինայի կողմից չվերահսկվող տարածքներում բնակավայրերի և շրջանների վերանվանման մասին։ Նրանց թվում են 37 բնակավայրեր և մեկ շրջան Դոնեցկի մարզում, 36 բնակավայրեր Լուգանսկի մարզում, ինչպես նաև հինգ շրջաններ և 70 բնակավայրեր Ղրիմում։ Որոշման բացատրական գրության մեջ նշված է. «աշխարհագրական օբյեկտների անվանափոխումը կապված է աշխարհագրական օբյեկտների անվանումները» «Ուկրաինայում կոմունիստական և Ազգային-Սոցիալիստական (նացիստական) տոտալիտար ռեժիմների դատապարտման և դրանց խորհրդանիշների քարոզչությունն արգելելու մասին «Ուկրաինայի օրենքի պահանջներին համապատասխանեցնելու անհրաժեշտության հետ»։ Սա Ուկրաինայի բնակավայրերի առաջին անվանափոխությունը չէ՝ դեկոմունիզացիայի մասին օրենքի շրջանակներում։ 2016 թվականի ապրիլի 2-ին ուժի մեջ է մտել Ուկրաինայի 16 մարզերում 151 գյուղ և ավան և մեկ քաղաք վերանվանելու Ռադայի որոշումը[107]։

2016 թվականի մայիսի 15-ին Պորոշենկոն, ելույթ ունենալով քաղաքական ռեպրեսիաների զոհերի հիշատակի արարողությանը, հայտարարել է, որ դեկոմունիզացիայի շրջանակներում պատմական անվանումները, որոնք գոյություն են ունեցել Ռուսական կայսրության ժամանակ, չեն վերադարձվի փողոցներին և բնակավայրերին։ Նրա կարծիքով՝ նման անվանումները կարելի է դիտարկել որպես «փափուկ ուժի» և «գաղափարական հարձակման» կիրառում «հիբրիդային պատերազմում»։ Ըստ Պորոշենկոյի՝ դեկոմունիզացիայի խնդիրը «ազգային անվտանգության հարց է»[103]։

Հատկանշական է Պորոշենկոյի հայտարարությունը, որն արվել է 2019 թվականին՝ մայիսի 9-ի Հաղթանակի օրվա տոնակատարության կապակցությամբ։ Նա հայտարարել է, որ Ուկրաինան մշակել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում Հաղթանակի օրվա տոնակատարության իր սեփական ծիսակատարությունը և դրանով «տարանջատվել է կրեմլյան հաղթանակներից»։ «Մենք, ի տարբերություն Մոսկվայի, չենք պատրաստվում սեփականաշնորհել հակահիտլերյան կոալիցիայի բոլոր երկրների ժողովուրդների ընդհանուր հաղթանակը։ Ոչ ոք իրավունք չունի մոնոպոլիզացնել նացիզմի նկատմամբ հաղթանակը, առավել ևս օգտագործել այն իր կայսերական քաղաքականության ապոլոգիայի համար»,- ասել Է Պորոշենկոն մայիսի 9-ին Կիևում տեղի ունեցած հիշատակի ակցիայի ժամանակ։ Պորոշենկոն կարծում է, որ 1945 թվականը նացիզմի նկատմամբ հաղթանակ է ամբողջ աշխարհում[108]։

Պատկերասրահ խմբագրել

  •  
    Գերմանիայի կանցլեր Մերկելի հետ։ 2014 թվականի օգոստոս
  •  
    ԱՄՆ 3-րդ նախագահ Բարաք Օբամայի հետ։ 2014 թվական
  •  
    Լեհաստանի Սենատում։ 2014 թվական
  •  
    2015 թվականի Մյունխենի կոնֆերանսում։
  •  
    Մերկելի և Ջ. Բայդենը Մյունխենում անվտանգության համաժողովում: 2015 թվականի փետրվար
  •  
    Պյոտր Պորոշենկոն և ԱՄՆ պետքարտուղար Ջ. Քերի, 2016 թվականի փետրվարի 13
  •  
    Աշխատանքային ուղևորություն դեպի Դոնեցկի մարզ: 2016 թվականի մարտ
  •  
    Աշխատանքային ուղևորություն դեպի Դոնեցկի մարզ: 2016 թվականի հուլիս
  •  
    Դոնեցկի մարզու
  •  
    2016 թվական
  •  
    ԱՄՆ պետքարտուղար Ջոն Քերիի հետ: 2016 թվականի հուլիսի 7
  •  
    Ուղևորություն դեպի Լվովի մարզ: 2016 թվականի օգոստոսի 18
  •  
    Սլովենիայում։ 2016 թվականի նոյեմբերի 8
  •  
    ԱՄՆ փոխնախագահ Մայք Փենսի հետ: 2017 թվականի փետրվարի 18

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «В рейтинге кандидатов в президенты Порошенко опередил Тимошенко и Кличко». Зеркало недели | Дзеркало тижня | Mirror Weekly. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  2. ↑ «Порошенко опережает Кличко в президентской гонке - соцопрос». Обозреватель. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  3. ↑ «"Пришло время жить по-новому" - Петр Порошенко идет в президенты». www.gazeta.ua.
