Վիքիպեդիա

Մատիաս Գալլաս

Մատիաս Գալլաս (իտալ.՝ Matthias di Gallasso), Կամպոյի կոմս, Լուցերայի հերցոգ (գերմ.՝ Graf von Gallas zum Schloß Campo und Freyenthurn, սեպտեմբերի 16, 1584(1584-09-16)[1][2][3][…], Տրենտո, Իտալիա[5][6] - ապրիլի 25, 1647(1647-04-25)[3][2][4][…], Վիեննա, Հաբսբուրգի միապետություն[1][4][6]), Երեսնամյա պատերազմի ժամանակների զորահրամանատար, ֆելդմարշալ և կայսերական բանակի գեներալ-լեյտենանտ[7][8][9]։

Մատիաս Գալլաս
իտալ.՝ Matthias di Gallasso
սեպտեմբերի 16, 1584(1584-09-16)[1][2][3][…] - ապրիլի 25, 1647(1647-04-25)[3][2][4][…] (62 տարեկան)
ԾննդավայրՏրենտո, Իտալիա[5][6]
Մահվան վայրՎիեննա, Հաբսբուրգի միապետություն[1][4][6]
ԳերեզմանՏրենտո
Քաղաքացիություն Սրբազան Հռոմեական կայսրություն,  Ավստրիայի էրցհերցոգություն և  Տրենտի իշխան-եպիսկոպոսություն
ԶորատեսակՍուրբ Հռոմեական կայսրության բանակ
Կոչումգեներալ
Մարտեր/
պատերազմներ		Երեսնամյա պատերազմ

Կենսագրություն

խմբագրել

Մատիաս Գալլասը ծնվել է 1584 թվականի սեպտեմբերի 16-ին իտալական Տրենտո քաղաքում։ Հանդիսանում է Տիրոլում կայսերական գեներալ-ֆելդվախտմեիստեռի որդի։ Ընդունվել է իսպանական զինվորական ծառայության և մասնակցել է Ֆլանդրիայի արշավին, 1617-1618 թվականներին կռվել է Սավոյայում, որից հետո կապիտանի կոչումով ընդունվել է Տիլլի հրամանատարությամբ գործող Կաթոլիկ լիգայի բանակ[8]։

Երեսնամյա պատերազմի սկզբում արդեն հետևակային գնդի գնդապետ էր։ 1623 թվականին աչքի է ընկել Շտադտլոնեի ճակատամարտում, 1626-1628 թվականներին կռվել է ընդդեմ դանիացիների։ 1629 թվականին նշանակվել է Վալենշտայնի բանակի հեծելազորային ու հետևազորային գեներալ-ֆելդվախտմեիստեռ։ Որոշ ժամանակ անց մասնակցել է Մանտովայի պաշարմանն ու գրավմանը։ Խաղաղության պայմանագրի կնքումից հետո մնացել է Իտալիայում որպես դիտորդ։ 1631 թվականի վերադարձել է Գերմանիա և ստացել Կամպոյի կոմսի տիտղոս ու դարձել ֆելդվախտմեիստեռ՝ մասնակցելով Բրեիտենֆելդի ճակատամարտին[8][9]։

Գործողումից վերադառնալով՝ դարձել է Վալենշտայնի վստահված անձը։ Կռվել է Նյուրենբերգում։ 1632 թվականի հոկտեմբերի 13-ին ստացել է ֆելդմարշալի կոչում։ 1632 թվականի նոյեմբերի 16-ին տեղի ունեցած Լյուտցենի ճակատամարտին չի մասնակցել, քանի որ Ալբրեխտ Վալենշտայնի կողմից ուղարկվել էր Տորգաու Էլբայի վրայով անցումն ապահովելու համար։ 1633 թվականին կայսրը Մատիաս Գալլասին շնորհում է գեներալ-լեյտենանտի կոչում և հայտնում Ալբրեխտ Վալենշտայնին պաշտոնից հեռացնելու և սպանելու անհրաժեշտության մասին[8]։

