Լոբի (տեսակ)
| Առաջարկվում է այս և Լոբի հոդվածները միացնել իրար: (քննարկում) |
| Լոբի | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||
| Phaséolus
L., 1753
|
||||||||||||
| Հոմանիշներ | ||||||||||||
| ||||||||||||
|
|
Լոբի (լատ.՝ Phaséolus), թիթեռնածաղկավորների կարգ, ընդավորների ընտանիք։ Միավորում է մոտ 97[1] տեսակ երկու կիսագնդերի տաք վայրերում։ Բազմանում է պտուղների և սերմերի, իսկ որոշ տեսակներ էլ ծաղիկների միջոցով («թուրքական լոբի» անունով)[2][3]։
Մշակաբույսերի տեսակներից առաջին տեղը զբաղեցնում է սովորական լոբին տարատեսակ ձևերով և տեսակներով, որոնցից մի մասը փաթաթվող է, մյուս մասը՝ թփային։ Այս տեսակի հայրենիքը Լատինական Ամերիկան է։
Լոբու այլ տեսակ է կրակոտ կարմիր լոբին (Phaseolus coccineus)՝ կարմիր ծաղիկներով, հաճախ հանդիսանում է դեկորատիվ բույս։
Որոշ տեսակներ, որոնց սովորաբար անվանում են «լոբի», պատկանում են լոբազգիների այլ ցեղին, օրինակ մաշ (մրտուկ) տեսակը։ Հայտնի սննդային բույսեր են սովորական, ռուսական կամ ձիա լոբին, որոնք պատկանում են թիթեռնածաղկավորների կարգի սիսեռների ցեղին։
Բուսաբանական նկարագիրԽմբագրել
Միամյա խոտաբույսը հիմնականում գանգուր է, փետրանման տերևներով։ Արմատային համակարգը առանցքային է։
Թերթիկները 3-ն են, շատ հազվադեպ՝ 1-ը։ Ե՛վ ամբողջ տերևը, և՛ յուրաքանչյուր թերթիկ ամրացված է տերևակոթից։
Ծաղիկները ամրացված են պտղանութին։ Ծաղկակալը գլանաձև սկավառակի նման է։ Պսակի ցեցոտ թևերը քիչ թե շատ կապված են նավակով, որի երկար գագաթը, ինչպես նաև շերտերն ու սյունը պարուրաձեւ թրթռում են։
Կախովի լոբի 5-28 սմ երկարությամբ, երկփեղկ է, սերմերի միջև ծակոտկեն հյուսվածքի անբավարար հատվածով։ Սերմերը հարուստ են օսլայով և լեգմինով (Պահուստային սպիտակուց)։
ՊատմությունԽմբագրել
Հնագետները Պերուում և Մեքսիկայում հայտնաբերել են լոբու սերմեր, որի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ այն մշակվել է մ.թ.ա. 5000 տարի առաջ։
15-րդ դարում Քրիստափոր Կոլումբոսի ճանապարհորդությունից հետո սկսեցին լոբի մշակել նաև Եվրոպայում, Աֆրիկայում և Ասիայում։
ՏեսակներԽմբագրել
Որոշ տեսակներ՝
- Սև լոբի
- Կարմիր լոբի
- Սպիտակ լոբի
- Ալ կարմիր լոբի
- Մանուշակագույն լոբի
Սննդային արժեքԽմբագրել
Սննդի համար օգտագործվում են լոբու սերմերը և կանաչած լոբու (առօրյա կյանքում սխալ ձևով կոչվող շերտերը) կանաչ լոբին (պտուղները)։ Շաքարավազի և բանջարեղենի տեսակների մեջ ամբողջ լոբին սպառվում է որպես ամբողջություն, այդ թվում նաև փեղկերը և սերմերը։ Շատ տեսաներ հում վիճակում թունավոր են։
Նախքան ճաշ պատրաստելը խորհուրդ է տրվում լոբին ընկղմել ջրի մեջ (8-10 ժամ)։ Դա նպատակահարմար է երկու նպատակով՝
- ներծծման գործընթացը փափկացնում է լոբիները և վերադարձնում նրանց խոնավությունը, ինչը նվազեցնում է կերակուրի պատրաստման ժամանակը,
- երբ ներծծվում են օլիգոսախարիդները (շաքարեր, որոնք չեն մարսվում մարդու մարմնում) լուծվող ջրում, առաջացնելով գազի ձևավորում և բարդացնում մարսողական պրոցեսը։
ՎնասատուներԽմբագրել
Լոբու սերմերի գլխավոր վնասատուն հանդիսանում է լոբու սերմնաբզեզը։
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Species of Phaseolus по данным сайта The Plant List(անգլ.)(լատ.) (Ստուգված է 5 Հոկտեմբերի 2016)
- ↑ Կաղապար:ВТ-ТСД
- ↑ «Турецкие бобы»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907
ԳրականությունԽմբագրել
- Бернардино де Саагун, Куприенко С.А. Общая история о делах Новой Испании. Книги X-XI: Познания астеков в медицине и ботанике / Ред. и пер. С. А. Куприенко.. — К.: Видавець Купрієнко С.А., 2013. — 218 с. — (Месоамерика. Источники. История. Человек). — ISBN 978-617-7085-07-1
- Теоретические основы селекции «Генофонд и селекция зерновых бобовых культур» / Под ред. Б. С. Курловича и С. И. Репьева. — СПБ., 1995. — 430 с.
Категория:Зернобобовые культуры * Категория:Пища, ядовитая в сыром виде
| Այս հոդվածը կատեգորիայի կարիք ունի։ Դուք կարող եք օգնել նախագծին՝ կատեգորիա գտնել կամ ստեղծել ու ավելացնել հոդվածին։ |