Հայաստանի ռազմաօդային ուժեր, կազմում են Հայաստանի զինված ուժերի բաղկացուցիչ մասը։

Պատմություն խմբագրել

Չնայած Հայաստանը անկախ Հայկական ռազմական ուժեր հիմնելու աշխատանքները սկսել էր դեռևս վաղ 1989 թվականին, սակայն ռեսուրսների, համապատասխան վերապատրաստված անձնակազմի և օգտակար ենթակառուցվածքի բացակայության պատճառով ռազմաօդային ուժերի ստեղծումը կառավարություն հետաձգեց մինչ 1992 թվականի օգոստոսը և գործողությունները սկսեց հոկտեմբերին[1]։

Համաձայն Եվրոպայում սովորական զինվորական ուժերի մասին պայմանագրի, 1992 թվականի դեկտեմբերի դեկլարացիայի Հայաստանը նախկին ԽՍՀ-ից ժառանգել է միայն երեք գործող ռազմական ինքնաթիռներ և 13 ռազմական ուղղաթիռներ Հակաօդային պաշտպանություն զորատեսակի մասնաբաժնից[2]։

Բազավորման կետեր խմբագրել

Ըստ արտասահմանյան մամուլում առկա տեղեկությունների՝ Հայաստանն ունի ռազմաօդային ուժերի երկու հատուկ մասնագիտացված բազա՝ Գյումրիում և Երևանում։

Տեղակայման վայր ԻԿԱՕ-ի կոդ Զորամասի համար և/կամ ավիաբազայի նշանակում Թռիչքա-վայրէջքային շերտ (երկարություն, ծածկույթ)
Գյումրի UDSG Շիրակ օդանավակայան 3250 մետր, բետոն
Երևան UDYE Էրեբունի օդանավակայան 2750 մետր, բետոն

Տեխնիկա և սպառազինություն խմբագրել

Ըստ Լոնդոնի «Ռազմավարական հետազոտությունների միջազգային հաստատության» (IISS The Military Balance - International Institute for Strategic Studies) ամենամյա տեղեկագրքի տվյալների՝ 2020 թվականի դրությամբ Հայաստանի Ռազմաօդային ուժերը իրենց տրամադրության ներքո ունեցել են հետևյալ սպառազինությունն ու տեխնիկան.

Տիպ Արտադրություն Նշանակում Թվաքանակ Ծանոթագրություն Պատկեր
Մարտական ինքնաթիռներ
Սու-30   Ռուսաստան Կործանիչ 12[3] 4-ը գնվել է Ռուսաստանից, իսկ 8-ը դեռևս պատրաստվում են  
Սու-25
Սու-25ՈՒԲԿ
  ԽՍՀՄ Գրոհիչ

Ուսումնա-մարտական

16[4]
2[4]
5 ստացվել է Վրաստանից, 9 Սու-25Կ և 1 Սու-25ՈՒԲԿ ձեռք են բերվել Սլովակիայում 2004 թվականին[5][6]  
ՄիԳ-25ՊԴ   ԽՍՀՄ Կործանիչ-կալանիչ 4[7][8] Պահպանության է դրված։ Ադրբեջանի ՌՕՈՒ-ի նախկին ՄիԳ-25ՊԴ № 04, բերվել է Հայաստան 14 հունվարի 1993 թ.[9]։  
Ուսումնական ինքնաթիռներ
Aero L-39C Albatros   Չեխոսլովակիա Ուսումնա-մարտական 10[4] 2 միավոր ձեռք է բերվել Ուկրաինայում 2004 թվականին, և ևս 4 միավոր՝ 2010—2011 թթ.[6]:  
Յակ-52   Ռումինիա Ուսումնական ինքնաթիռ 10[4]  
Փոխադրական ինքնաթիռներ
Իլ-76Մ   ԽՍՀՄ Ռազմա-փոխադրական ինքնաթիռ 2[4] 2 միավոր փոխանցել է Ռուսաստանը՝ 2004 թվականին՝ Հավաքական անվտանգության պայմանագրի համաձայն[6]։  
Ուղևորատար ինքնաթիռներ
Airbus A319CJ   Ֆրանսիա Վարչական-կառավարման ինքնաթիռ 1[4]  
Ուղղաթիռներ
Մի-24Պ
Մի-24Կ
Մի-24Ռ
  ԽՍՀՄ Հարվածային ուղղաթիռ 20 7[4] — փոխադրա-մարտական
2[4] — հետախույզ-ճշգրտիչ
2[4] — ՃՔԿՊ-հետախույզ
 
