Հովհաննես Ակունյան
Հովհաննես Համբարձումի Ակունյան (դեկտեմբերի 30, 1868[1][2], Շամախի, Բաքվի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1] - հուլիսի 16, 1947[1][2], Բլագովեշչենսկ, Խաբարովսկի երկրամաս, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[2]), հայ խորհրդային քիմիկոս, պրոֆեսոր 1935 թվականից։
Հովհաննես Ակունյան | |
|---|---|
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 30, 1868[1][2] Շամախի, Բաքվի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1] |
| Մահացել է | հուլիսի 16, 1947[1][2] (78 տարեկան) Բլագովեշչենսկ, Խաբարովսկի երկրամաս, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[2] |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն և .svg){kind=small} ԽՍՀՄ |
| Ազգություն | հայ |
| Մասնագիտություն | քիմիկոս և համալսարանի դասախոս |
| Հաստատություն(ներ) | Երևանի պետական համալսարան[1], Բլագովեշչենսկի մանկավարժական համալսարան, Խաչատուր Աբովյանի անվան թիվ 2 դպրոց, Երևանի Մխիթար Հերացու անվան Պետական Բժշկական Համալսարան[1] և Հայաստանի ազգային ագրարային համալսարան[1] |
| Ալմա մատեր | Մոսկվայի Ն. Բաումանի անվան պետական տեխնիկական համալսարան (1895)[1] |
| Գիտական աստիճան | պրոֆեսոր[1][2] (1935) |
Կենսագրություն խմբագրել
1888 թվականին ավարտել է Բաքվի ռեալական, իսկ 1895 թվականին՝ Մոսկվայի կայսերական տեխնիկական ուսումնարանը՝ ստանալով ինժեներ-քիմիկոս-տեխնոլագի կոչում։ 1895-1897 աշխատել որպես Բաքվի քաղաքային քիմիկոս, ապա մեկնել արտասահման՝ ուսումը շարունակելու (Դրեզդեն, Ցյուրիխ և Գյոտինգեն)։ 1901 թվականին «Ապակու տեխնոլոգի», «Նավթի տեխնոլոգիա» և «Գինու տեխնոլոգիա» գրքերի համար նրան երկու տարի ժամկետով նշանակվել է պետական թոշակ, և նա գործուղվել է արտասահման։ Շուտով հայտնի է դարձել, որ դեռևս 1898 թվականին նա Ժնևում եղել է սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության անդամ, որի պատճառով 1902 թվականին նրան զրկել են պետական թոշակից և բարձրագույն դպրոցներում դասախոսելու իրավունքից։
1907 թվականին վերադարձել է Թիֆլիս և մինչև 1918 վարել Թիֆլիսի Միխայելովսկու արհեստագործական ուսումնարանի տնօրենի պաշտոնը[3]։ Ակունյանը «Կավկազսկայա շկոլա» («Кавказская школа») մանկավարժական հանդեսի հիմնադիրներից և խմբագիրներից էր 1913-1916 թթ.։
1919 թվականին տեղափոխվել է Հայաստան և խորհրդայնացումից հետո նշանակվել բանակի մատակարարման գծով առաջին արտակարգ լիազոր[3]։ 1921 թվականին եղել է ՀԽՍՀ ժողտնտխորհի ժամանակավոր նախագահ։ 1922 թվականին անցել է մանկավարժական աշխատանքի Երևանի Խ. Աբովյանի անվան միջնակարգ դպրոցում, ինդուստրիալ տեխնիկուում և բանֆակում։ 1925 թվականին Խ. Աբովյանի անվան միջնակարգ դպրոցում ստեղծել է Հայաստանում առաջին քիմիական լաբորատորիան։ 1924 թվականից դասախոսել է Երևանի համալսարանում, բժշկական և գյուղատնտեսական ինստուտներում։
Անհիմն հալածանքների հետևանքով 1937 թվականի հուլիսից ընդհատվել է Ակունյանի աշխատանքահին գործունեությունը Երևանում։ Գտնվելով աքսորում՝ 1942-1944 թվականներին նա աշխատել է Սեմիպալատինսկի մարզի Կազան-Չոնկուր գյուղի միջնակարգ դպրոցում որպես ուսուցիչ, իսկ 1944 թվականից դասավանդել է Բլագովեշչենսկի (ՌԽՖՍՀ Ամուրի մարզ) մանկավարժական ինստիտուտում և մինչև կյանքի վերջը ղեկավարել ընդհանուր քիմիայի ամբիոնը[3]։
Զբաղվել է քիմիական կինետիկայի և կատալիգի հարցերով։ Ակունյանը մի շարք գյուտերի հեղինակ է (հեղուկների ունիվերսալ խտաչափ, կարագի կեղծումը հայտնաբերող սարք և այլն)։ Հրատարակել է ուսումնական ձեռնարկներ («Ձեռնարկ քանակական անալիզի», 1928 թ., «Անօրգանական քիմիա։ Առաջադրություններ», 1-7, 1931–1935 թթ., «Որակական անալիզ», 1932 թ.)։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Կենսագրական հանրագիտարան, Ե., ԵՊՀ հրատ., 2009, էջ 70-71։
 | Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հովհաննես Ակունյան» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 235)։ 
|