Վիքիպեդիա

Իվան Ցանկար

Իվան Ցանկար (սլովեներեն՝ Ivan Cankar pronunciación (օգնություն • ինֆո), մայիսի 10, 1876(1876-05-10)[1][2][3], Vrhnika, Կրայնա դքսություն, Ավստրո-Հունգարիա[4][3] - դեկտեմբերի 11, 1918(1918-12-11)[4][1][2][…], Լյուբլյանա, Սերբերի, խորվաթների և սլովակների թագավորություն[4][3]), սլովեն բանաստեղծ, արձակագիր, թատերագիր, էսսեիստ[5], հասարակական-քաղաքական ակտիվիստ։ Օտոն Ժուպանչիչի, Դրագոտին Կիտտեի և Յոսիպ Մուռնի հետ մեկտեղ համարվում է մոդեռնիզմի սկզբնավորողը սլովենական գրականության մեջ։ Ուսումնասիրողներից շատերը Ցանկարին համարում են նաև սլովեներեն ստեղծագործած մեծագույն գրողը և հաճախ նրան համեմատում են Ֆրանց Կաֆկայի ու Ջեյմս Ջոյսի հետ[6]։

Իվան Ցանկար
Ծնվել էմայիսի 10, 1876(1876-05-10)[1][2][3]
ԾննդավայրVrhnika, Կրայնա դքսություն, Ավստրո-Հունգարիա[4][3]
Վախճանվել էդեկտեմբերի 11, 1918(1918-12-11)[4][1][2][…] (42 տարեկան)
Վախճանի վայրԼյուբլյանա, Սերբերի, խորվաթների և սլովակների թագավորություն[4][3]
ԳերեզմանԺալե գերեզմանոց
Մասնագիտությունբանաստեղծ, գրող, վիպասան, քաղաքական գործիչ, ակնարկագիր, դրամատուրգ և արձակագիր
Լեզուսլովեներեն
Քաղաքացիություն Ցիսլեյտանիա
Ժանրերպոեզիա, վիպակ, ակնարկ և Նովել
Изображение автографа
 Ivan Cankar Վիքիպահեստում
Հինկո Սմրեկարի նկարազարդումներից

Կենսագրություն խմբագրել

Դեռևս Լյուբլյանայի դպրոցում սովորելու տարիներին Ցանկարը հրապուրվել է գրականությամբ, գրական առաջին փորձերը կատարել (դրանք բանաստեղծություններ էին և քնարաշունչ շարադրություններ)։ Դպրոցն ավարտելուց հետո մեկնել է Վիեննա՝ ուսումը շարունակելու և չնայած ծնողներին խոստացել էր, որ տեխնիկական մասնագիտացում կընտրի, ընդունվել է սլավոնագիտության բաժինը (թեև դա էլ չի ավարտել)[7]։

1897 թվականի ամռանը վերադարձել է Լյուբլյանա, որտեղ մի քանի ամիս անց մահացել է նրա մայրը։ 1907-ին Ցանկարը խորհրդարանի պատգամավոչության թեկնածու է առաջադրվել սոցիա-դեմոկրատների ցուցակով։ 1908-1909 թվականներին ապրել է Վիեննայում, աշխատել որպես անկախ գրող։ Առաջին համաշխարհային պատերազմն սկսվելուց որոշ ժամանակ անց նա ձերբակալվել է ու բանտ նետվել՝ Ավստրո-Հունգարիայի իշխանությունների վարած քաղաքականությանն ընդիմանալու պատճառով[8]։

Ստեղծագործությունների մասին խմբագրել

Իվան Ցանկարը հեղինակել է շուրջ երեք տասնյակ գիրք, որոնցում անդրադարձել է 20-րդ դարի սկզբին սլովենական հասարակությանը հուզած ազգային, հասարակական, բարոյական հիմնախնդիրների։ Նրա երկերից Սլովենիայում լայնորեն հայտնի ու սիրված են հատկապես Hlapci («Ճորտերը») թատերգությունը, Pohujšanje v dolini Šentflorijanski («Սուրբբ Ֆլորիանի հովտի սկանդալը») երգիծավեպը և Na klancu («Բլրակի վրա») վեպը։ Սլովեն և եվրոպացի գրականագետները նրա գրական ժառանգության մեջ չափազանց կարևորում են նաև մանրապատումներն ու պատմվածքները, որոնք, գրված լինելով սիմվոլիզմի, մոդեռնիզմի ու էքսպրեսիոնիզմի տարրերի տպավորիչ միահյուսումով, աչքի են ընկնում խոր ինքնատիպությամբ։

