Վիքիպեդիա

Օտոն Ժուպանչիչ

սլովեն բանաստեղծ

Օտոն Ժուպանչիչ (սլովեն.՝ Oton Župančič, հունվարի 23, 1878(1878-01-23)[1][2][3][…], Vinica, Črnomelj Municipality, Սլովենիա[4] - հունիսի 11, 1949(1949-06-11)[5][1][2][…], Լյուբլյանա, Սլովենիայի Սոցիալիստական Հանրապետություն, ՀՍՖՀ[5][4]), սլովենացի բանաստեղծ, արձակագիր, դրամատուրգ, սլովենական մոդեռնիզմի առաջնորդներից մեկը։ Սլովենիայի գիտության և արվեստի ակադեմիայի անդամ (1938)։ «Սլովենյան մոդեռնի» ներկայացուցիչ[7]։

Օտոն Ժուպանչիչ
Դիմանկար
Ծնվել էհունվարի 23, 1878(1878-01-23)[1][2][3][…]
ԾննդավայրVinica, Črnomelj Municipality, Սլովենիա[4]
Մահացել էհունիսի 11, 1949(1949-06-11)[5][1][2][…] (71 տարեկան)
Մահվան վայրԼյուբլյանա, Սլովենիայի Սոցիալիստական Հանրապետություն, ՀՍՖՀ[5][4]
ԳերեզմանԺալե գերեզմանոց[4]
Քաղաքացիություն ՀՍՖՀ,  Հարավսլավիայի Թագավորություն,  Սերբերի, խորվաթների և սլովակների թագավորություն և  Ցիսլեյտանիա
ԿրթությունՎիեննայի համալսարան և Novo Mesto Grammar School?
Մասնագիտությունլեզվաբան, բանաստեղծ, գրող, դրամատուրգ, թարգմանիչ, գրական քննադատ, մանկագիր և ակնարկագիր
ԱմուսինAni Župančič?[6][4]
ԱնդամությունՍերբական գիտությունների և արվեստների ակադեմիա և Սլովենական գիտությունների և արվեստների ակադեմիա
ԵրեխաներMarko Župančič?[4], Andrej Otona Župančič?[4] և Jasna Župančič Kmet?[4]
 Oton Župančič Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Ժուպանչիչը մեծահարուստ վաճառականի որդի է եղել, նրա մայրը բնիկ Խորվաթիայից էր։ Սովորել է Նովո Մեստոյում և Լյուբլյանում։ Ժուպանչիչը եղել է սլովենացի մոդեռնիստների՝ Իվան Չանկարի, Յոսիպ Մուրնի և Դրագոտին Կետեի շրջանակի անդամ։ 1896-1900 թվականներին սովորել է Վիեննայի համալսարանում, բայց դասընթացը չի ավարտել[8]։ Ապա ծանոթացել է Վիեննական սեցեսսիոնիզմի արվեստին, Գալիցիայի ուսանողների միջոցով սովորել է ուկրաինական ժողովրդական պոեզիա, որը զգալի ազդեցություն է ունեցել նրա վրա։ Վերադառնալով Լյուբլյանա՝ դասավանդել է դասական գիմնազիայում։ 1905 թվականին նա այցելել է Ֆրանսիա և Գերմանիա։ Գերմանիայում նա մնացել է որպես մասնավոր դաստիարակ մինչև 1910 թվականը։ Այնուհետև նա ղեկավարել է Լյուբլյանայի քաղաքային արխիվը, ղեկավարել դրամատիկական թատրոնը։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից առաջ նա ավելի շատ միապետության կողմնակից էր։ Օկուպացիայի և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին նա համակրում էր ընդհատակյա հակաֆաշիստական մամուլում կեղծանուններով տպագրված Ազատագրական ճակատին։ Պատերազմից հետո կոմունիստական իշխանությունների կողմից արժանացել է մի շարք մրցանակների, ստացել ժողովրդական բանաստեղծի կոչում[9]։ 1941 թվականից աշխատակցել է անլեգալ պարտիզանական մամուլին։ Ժուպանչիչի հիմնական ժողովածուներն են՝ «Արբեցումի գավաթ» (1899), «Հարթավայրում» (1904), «Զրույցներ ինձ հետ» (1908), «Վիդի օրվա լուսաբացին» (1920), «Կուսածաղիկը ձյան տակ» (1945)։