  4. ↑ http://www.gazeta-ptk.org.ua/archives/5414Тарас(չաշխատող հղում)
  5. ↑ «Вінниця: Порошенко заявив, що йде в Президенти». ОПОРА - Громадянська мережа - вибори в Україні - вибори в Украине - Election in Ukraine (ուկրաիներեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  6. ↑ «Кличко підтримує кандидатуру Порошенка на виборах президента» (ուկրաիներեն). ukranews_com. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  7. ↑ «7 ДНІВ-УКРАЇНА » Кличко закликав Тимошенко знятися з виборів» (անգլերեն). 7days-ua.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  8. ↑ «Тимошенко: Я не зніматиму свою кандидатуру за жодних обставин». Медиагруппа Адвокат-Консалтинг - официальный сайт. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  9. ↑ «Порошенко витратив на вибори більше 90 млн грн - голова штабу». ЛІГА.Новости. 2014 թ․ մայիսի 26. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  10. ↑ «Чим інавгурація Порошенка відрізнятиме його від попередників (ФОТО)». espreso.tv. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  11. ↑ «Промова президента України Петра Порошенка на інавгурації (повний текст)». ТСН.ua. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  12. ↑ «Пётр Порошенко: Вторым языком должен быть английский, а уж никак не русский» (ռուսերեն). russian.rt.com. 3 октября 2014.
  13. ↑ Перетягивание Донбасса. Киев объявляет экономическую войну России на неподконтрольных территориях // Газета «Коммерсантъ» от 31.08.2016
  14. ↑ В Донбасс пойдут иным путём. В Киеве разработан новый план «мирной реинтеграции» ДНР и ЛНР // Газета «Коммерсантъ» № 107 от 19.06.2017
  15. ↑ «Мирний план Порошенка. Інавгураційна промова Президента» (ուկրաիներեն). Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  16. ↑ Zaxid.net. «14 пунктів мирного плану Порошенка (повний список)». ZAXID.NET. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  17. ↑ «В Сеть попал текст мирного плана Порошенко». Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  18. ↑ «Президент Порошенко оголосив на Сході перемир'я». BBC Україна. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  19. ↑ «Петро Порошенко представив в Донбасі мирний план з врегулювання ситуації на сході України — Офіційне інтернет-представництво Президента України». Офіційне інтернет-представництво Президента України (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  20. ↑ «Терористи продовжують ігнорувати перемир'я – обстріляли сім блокпостів». osp-ua.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  21. ↑ Korrespondent.net. «Порошенко оголосив про припинення перемир я на Донбасі» (ռուսերեն). Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  22. ↑ «У зоні АТО вже звільнено більше 60 населених пунктів». Українська правда. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  23. ↑ «Кремль атакує. Як світ відреагував на вторгнення армії Путіна в Україну». ТСН.ua. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  24. ↑ «Оприлюднено Мінський протокол про перемир'я на Донбасі». Зеркало недели | Дзеркало тижня | Mirror Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  25. ↑ «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  26. ↑ «Порошенко: День війни на Донбасі коштує нам близько $5 мільйонів». Українська правда. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  27. ↑ Zaxid.net. «На Донбасі дислокуються від 7 до 9 тисяч російських військових, – Порошенко». ZAXID.NET. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  28. ↑ «Путін та Порошенко потиснули один одному руки на зустрічі в Нормандії - Reuters». Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  29. ↑ Минские соглашения делают вашингтонскими. Киев продвигает альтернативный план для Донбасса // Коммерсантъ, 13.02.2019
  30. ↑ «Мирные граждане неоднократно говорили нам, что это не их конфликт». Заместитель главы миссии ОБСЕ на Украине о том, как завершить войну в Донбассе // Газета «Коммерсантъ» № 175 от 26.09.2018
  31. ↑ К проблеме Донбасса подходят миротворчески. Представители России и Украины разошлись во взглядах на формат возможной миссии ООН // Коммерсантъ, 21.09.2017
  32. ↑ «Про що домовились Порошенко, Путін, Меркель та Олланд щодо Донбасу». espreso.tv. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  33. ↑ «Зустріч «Нормандської четвірки»: Порошенку вдалося відстояти інтереси України» (ուկրաիներեն). Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 3-ին.