Երկեր խմբագրել

Պոեզիա խմբագրել

  • Erotika (recueil, 1899

Արձակ խմբագրել

  • Vinjete (récits, 1899)
  • Knjiga za lahkomiselne ljudi (nouvelles, 1901)
  • Tujci (roman, 1901)
  • Na klancu (roman) (1902)
  • Ob zori (nouvelles, 1903)
  • Življenje in smrt Petra Novljana (conte, 1903)
  • Gospa Judit (conte, 1904)
  • Hiša Marije pomočnice (roman, 1904)
  • Križ na gori (roman, 1904)
  • Potepuh Marko in kralj Matjaž (conte, 1905)
  • V mesečini (nouvelles, 1905)
  • Martin Kačur (roman, 1906)
  • Nina (roman, 1906)
  • Smrt in pogreb Jakoba Nesreče (conte, 1906)
  • Aleš iz Razora (conte, 1907)
  • Hlapec Jernej in njegova pravica (conte, 1907)
  • Novo življenje (roman, 1908)
  • Zgodbe iz doline šentflorjanske (1908)
  • Kurent (conte, 1909)
  • Sosed Luka (nouvelle, 1909)
  • Za križem (nouvelles, 1909)
  • Troje povesti (contes, 1911)
  • Volja in moč (nouvelles, 1911)
  • Milan in Milena (roman, 1913)
  • Podobe iz sanj (récits, 1920)
  • Mimo življenja (nouvelles, 1920)
  • Moje življenje (récits, 1920)
  • Grešnik Lenart (conte, 1921)
  • Pages choisies, Ljubljana, 1931, trad S. et J. Jeras

Թատերգություններ խմբագրել

  • Jakob Ruda (drame, 1901)
  • Za narodov blagor (drame, 1901)
  • Kralj na Betajnovi (drame, 1902)
  • Pohujšanje v dolini šentflorjanski (drame, 1908)
  • Hlapci (drame, 1910)
  • Lepa Vida (drame, 1912)
  • Romantične duše (drame, 1922)

Էսսեներ խմբագրել

  • Krpanova kobila (1907)
  • Bela krizantema (1910)

Հիշատակը խմբագրել

Ի հիշատակ անվանի գրողի՝ նրա անունով են կոչվել՝

  • Ցանկարյան պարգև (Cankarjevo priznanje) - դպրոցականների ստեղծագործական աշխատանքների ամենամյա փառատոնի գլխավոր մրցանակը
  • «Ցանկարևա զալոժբա» (Cankarjeva založba) — Սլովենիայի խոշորագույն հրատարակչությունը
  • «Ցանկարյան տուն» (Cankarjev dom) — Լյուբլյանայի մշակութային ամենամեծ կենտրոնը
  • Վրհնիկայի մշակույթի տունը (Cankarjev dom Vrhnika)
  • Լյուբլանայի ուսանողական թաղամասը (Dijaški dom Ivana Cankarja)
  • Վրհնիկայի գրադարանը (Cankarjeva knjižnica Vrhnika)
  • Ցանկարի անունը կրող փողոցներ կան Լյուբլյանայում, Ցելեում, Մարիբորում, Կոպերում, Վելենիեում, Նոր Գորիցեում, Ռադովլիցայում և սլովենյան այլ քաղաքներում, դպրոցներ՝ Վրհնիկայում, Տրբովլիեում,Լյուտոմերում

