Իմ սիրելի մայրաքաղաք

«Իմ սիրելի մայրաքաղաք» («Իմ Մոսկվա»), Մոսկվա քաղաքի օրհներգը երաժշտա-բանաստեղծական ստեղծագործություն է, որը ստեղծվել է Իսահակ Դունաևսկու երաժշտության, և Մարկ Լիսյանսկու և Սերգեյ Ագրանյանի «Իմ Մոսկվա» բանաստեղծության հիման վրա։ 1995 թվականի հուլիսի 14 ից հանտիսանում է Մոսկվայի հիմնը։

Օրհներգի տեքստը ռուսերեն խմբագրել

Я по свету немало хаживал,
Жил в землянке, в окопах, в тайге,
Похоронен был дважды заживо,
Знал разлуку, любил в тоске.

Но Москвою привык я гордиться
И везде повторял я слова:
Дорогая моя столица,
Золотая моя Москва!

Я люблю подмосковные рощи
И мосты над твоею рекой,
Я люблю твою Красную площадь
И кремлёвских курантов бой.

В городах и далёких станицах
О тебе не умолкнет молва,
Дорогая моя столица,
Золотая моя Москва!

Мы запомним суровую осень,
Скрежет танков и отблеск штыков,
И в веках будут житьдвадцать восемь
Самых храбрых твоих сынов.

И врагу никогда не добиться,
Чтоб склонилась твоя голова,
Дорогая моя столица,
Золотая моя Москва!

Պատմություն խմբագրել

1941 թվականի նոյեմբերին, նախկինում՝ լրագրող և բանաստեղծ, իսկ պատերազմի ժամանակ՝ սակրավորների դասակի հրամանատար, կրտսեր լեյտենանտ Մարկ Լիսյանսկին բուժումից հետո վերադառնում է Յարոսլավլի հոսպիտալից։ Նա ծառայում էր 243-րդ հրաձգային դիվիզիայում, որը գտնվում էր Կալինինյան ճակատում և մասնակցում էր Մոսկվայի ճակատամարտին^[1]։ Մտահոգված լինելով մայրաքաղաքի ճակատագրով՝ Լիսյանսկին բեռնատարի թափքին նստած իրնոթատետրում գրում է «Իմ Մոսկվան» բանաստեղծությունը։ Երբ մեքենան անցնում էր Մոսկվայով, այն արդեն պատրաստ էր, և Պուշկինի հրապարակում կես ժամ կանգառի ընթացքում բանաստեղծին հաջողվում է այն հանձնել «Новый мир» ամսագրի խմբագրությանը։ Բանաստեղծությունը հրապարակվել է 1941 թվականի դեկտեմբերյան համարում, սակայն խմբագրությունը Կույբիշև տեղափոխվելու պատճառով, լույս է տեսնում միայն 1942 թվականի փետրվարին։ Տեքստը բաղկացած էր երկու տնից^[1]։

Я по свету немало хаживал,
Жил в землянке, в окопах, в тайге,
Похоронен был дважды заживо,
Знал разлуку, любил в тоске.

Но всегда я привык гордиться

И везде повторял я слова:

Дорогая моя столица,

Золотая моя Москва!

У комбайнов, станков и орудий,
В нескончаемой лютой борьбе,
О тебе беспокоятся люди,
Пишут письма друзьям о тебе.

Никогда врагу не добиться,

Чтоб склонилась твоя голова,

Дорогая моя столица,

Золотая моя Москва!:

Առաջին քառատողը կարելի է համարել կենսագրական՝ հակառակորդի կողմից ռմբակոծման ժամանակ ռումբերից մեկը պայթել է Լիսյանսկու կողքին։ Նա կորցրել է գիտակցությունը, ծածկվել հողով։ Լիսյանսկուն գտել են միայն այն ժամանակ, երբ արթնացել է և սկսել տնքալ։ Կոնտուզիայից որոշ ժամանակ անց Մարկ Սամոելովիչը կրկին հայտնվել է շարքերում, բայց գիշերային մարտական պատրաստության պարապմուքների ժամանակ անտառում ընկնելով գայլի փոսի մեջ՝ կոտրում է ոտքը, որից հետո ուղարկվել է բուժման Յարոսլավլ^[1]։