  34. ↑ С Украиной так не договаривались. Рада приняла закон, фактически отменяющий минские соглашения // Коммерсантъ, 19.01.2018
  35. ↑ Пётр Порошенко подписал закон о реинтеграции Донбасса // Коммерсантъ, 20.02.2018
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 Донбасс берёт заводы в заложники. ДНР и ЛНР ответили на транспортную блокаду промышленным ультиматумом // «Коммерсантъ» от 27.02.2017
  37. ↑ Блокаду Донбасса распространяют на Россию. Украинские радикалы перекрывают железнодорожное сообщение между двумя странами // «Коммерсантъ» от 05.03.2017
  38. ↑ Петра Порошенко обложили блокадой. Изоляция Донбасса может спровоцировать политический кризис на Украине // Газета «Коммерсантъ» № 35 от 01.03.2017
  39. ↑ Блокада Донбасса обесточит Украину. Киев обещает веерные отключения, но газ в России брать не хочет // «Коммерсантъ» от 14.02.2017
  40. ↑ Алчевский меткомбинат ИСД на неконтролируемых территориях перешёл под управление «ордловцев»
  41. ↑ В ОРДО запускают «отжатые» предприятия «Метинвеста» и «Донецкстали» на российском ЖРС // Интерфакс-Украина, 22.05.2017
  42. ↑ Порошенко ввёл в действие решение СНБО о временном прекращении грузоперевозок с ОРДЛО // Интерфакс-Украина, 16.03.2017
  43. ↑ Порошенко требует от Зеленского объяснить, на каком основании украинская делегация в ТКГ инициировала отмену экономического ограничения с ОРДЛО // Интерфакс-Украина, 05.06.2019
  44. ↑ «Украина и ЕС подписали экономическую часть соглашения об ассоциации» (ռուսերեն). Москва: Интерфакс. 2014 թ․ հունիսի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 27-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 27-ին.