Գրականություն Իվան Ցանկարի մասին խմբագրել

  • Cankar, Ivan (1968), Bela krizantema, Ljubljana: DZS.
  • Doležal-Jenstrle, Alenka (2003), Mitologizacija ženske v Cankarjevi prozi, Ljubljana: Filozofska fakulteta Univerze v Ljubljani.
  • Dović, Marijan (2006), Cankar kot utemeljitelj profesionalnega pisatelja – umetnika, Ljubljana: Slavistično društvo Slovenije.
  • Gradišnik, Janez (2004), «Spomini na Dejanje», Nova revija (269/270).
  • Hribar, Spomenka (2005), «Slovenska khatarsis», Revija 2000 (174/176): 25–70.
  • Kos, Janko; և այլք: (1982), Slovenska književnost, Ljubljana: Cankarjeva založba.
  • Kos, Janko (1983), Pregled slovenskega slovstva, Ljubljana: DZS.
  • Kos, Janko, Pregled slovenske književnosti.
  • Košiček, Marijan (2001), Ženska in ljubezen v očeh Ivana Cankarja, Ljubljana: Tangram.
  • Pirjevec, Dušan (1964), Ivan Cankar in evropska literatura, Ljubljana: Cankarjeva založba.
  • Puhar, Alenka (1982), Prvotno besedilo življenja, Zagreb: Globus.
  • Vidmar, Josip (1962), Drobni eseji, Maribor: Obzorja.
  • Žižek, Slavoj (1987), Jezik, ideologija, Slovenci, Ljubljana: Delavska enotnost.
  • Zver, Milan (1996), Sto let socialdemokracije na Slovenskem, Ljubljana: Nova obzorja.
  • Izidor Cankar, Preface to "Ivan Cankar, Zbrani spisi" (Ljubljana: Blasnikova tiskarna, 1937)
  • France Bernik, Ivan Cankar: monografska študija (LJubljana: Cankarjeva založba, 1987)
  • rnaldo Bressan, Le avventure della parola: saggi sloveni e triestini (Milan: Il saggiatore, 1985)
  • Andrej Inkret, Romantične duše: razmišljanja ob dramatiki Ivana Cankarja (Ljubljana: Prosvetni servis, 1966)
  • Dušan Kermauner, Ivan Cankar in slovenska politika leta 1918 (Ljubljana: Cankarjeva založba, 1968)
  • Taras Kermauner, Dolina i nebo: eseji o Cankaru (Belgrade: Vuk Karadžić, 1979)
  • Alojz Kraigher, Ivan Cankar: študije o njegovem delu in življenju, spomini nanj (Ljubljana: Cankarjeva založba, 1954)
  • Matevž Kos, Cankar in Nietzsche (Ljubljana: društvo za primerjalno književnost, 2001)
  • Primož Kozak, Temeljni konflikti Cankarjevih dram (Ljubljana: Cankarjeva založba, 1980)
  • Filip Kumbatovič Kalan]], Trois précurseurs du théǎtre contemporain en Yougoslavie: Branislav Nušić, Ivan Cankar, Miroslav Krleža (Paris: Centre national de la recherche scientifique, 1963)
  • Marija Mitrović, Cankar in kritika (Koper: Lipa, 1976)
  • Boris Paternu, Ivan Cankar in slovenska literarna tradicija (Ljubljana: Slavistično društvo Slovenije, 1969)
  • Dušan Pirjevec Ahac, Hlapci, heroji, ljudje (Ljubljana: Cankarjeva založba, 1968)
  • Jože Pogačnik, Ivan Cankar und Oton Župančič (Munich: Selbstverlag der Südosteuropa-Gesellschaft, 1991)
  • Dimitrij Rupel, Svobodne besede : od Prešerna do Cankarja: sociološka študija o slovenskem leposlovju kot glasniku in pobudniku (Koper: Lipa, 1976)
  • Anton Slodnjak, Ivan Cankar in Slovene and world literature (London: Modern Humanities Research Association for the School of Slavonic and East European Studies, 1981)
  • Miran Štuhec, Esejistika Ivana Cankarja (Ljubljana: Slavistično društvo Slovenije, 2006)
  • Josip Vidmar, Ivan Cankar (Ljubljana: Državna založba Slovenije, 1969)
  • Božo Vodušek, Ivan Cankar (Ljubljana: Hram, 1937)
  • Dimitrije Vučenov, Ivan Cankar (Belgrade: Rad, 1962)
  • Boris Ziherl, Ivan Cankar i njegovo doba (Belgrade: Prosveta, 1949)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Slovenska biografija (словен.) — Znanstvenoraziskovalni center Slovenske akademije znanosti in umetnosti. — ISSN 2350-5370
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Цанкар Иван // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ Ivan Cankar Brittanica. Consultado el 25 de febrero de 2018.
  6. ↑ Pirjevec 1964
  7. ↑ |apellido= Cankar|nombre= Ivan|enlaceautor= |título= Ivan Cankar in Mohorjeva|url= |fechaacceso=25 de febrero de 2018 |idioma= |otros= |edición= |año= 1989|editor= |editorial= Mohorjeva Zal|ubicación=Eslovenia |isbn= 978-3850131339|capítulo= |páginas= |cita=}}
  8. ↑ |apellido= Pokorn|nombre= Nike|enlaceautor= |título= Challenging the Traditional Axioms: Translation into a non-mother tongue|url= |fechaacceso=25 de febrero de 2018 |idioma= |otros= |edición= |año= 2005|editor= |editorial= John Benjamins Publishing|ubicación=|isbn= 9789027294531|capítulo= |páginas= |cita=}}

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվան Ցանկար» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իվան_Ցանկար&oldid=8686330» էջից