Դիվիզիա վերադառնալուց հետո Լիսյանսկին բանաստեղծությունը տվեց իր գեղարվեստական ինքնագործունեության կոլեկտիվին, որը հարմարեցվեց պարզ երաժշտության և առաջին անգամ դարձավ երգ^[1]։

1942 թվականի գարնանը կոմպոզիտոր Իսահակ Դունաևսկին, որը Երկաթուղայինների մշակույթի կենտրոնի տան երգի և պարի համույթի հետ, որը նա էր ղեկավարում, ագիտգնացքով ճամփորդում էր Սիբիրով։ Ամսագրում տեսնելով բանաստեղծությունը՝ հենց այնտեղ էլ գրում է նոտաները։ Այնուհետև Լիսյանսկու առաջնագծի հասցեն գտնելու անհաջող փորձերից հետո, խնդրում է իր համույթի տնօրեն Սերգեյ Ագրանյանին՝ լրացնել տեքստը։ Ագրանյանը Լիսյանսկու տեքստից թողնելով առաջին քառատողը և երկրրորդ քառատողի վերջաբանը, դրանց արանքում ավելացնում է^[1]։

Я люблю подмосковные рощи
И мосты над твоею рекой.
Я люблю твою Красную площадь
И кремлёвских курантов бой.

В городах и далёких станицах

О тебе не умолкнет молва,

Дорогая моя столица,

Золотая моя Москва!

Мы запомним суровую осень,
Скрежет танков и отблеск штыков,
И в веках будут жить двадцать восемь
Самых храбрых твоих сынов.

Վերջին երկու տողերը խոսում են 28 պանֆիլովականների սխրագործության մասին, դրանից առաջ, ըստ լեգենդի, նրանք կանգնեցրին տանկերի հարձակումը Մոսկվայի վրա` Վոլոկոլամսկ մայրուղու Դուբոսեկովո հանգույցում^[1]։

Երգն ավարտվում է գալիք պայծառ ապագայի մասին քառատողով^[1]։

День придёт — мы разгоним тучи,
Вновь родная земля расцветёт.
Я приеду в мой город могучий,
Где любимая девушка ждёт.

Я увижу родные лица,

Расскажу, как вдали тосковал…

Дорогая моя столица,

Золотая моя Москва!

Երգի առաջին կատարողն էր մենակատար Մարինա Բիբալոն։ Առաջնախաղը տեղի է ունեցել Դիվիզիոննայա կայարանում։ Հանդիսատեսը ստիպեց արտիստներին կրկնել երգը հինգ անգամ անընդմեջ^[2]։ 1943 թվականի գարնանը երկաթուղայինների մշակույթի տան անսամբլը՝ Իսահակ Դունաևսկու ղեկավարությամբ հանդես գալով Մոսկվայում կառավարական համերգներից մեկի ժամանակ կատարեց «Իմ Մոսկվա» երգը և ստիպված եղավ մի քանի անգամ կրկնել։ Իոսիֆ Ստալինը դա նկատելով հրահանգեց ձայնագրել ձայնապնակ ։ Ձայնագրման համար պատասխանատու ռադիոկոմիտեն նկատելով, որ Ստալին անունը չի նշվում երգում, խնդրեց Դունաևսկուն փոխել երգի տեքստը, իսկ երբ Դունաևսկին հրաժարվեց, իրենք շտկեցին այդ «բացթողումը»՝ վերջին քառատողը փոխարինելով հետևյալով^[1]։

Над Москвою в сиянии славы
Солнце нашей победы взойдёт.
Здравствуй город Великой Державы,
Где любимый наш Сталин живёт…

Будем вечно тобою гордиться,

Будет жить твоя слава в веках,

Дорогая моя столица,

Золотая моя Москва!