  45. ↑ Подписан политический блок соглашения об ассоциации Украины с ЕС. ИТАР-ТАСС, 21.03.2014
  46. ↑ Обнародован текст выступления П.Порошенко на церемонии подписания Соглашения о евроассоциации Украины
  47. ↑ Рада поддержала постановление «О европейском выборе Украины» — Обозреватель, 16 сентября 2014
  48. ↑ Украина и ЕС оформили безвизовый режим // РБК, 17.05.2017
  49. ↑ Порошенко заявил об увеличении пассажиропотока на поездах в Европу // РБК, 28.10.2018
  50. ↑ Ukraine’s complicated path to NATO membership, Euronews (23 December 2014) Ukraine Takes Step Toward Joining NATO, New York Times (23 December 2014) Ukraine Ends ‘Nonaligned’ Status, Earning Quick Rebuke From Russia, The Wall Street journal (23 December 2014)
  51. ↑ «Розвиток особливого партнерства України з НАТО». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
  52. ↑ http://www.euronews.com/2014/12/30/new-year-new-hope-as-ukraine-paves-way-for-nato-membership/, Euronews (30 December 2014)
  53. ↑ 53,0 53,1 Украина реформирует сектор нацбезопасности для будущего членства в ЕС и НАТО
  54. ↑ Порошенко рассказал о планах референдума по вступлению в НАТО
  55. ↑ Парубій: Вступ України в НАТО потрібно закріпити законом
  56. ↑ Столтенберг открыл новый офис НАТО в Киеве
  57. ↑ Украина стала страной-аспирантом НАТО // Коммерсантъ, 10.03.2018
  58. ↑ Порошенко просит Столтенберга предоставить Украине план действий по членству в НАТО // Коммерсантъ, 11.03.2018
  59. ↑ Генсек НАТО: присутствие альянса в Восточной Европе не ограничено по времени // Коммерсантъ, 13.03.2018
  60. ↑ 60,0 60,1 60,2 В гостях у сказки. Украину и Грузию приняли в штаб-квартиру НАТО // Газета «Коммерсантъ» № 122 от 13.07.2018
  61. ↑ «Порошенко внес в Раду законопроект о стремлении Украины в ЕС и НАТО». Коммерсантъ (ռուսերեն). 03.09.2018.
  62. ↑ «Западным курсом: почему Верховная рада изменила Конституцию». rbc.ru (ռուսերեն). 07.02.2019.
  63. ↑ 63,0 63,1 «Порошенко подписал закон о закреплении в конституции курса Украины в НАТО и ЕС». tass.ru (ռուսերեն). 19.02.2019.
  64. ↑ «Порошенко утвердил план о курсе Украины в ЕС и НАТО». gazeta.ru (ռուսերեն). 20.04.2019.
  65. ↑ ПЯТЬ НОВЫХ СТРАН ПРИСОЕДИНИЛИСЬ К САНКЦИЯМ ЕС ПРОТИВ РОССИИ — Дождь, 15 октября 2014
  66. ↑ Украина присоединится к санкциям против России — LB.ua, 25 января 2015
  67. ↑ Ярема: Президент запретил сотрудничество с Россией в военной сфере — УНІАН, 17.06.2014
  68. ↑ Украина отказывает России в достройке энергоблоков Хмельницкой АЭС — Корреспондент.biz
  69. ↑ Украина ввела масштабные санкции против России — Русская служба Би-би-си
  70. ↑ Алла ДУБРОВЫК. НБУ ввел санкции в отношении рубля Արխիվացված 2015-12-08 Wayback Machine — «День», 6 ноября 2014
  71. ↑ Украина запретила работу российских платежных систем // РБК, 18.10.2016
  72. ↑ Минтранс РФ получил от Киева уведомление о полном прекращении полетов | РИА Новости
  73. ↑ Кабмин Украины запретил транзит авиакомпаний России с товарами военного назначения
  74. ↑ «Порошенко подписал закон о прекращении договора о дружбе с Россией». РБК. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
  75. ↑ Deutsche Welle (www.dw.com). «Верховная рада Украины одобрила закон о прекращении дружбы с Россией | DW | 06.12.2018» (ռուսերեն). DW.COM. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  76. ↑ Порошенко призвал лишить Россию права вето в Совбезе ООН // 20.02.2019
  77. ↑ Инаугурационная речь Порошенко: полный текст
  78. ↑ «Ukraine cannot normalize relations with Russia without return of Crimea, says Poroshenko». Interfax-Ukraine. 2014 թ․ հունիսի 26. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 27-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 26-ին.
  79. ↑ Украина не признает присоединения Крыма к России // Интерфакс, 18.03.2014.
  80. ↑ Украина официально закрыла крымские порты — Вести, 6 июля 2014
  81. ↑ ЗАКОН УКРАЇНИ «Про створення вільної економічної зони „Крим“ та про особливості здійснення економічної діяльності на тимчасово окупованій території України»
  82. ↑ Указ Президента України «Про Уповноваженого Президента України у справах кримськотатарського народу»
  83. ↑ В СНБО рассказали, почему запретили транспортное сообщение с Крымом
  84. ↑ «Укрзализныця» с конца 2014 года не возит в Крым ни грузы, ни пассажиров
  85. ↑ Порошенко: цель блокады Крыма — его возвращение в состав Украины // РИА Новости, 2015-09-22
  86. ↑ Правительство Украины временно запрещает перемещение грузовых потоков в Крым // Русская служба Би-би-си, 23.11.2015
  87. ↑ «В ФСБ сообщили о пересечении границы России тремя кораблями ВМС Украины». Interfax.ru. 2018 թ․ նոյեմբերի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  88. ↑ Последняя капля в море // Коммерсантъ. Архивировано из первоисточника 26 Նոյեմբերի 2018.
  89. ↑ «Dispute Concerning Coastal State Rights in the Black Sea, Sea of Azov, and Kerch Strait (Ukraine v. the Russian Federation)». Permanent Court of Arbitration. PCA Case Repository.
  90. ↑ Deutsche Welle (www.dw.com). «Украина собрала доказательства нарушений Россией морского права | DW | 24.02.2018» (ռուսերեն). DW.COM. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  91. ↑ «2017-06 Dispute Concerning Coastal State Rights in the Black Sea, Sea of Azov, and Kerch Strait (Ukraine v. the Russian Federation)». Постоянная палата третейского суда.
  92. ↑ «Почему у России и Украины возник конфликт в Азовском море» (ռուսերեն). РБК. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  93. ↑ «Турчинов: Россия хочет заблокировать Украину в Азовском море». BBC Україна. 2018 թ․ օգոստոսի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  94. ↑ «На Азовском море создают базу ВМС Украины». Украинская правда. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  95. ↑ «Минобороны РФ подтвердило участие военных в инциденте в Керченском проливе». Интерфакс (ռուսերեն). 2018 թ․ նոյեմբերի 30. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  96. ↑ Կաղապար:Указ Президента Украины
  97. ↑ Закон Украины от 26 ноября 2018 года № 2630-VIII «Об утверждении Указа Президента Украины „О введении военного положения на Украине“»(ուկր.)
  98. ↑ Киев прощается, но не уходит. Пётр Порошенко поручил начать формальную процедуру выхода Украины из СНГ // «Коммерсантъ» от 12.04.2018
  99. ↑ Петр Порошенко пообещал вывести Украину из договоров СНГ // Коммерсантъ, 20.05.2018
  100. ↑ Украина вышла ещё из двух соглашений в рамках СНГ // Коммерсантъ, 24.04.2019
  101. ↑ На Украине запретили Компартию и отклонили её жалобу на действия Минюста страны // «Коммерсантъ» от 16.12.2015
  102. ↑ Тень победы. Верховная рада осудила коммунизм и предоставила официальный статус бойцам УПА // «Коммерсантъ» от 09.04.2015
  103. ↑ 103,0 103,1 «Я не позволю, чтобы карту Украины запятнали новороссийскими топонимами». Пётр Порошенко назвал декоммунизацию вопросом национальной безопасности // «Коммерсантъ» от 15.05.2016
  104. ↑ Украина изгоняет призрак коммунизма. Депутаты Верховной рады собираются запретить коммунистическую символику к 9 мая // Газета «Коммерсантъ» № 62 от 09.04.2015
  105. ↑ «До конца года на Украине не должно остаться ничего, напоминающего о советском прошлом». Закон о запрете пропаганды коммунизма вступил в силу // «Коммерсантъ FM» от 13.04.2015
  106. ↑ Закон України Про засудження комуністичного та націонал-соціалістичного (нацистського) тоталітарних режимів в Україні та заборону пропаганди їхньої символіки
  107. ↑ Рада переименовала 143 населённых пункта в Крыму и Донбассе. Среди них — Стаханов, Краснодон и Свердловск // «Коммерсантъ» от 12.05.2016
  108. ↑ Порошенко: Украина дистанцировалась от «кремлёвского победобесия» // Коммерсантъ, 09.05.2019
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պետրո_Պորոշենկոյի_նախագահություն&oldid=9410776» էջից