Մի-8ՄՏ   ԽՍՀՄ Բազմանպատակ ուղղաթիռ 20[4]  
Մի-9   ԽՍՀՄ Օդային հրամանատարական կետ 10[4]  
Մի-2   Լեհաստան Բազմանպատակ ուղղաթիռ 15[4]  
ՀՕՊ համակարգեր
Ս-300[4]   Ռուսաստան հեռահար գործողության Զենիթա-հրթիռային համալիր 5 գումարտակ Ս-300Վ (այլ տվյալներով՝ Ս-300ՊՍ) յուրաքանչյուրում 12ա-ական համակարգ[10]:).
 
Բուկ-Մ2[11]   Ռուսաստան ԶՀՀ 45
 

ՀՕՊ-ի մնացած սպառազինությունը Հայաստանի ցամաքային զորքերի կազմում է։

Միջադեպեր և կորուստներ խմբագրել

Մի-24 ուղղաթիռի խոցում (2014) խմբագրել

2014 թվականի նոյեմբերի 12-ին հայկական և ադրբեջանական զինված ուժերի շփման գծում ադրբեջանական բանակը չեզոք գոտում խոցում է ուսումնավարժական թռիչք իրականացնող Հայաստանի ռազմաօդային ուժերի Մի-24 ուղղաթիռ, որի անձնակազմի անդամները զոհվում են, իսկ ինքնաթիռը ոչնչացվում։

ՍՈՒ-25 ինքնաթիռի կործանում (2018) խմբագրել

2018 թվականի դեկտեմբերի 4-ին, ժամը 10.20-ի սահմաններում Հայաստանի Շիրակի մարզի Մարալիկի տարածաշրջանի Քարաբերդ բնակավայրի հարևանությամբ կործանվել է ուսումնամարզական թռիչք իրականացնող Հայաստանի զինված ուժերի ՍՈՒ-25 մարտական ինքնաթիռը։ Ավիապատահարի հետևանքով զոհվել են 1-ին կարգի օդաչու, փոխգնդապետ Արմեն Սլավիկի Բաբայանը և 3-րդ կարգի օդաչու, մայոր Մովսես Գևորգի Մանուկյանը[12]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Պետրոսյան, Դավիթ (հունիս, 2002). “Հայկական ռազմական ուժերի ձևավորումը և զարգացումը” Արխիվացված 2015-07-05 Wayback Machine. Moscow Defense Brief. Retrieved 14 December 2007.
  2. Վիլիս, Դավիթ (Ed.) (1999). “Հայաստան”, Աշխարհի ռազմաօդային ուժերի ավիատիեզերական հանրագիտարան. London, UK: Aerospace Publishing Ltd. p. 162. ISBN 1-86184-045-4.
  3. «SU-30SM fighter jets delivered to Armenia». Armradio. 2019. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  4. 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 The Military Balance 2016. — P. 179
  5. Армения приобрела десять Су-25 / Взлёт 2005 10
  6. 6,0 6,1 6,2 Stockholm International Peace Research Institute — Arms Transfers Database
  7. The Military Balance 2013. — P. 215—216.
  8. Александр Храмчихин Форпост с вопросами // Военно-промышленный курьер : Газета. — 2016. — № 9(624). — ISSN 1729-3928.
  9. Инциденты в Карабахе
  10. ««Мы можем создать группировку ПВО на любом угрожаемом направлении» | Еженедельник «Военно-промышленный курьер»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 5-ին.
  11. «Вся техника, представленная на военном параде в Ереване, является собственностью Армении – Минобороны». newsarmenia.am. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
  12. «ՀՀ ՊՆ կայք, մամուլի հաղորդագրություն, 04.12.2018»: