Կարլ ֆոն Շեռցեր
Կարլ ֆոն Շեռցեր (գերմ.՝ Karl von Scherzer, մայիսի 1, 1821[1][2], Վիեննա, Ավստրիական կայսրություն[2] - փետրվարի 19, 1903[1], Գորիցիա, Իտալիա[3]), ավստրիացի դիվանագետ, ճանապարհորդ, մարդաբան և գրող։
| Կարլ ֆոն Շեռցեր | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մայիսի 1, 1821[1][2] |
| Ծննդավայր | Վիեննա, Ավստրիական կայսրություն[2] |
| Մահացել է | փետրվարի 19, 1903[1] (81 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Գորիցիա, Իտալիա[3] |
| Քաղաքացիություն |  Ավստրիա |
| Մասնագիտություն | ճանապարհորդ հետազոտող, դիվանագետ, մարդաբան, գրող և աշխարհագրագետ |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | ambassador of Austria to the United Kingdom? |
| Անդամություն | Ավստրիայի գիտությունների ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա և Լեոպոլդինա |
 Karl von Scherzer Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Կարլ Շեռցերը ծնվել է վիեննական հարուստ ընտանիքում, ստացել հիանալի կրթություն։ Սովորել է իրավագիտություն, այնուհետև զբաղվել է տպագրական գործով, բացել է տպագրական արվեստանոց։ Իր առաջին ճանապարհորդությունները դեպի Հարավային Տիրոլ, Իտալիա, Գերմանիա, Ֆրանսիա և Անգլիա կատարել է դեռևս ուսանողական տարիներին (1838-1842)։ 1848 թվականին հիմնադրել է Գուտենբերգի միությունը («Gutenberg-Verein»), որը պաշտպանում էր տպագրական աշխատողների շահերը։ Եղել է Լիբերալ կուսակցության անդամ և 1848 թվականի հեղափոխության մի շարք ղեկավարների ընկեր, որի համար ձերբակալվել է և 1851 թվականին և կանգնել է ռազմական տրիբունալի առջև։
1852-1855 թվականներին Կառլ Շեռցերը գերմանացի ճանապարհորդ Մորից Վագների հետ մեծ ճանապարհորդություն է կատարում Հյուսիսային, Կենտրոնական և Հարավային Ամերիկայում։ Հայրենիք վերադառնալուց հետո, 1855 թվականին, հավաքած մեծ գիտական հավաքածուով, Շեռցերը կրկին կանգնում է տրիբունալի առաջ, այս անգամ` «անթույլատրելի բացակայության» մեղադրանքով և դատապարտվում 6 շաբաթվա ազատազրկման (որը սահմանափակվում է 8 օրյա կալանքով)։ 1857-1859 թվականներին Շեռցերն աշխատել է ավստրիական ֆինանսների նախարարությունում։ Էրցհերցոգ Մաքսիմիլիանի խնդրանքով Կ. Շեռցերը մասնակցել է պատմության մեջ առաջին և միակ` ավստրիական նավատորմի շուրջերկրյա ծովային գիտարշավին (Նովարի արշավ)` որպես դրա քարտուղար և ժամանակագիր, ինչպես նաև` առևտրային գործակալ։ Այդ նավարկությունից վերադառնալուց հետո Շեռցերին շնորհվում է ասպետական կոչում, և 1866 թվականին նա դառնում է առևտրի նախարարության պետական խորհրդական։ 1869 թվականին Շեռցերը մասնակցում է ավստրո-հունգարական արշավին դեպի Արևելյան Ասիա (այցելում է Չինաստան, Ճապոնիա և Սիամ)։
1872-1878 թվականներին եղել է Զմյուռնիայում Ավստրո-Հունգարիայի գլխավոր հյուպատոսը (այժմ՝ Իզմիր)։
1878 թվականին եղել է Ավստրո-Հունգարիայի դեսպան Լոնդոնում, 1878-1884 թվականներին՝ Լայպցիգում, 1884-1896 թվականներին եղել է Ջենովայում գլխավոր հյուպատոս։ 1896-ից անցել է թոշակի։
Մեքսիկայի գիտակ Կ. Շեռցերը նախազգուշացրել է իր հովանավոր էրցհերցոգ Ֆերդինանդ Մաքսիմիլիանին Մեքսիկական արշավի անցկացման մեծ վտանգի մասին։ Ճանապարհորդ Կ. Շեռցերի գրությունները բարձր են գնահատել հեռավոր երկրների այնպիսի հետազոտողներ, ինչպիսիք են Ալեքսանդր ֆոն Հումբոլդտը և Յուստուս ֆոն Լիբիխը։
Աշխատություններ խմբագրել
- Reisen in Nordamerika, 3 Bände, 1854, (mit M. Wagner);
- Die Republik Costarica, 1856, (mit M. Wagner)
- Wanderungen durch mittelamerikanische Freistaaten, 1857
- Reise der österreichischen Fregatte Novara um die Erde, beschreibender Teil, 3 Bände, Wien 1861-62
- Reise der österreichischen Fregatte Novara um die Erde, statistisch-kommerzieller Teil, 2 Bände , 1864.
- Aus dem Natur und Völkerleben im tropischen Amerika, 1864
- Fachmännische Berichte über die österreichisch-ungarische Expedition nach Siam, China und Japan, 1872.
- Smyrna, 1873.
- Weltindustrien, 1880
- Das wirtschaftliche Leben der Völker, 1886
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Wurzbach D. C. v. Scherzer, Karl Ritter von (գերմ.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Vol. 29. — S. 227.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #117222364 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
Գրականություն խմբագրել
- «Шерцер, Карл». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կարլ ֆոն Շեռցեր» հոդվածին։ |