Գործունեություն խմբագրել

Ժուպանչիչի վաղ շրջանի բանաստեղծությունները, որոնք նշանավորվել են կյանքի հեթանոսական զգացումով, եվրոպական սիմվոլիզմի ազդեցությամբ և գաղափարապես Նիցշեի և Բերգսոնի ազդեցությամբ, բացասաբար են ընդունվել սլովենական հասարակության պահպանողական շրջանակների կողմից։ Շատ է թարգմանել Դանթե, Կալդերոն, Մոլիեր, Վոլտեր, Գյոթե, Ստենդալ, Բալզակ, Դիքենս, Տոլստոյ, Ֆրանս, Շոու, Չեսթերտոն, Համսուն և այլն։ Նրա մանկական գրքերը հայտնի են։

Արվեստի գործեր խմբագրել

Պոեզիա խմբագրել

  • 1899 թվական, Արբեցնող գունդ անգլ.՝ Čaša opojnosti
  • 1904 թվական, Հարթավայրի վրայով անգլ.՝ Čez plan
  • 1908 թվական, Խոսակցություններ ինքս ինձ հետ անգլ.՝ Samogovori
  • 1920 թվական, Լուսաբացին օրվա տեսարան անգլ.՝ V zarje Vidove
  • Ծիծեռնակ ձյան տակ անգլ.՝ Zimzelen pod snegom (1945)

Դրամատուրգիա խմբագրել

  • 1904 թվական, Հավատարիմ հոգիների գիշեր անգլ.՝ Noč za verne duše
  • 1924 թվական, Վերոնիկա Դեսենիցից անգլ.՝ Veronika Deseniška

Խոստովանում խմբագրել

Զուպանչիչը 1938 թվականին եղել է Սլովենիայի գիտությունների և արվեստի ակադեմիայի անդամ։ Զուպանչիչի ստեղծագործությունները թարգմանվել են աշխարհի շատ լեզուներով, հաճախ մեծ բանաստեղծների կողմից՝ Հունգարիայում՝ Շանդոր Վյորեսի, նախկին ԽՍՀՄ-ում՝ Լեոնիդ Մարտինովի կողմից։

Հրատարակություններ ռուսերեն խմբագրել

  • Пробуждение. М.: Гослитиздат, 1961
  • Лирика. М.: Художественная литература, 1978

Գրականության ցանկ խմբագրել

  • Bernik F. Mladi Župančič med tradicijo in modern. Ljubljana: Državna založba Slovenije, 1978
  • Capude A. Bergson in Župančič. Ljubljana: Univerza v Ljubljani, 1983
  • Kos M. Župančič in Nietzsche. Ljubljana: Slavistično društvo Slovenije, 2000
  • Mušič J. Oton Župančič: življenje in delo. Ljubljana: Mladika, 2007

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 Slovenska biografija (словен.) — Znanstvenoraziskovalni center Slovenske akademije znanosti in umetnosti. — ISSN 2350-5370
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Жупанчич Отон // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  6. ↑ Obrazi slovenskih pokrajin (словен.) — ISSN 2712-5408
  7. ↑ «Župančič, Oton (1878–1949) - Slovenska biografija». www.slovenska-biografija.si. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 19-ին.
  8. ↑ «Župančič, Oton (1878–1949) - Slovenska biografija». www.slovenska-biografija.si. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 19-ին.
  9. ↑ «Filmi iz okupirane Ljubljane». RTVSLO.si (սլովեներեն). Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 19-ին.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 302)։  
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օտոն Ժուպանչիչ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Օտոն_Ժուպանչիչ&oldid=9748664» էջից