 
Մատիաս Գալլասի կիսանդրին Հելդենբերգի հուշահամալիրում, Ավստրիա

Գալլասը դառնում է 1634 թվականին Վալենշտայնի մահվան հիմնական գործիքը և անձամբ ստանձնում կայսերական բանակի հրամանատարությունը ապագա կայսր Ֆերդինանդ Հունգարացու հրամանատարության ներքո։ Նա ստանում է նաև Ֆրիդլանդյան հերցոգի տիտղոս (վերցրած Վալենշտայնից)։ Իր ղեկավարումը սկսում է Ռեգենսբուրգի, որոշ ժամանակ անց նաև Դոնաուվյորթի հաջող պաշարմամբ։ 1634 թվականի սեպտեմբերի 5-ից 6-ը Նյորդլինգենի ճակատամարտում ջախջախում է Բերնհարդ Սաքսեն-Վեյմարսկու և Գուստավ Հորնի ղեկավարած շվեդա-բողոքական բանակը։ Այդ հաղթանակի արդյունքում նվաճվում է ամբողջ Հարավային Գերմանիան և փլուզվում է բողոքական իշխանների դաշինքը։ Արդյունքը եղավ այն, որ 1635 թվականի մայիսի 30-ին գերմանական բողոքականների և կաթոլիկների միջև կնքվեց Փարիզյան խաղաղության համաձայնագիրը[7][8][9]։

Նյորդլինգենի ճակատամարտում ունեցած հաղթանակը դարձավ Գալլասի ռազմական կարիերայի գագաթնակետը. պատերազմին Ֆրանսիայի ներգրավումով ուժերի հավասարակշռությունը խախտվեց հօգուտ հակառակորդի։ 1635-1636 թվականներին առանց հատուկ հաջողության Մատիաս Գալլասը գործել է Ռոյնում ընդդեմ ֆրանսիացիների։ 1636 թվականի արշավի ժամանակ շարժվել է դեպի Բուրգունդիա, սակայն ֆրանսիացիներն ու բողոքականները միացյալ ուժերի շնորհիվ հերցոգ Բերնհարդ Սաքսեն-Վեյմարսկին ստիպված նահանջում է։ Բանակի կարգապահությունը անկում է ապրում, զորքում սով է տարածվում և զինվորները սկսում են թալանով զբաղվել՝ նայելով բանակի բարձրագույն սպայական կազմի ճոխ հանդիսություններին։ Այս ամենի հետևանքով Մատիաս Գալլասի հեղինակությունը իջնում է՝ հասնելով ամենացածր կետն։ Նա ստանում է «բանակի ոչնչացնող» մականունը։ 1637 թվականին Պոմերանիայի արշավանքին նրա գործողությունները ընդդեմ շվեդ հրամանատարներ Բաների և Վռանգլերի նույնպես անհաջողության են մատնվում, և Գալլասը նահանջում է Հյուսիսային Գերմանիայից։ 1638 թվականին շվեդներն արդեն գտնվում էին Սաքսոնիայում և Բոհեմիայի սահմանին։ 1639 թվականի արշավանքի ժամանակ՝ ապրիլի 24-ին, Մատիաս Գալլասը Խեմնիցի ճակատամարտում չի կարողանում կանխել սաքսոնացիների պարտությունը շվեդներից։ Մայիսին շվեդներն արդեն պաշարում են Պրահան, իսկ երբ նրանք հրաժարվեցին քաղաքի վրա գրոհելուց, Գալլասը չկարողացավ կազմակերպել նրանց հետապնդումը և 1939 թվականի սեպտեմբերին կայսերական բանակի հրամանատարությունը զիջեց էրցհերցոգ Լեոպոլդ Վիլհեյմին։ Զրկվելով հրամանատարի պաշտոնից՝ Մատիաս Գալլասը վերադառնում է Վիեննա որպես Հոֆկրիեգսրատի նախագահ[8]։

Համբուրգում թողարկվել է երգիծական մետաղադրամ, որի մի երեսին գրված է եղել. «Ի՞նչ է արել Գալլասը Հոլշթեյնում»։ Մետաղադրամի հակառակ երեսը դատարկ է եղել[10][11]