1943 թվականին Զոյա Ռոժդեստվենսկայայի կատարմամբ «Իմ Մոսկվան» ձայնագրվեց ձայնապնակի վրա և սկսեց հեռարձակվել համամիութենական ռադիոյով։ Այնուամենայնիվ Ստալինին դուր չէր գալիս տեքստի փոփոխությունը, և աշխատանքները վերաձայնագրվեց Ագրանյանի տարբերակով։ Հաճախ պնդում են, որ 1944 թվականին, երբ Լիսյանսկին գտնվում էր Մոսկվայի հիվանդանոցում՝ հանդիպել է Ագրանյանին և պայմանավորվել այդ մասին, բայց ինքը` Մարկ Սամոելովիչը հերքում է դա^[1]։

Հաղթանակից հետո Ստալինի մասին քառատողը վերափոխվեց։

Над Москвою знамена славы,
Торжествует Победу народ.
Здравствуй город Великой Державы,
Где любимый наш Сталин живёт!

Բայց ՍՍՀՄ XX համագումարում Ն.Ս.Խրուշչովի ելույթից հետո, Ստալինի անձի պաշտամունքի վերացման հետ, այս ամբողջ քառատողը հանվեց երգից։ Երգը հնչում է Մոսկվայի 800-ամյակին նկարահանված «Քեզ համար, Մոսկվա» ֆիլմում։ Մինչև 1960-ականների կեսերը Ագրանյանի հատվածը գալիք հաղթանակի մասին աստիճանաբար դուրս եկավ, և բառերի որոշակի փոփոխություններ էլ եղան։ Դասական դարձած այս տարբերակով երգը կատարել են՝ Մարկ Բերնեսը, Իոսիֆ Կոբզոնը, Լև Լեշչենկոն, Լյուդմիլա Զիկինան, Խորհրդային բանակի «Կարմիր դրոշի» երգի և պարի համույթը և այլք^[1]։ Երգը դարձավ զավթիչներին դիմակայելու և թշնամուն ետ մղելու սովետական ժողովրդի միասնության սիմվոլը։ Դա հաստատվեց Մոսկվայի կառավարության մշակույթի կոմիտեի ստեղծած հանձնաժողովի կողմից մայրաքաղաքին նվիրված երգերի քննարկման ժամանակ։ Նրանք լսելով և վերլուծելով նախապատերազմյան, պատերազմյան և հետպատերազմյան տարիներին ծնված Մոսկվայի մասին լավագույն երգերը, հանգեցին այն եզրակացության, որ դրանցից լավագույնը «Իմ Մոսկվա» սովետական երգն է՝ կոմպոզիտոր Իսահակ Դունաևսկու երաժշությամբ, Մարկ Լիսյանսկու և Սերգեյ Ագրանյանի խոսքերով։ 1995 թվականի հուլիսի 14-ին Մոսկվա քաղաքի № 15-51 օրենքով, «Իմ Մոսկվա» երգը հաստատվեց որպես քաղաքի պաշտոնական օրհներգ^[3]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 Мухтаров Е. Песни нашей Победы // 4 года из 1000: 65-летию Победы посвящается: [ярославцы в Великой Отечественной войне: альманах] / Авт. вступ. ст. проф. Ю. Ю. Иерусалимский; Авт. колл.: А. Е. Власов; А. В. Кононец, Е. О. Мухтаров, С. В. Рябинин, Д. Е. Озерова. — Ярославль: Ярновости, 2010. — С. 23—76. — 272 с. — ISBN 978-5-88697-190-3
↑ Тимур Ламбаев На станции Дивизионной // газета Красная Звезда. 15.07.2013
↑ «Московский Правовой Фонд — Закон N 15-51 от 14.07.1995 «О гимне города Москвы»». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 30-ին.

Աղբյուրներ խմբագրել

[pp-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 Мухтаров Е. Песни нашей Победы // 4 года из 1000: 65-летию Победы посвящается: [ярославцы в Великой Отечественной войне: альманах] / Авт. вступ. ст. проф. Ю. Ю. Иерусалимский; Авт. колл.: А. Е. Власов; А. В. Кононец, Е. О. Мухтаров, С. В. Рябинин, Д. Е. Озерова. — Ярославль: Ярновости, 2010. — С. 23—76. — 272 с. — ISBN 978-5-88697-190-3

[2] Тимур Ламбаев На станции Дивизионной // газета Красная Звезда. 15.07.2013

[3] «Московский Правовой Фонд — Закон N 15-51 от 14.07.1995 «О гимне города Москвы»». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 30-ին.

[1]

[2]

[3]