1643 թվականի մարտին Մատիաս Գալլասը կրկին նշանակվում է կայսերական բանակի հրամանատար։ Այդ ժամանակ էլ իսպանական կայսեր կողմից ստացել է Լյուցերի հերցոգ տիտղոսը։ Կռվել է շվեդ ֆելդմարշալ Լենարտ Տորստենսոնի դեմ։ Դանիայի և Շվեդիայի պատերազմի ընթացքում՝ 1643 թվականին հետապնդել է ֆելդմարշալ Տորստենսոնին Սիլեզիայից մինչև Հոլշթեյն։ Գրավել է Քիլ քաղաքը։ 1644 թվականի արշավի ժամանակ ավարտելով Դանիայի դեմ պատերազմը՝ Տորստենսոնը վերադառնում է Գերմանիա և նոյեմբերի 23-ին Բեռլինից 50 կմ հարավ գտնվող Յուտերբոգում ճակատամարտում ջախջախում Գալլասին։ Այդ պարտությունից հետո՝ 1645 թվականի հունվարին, Մատիաս Գալլասը թողնում է զինվորական ծառայությունը[7][8]։

1646 թվականին պատերազմում կայսերական բանակի անհաջողությունները կայսրին ստիպում են կրկին դիմել Գալլասին։ Սակայն շուտով հիվանդության պատճառով նա հանձնում է բանակի հրամանատարությունը և վերջնականապես հեռանում բանակից։

Մատիաս Գալլասը մահացել է 62 տարեկան հասակում 1647 թվականի ապրիլի 25-ին Վիեննա քաղաքում[7][8][9]։

Զինվորական կոչումներ

խմբագրել
  • 11.4.1629 թվական՝ գեներալ-ֆելդվախտմեիստեռ (հավասարազոր է գեներալ-մայոր կոչմանը),
  • 22.12.1631 թվական՝ ֆելդվախտմեիստեռ,
  • 13.10.1632 թվական՝ ֆելդմարշալ,
  • 25.09.1633–19.11.1639 թվականներին, 22.03.1643–24.01.1645 թվականների և 1646 թվականի մարտից եղել է գեներալ-լեյտենանտ։

Օգտագործված գրականություն

խմբագրել

Franz Christoph Khevenhüller: Conterfet Kupfferstich. Band 2, Leipzig 1722, S. 231–236, auf S. 236 Informationen zu den Nachkommen.

  • Hermann Hallwich: Gallas, Matthias Graf von. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 8, Duncker & Humblot, Leipzig 1878, S. 320–331.
  • Roman Freiherr von Procházka: Genealogisches Handbuch erloschener böhmischer Herrenstandsfamilien. Verlag Degener & Co., Neustadt an der Aisch 1973, S. 95.
  • [Cicely Veronica Wedgwood: Der Dreißigjährige Krieg. Verlag P. List, München 1967, S. 411.]
  • [Robert Rebitsch: Matthias Gallas (1588–1647). Generalleutnant des Kaisers zur Zeit des Dreißigjährigen Krieges. Eine militärische Biographie (= Geschichte in der Epoche Karls V.; Band 7). Aschendorff Verlag, Münster 2006, ISBN 3-402-06576-2.]

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Becker R. Dizionario Biografico degli Italiani (իտալ.) — 1998. — Vol. 51.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Encyclopædia Britannica
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/224235/Matthias-Gallas-count-von-Campo
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 regional database of the Municipal Library of Hradec Kralove
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Matthias Gallas, count von Campo. britannica. հանրագիտարան(անգլ.)
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 Галлас, Матиас, граф де-Кампо, герцог де-Луцера // Военная энциклопедия : [в 18 т.] / под ред. В. Ф. Новицкого [и др.]. — СПб. ; [М.] : Тип. т-ва И. Д. Сытина, 1911—1915.(ռուս.)
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 [Chisholm 1911, p. 413.](անգլ.)
  10. ↑ Gallois Chronik der Stadt Hamburg und ihres Gebiets. — Hamburg, 1862. — Bd. 1. — S. 168. — 896 S.
  11. ↑ Ernst Deecke Der tolle Wrangel // Luebische Geschichten und Sagen. — Lübeck: Carl Boldemann, 1852. — S. 383. — 400 S.(գերմ.)
 


Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մատիաս_Գալլաս&oldid=8087020» էջից