Վիքիպեդիա

Էլլա Բեյքեր

աֆրոամերիկացի քաղաքացիական իրավունքների պաշտպան և իրավապաշտպան ակտիվիստ

Էլլա Ջոզեֆինա Բեյքեր (անգլ.՝ Ella Josephine Baker, դեկտեմբերի 13, 1903(1903-12-13)[1][2], Նորֆոլկ, Վիրջինիա, ԱՄՆ - դեկտեմբերի 13, 1986(1986-12-13)[1][2], Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[5]), ամերիկացի հասարակական գործիչ և ԱՄՆ-ի սևամորթ քաղաքացիների իրավունքների շարժման ակտիվիստ։

Էլլա Բեյքեր
Դիմանկար
Ծնվել էդեկտեմբերի 13, 1903(1903-12-13)[1][2]
ԾննդավայրՆորֆոլկ, Վիրջինիա, ԱՄՆ
Մահացել էդեկտեմբերի 13, 1986(1986-12-13)[1][2] (83 տարեկան)
Մահվան վայրՆյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն ԱՄՆ և  Անգլիա
Ազգությունաֆրոամերիկացի և աֆրոամերիկացի
ԿրթությունShaw University?[3]
Մասնագիտությունկանանց իրավունքների պաշտպան, իրավապահ, հասարակական գործիչ և ակտիվիստ
ԱշխատավայրԳունավոր բնակչության աջակցման ազգային ասոցիացիա[3], ԱՄՆ հանրային աշխատանքների վարչություն, Southern Christian Leadership Conference?[3] և YWCA USA?[3]
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԽաղաղության և ազատության կանանց միջազգային միություն
 Ella Baker Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Էլլա Բեյքերը ծնվել է 1903 թվականին, Վիրջինիա նահանգի Նորֆոլկ քաղաքում և մեծացել է Հյուսիսային Կարոլինայում։ Դեռ մանկուց նա տատիկի՝ ստրկության տարիների մասին պատմությունների ազդեցության տակ կողմ է եղել սոցիալական արդարությանը[6][7]։ 1918 թվականին նա ընդունվել է սևամորթների Շոու համալսարանն ու ավարտել է այն 1927 թվականին[5]։ Հետագայում տեղափոխվել է Նյու Յորք՝ աշխատանք փնտրելու նպատակով, որտեղ հանդիպել է Մեծ ճգնաժամից տառապող բազմաթիվ մարդկանց։ Այդ ժամանակ սկսել է զբաղվել քաղաքական գործունեությամբ[5]։

1930 թվականին Բեյքերը միացել է Ջորջ Շույլերի կողմից հիմնվող «Երիտասարդ նեգրերի կոոպերատիվ լիգային» (անգլ.՝ Young Negroes Cooperative League), որի նպատակն էր աֆրոամերիկացիների տնտեսական ուժի զարգացումը[6]։ Նա անդամակցել է նաև կանանց մի շարք կազմակերպությունների[6]։ Հետաքրքրվել է հարլեմյան վերածննդի մշակույթով։ Բեյքերը ելույթ է ունեցել երկրորդ իտալա-եթովպիական պատերազմի դեմ և սատարել է Սքոթսբորոյի տղաների պաշտպանությանն ուղղված արշավները։ Նաև Հարլեմյան գրադարանում հիմնել է սևամորթների պատմական ակումբ[8]։

30-ական թվականների վերջին Բեյքերն ամուսնացել է Թ. Ջ. Ռոբերտսի հետ և միացել է Գունավոր մարդկանց առաջընթացի ազգային ասոցիացիային (NAACP)[5]։ 1940 թվականին նա դարձել է NAACP-ի քարտուղար, այնուհետև զբաղեցրել է կազմակերպության առանձին տարբեր բաժինների նախագահի պաշտոնը։ Նա ստիպած է եղել բացառապես տղամարդկանցից բաղկացած կազմակերպությունում պայքարել իր ձայնը լսելի դարձնելու համար։ Խիստ հիերարխիայի քննադատ է եղել[9]։ 1945 թվականին ծանոթացել է NAACP-ի մեկ այլ կին ակտիվիստի՝ Ռոզա Փարքսի հետ, ում վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել[10]։ 1946 թվականին Բեյքերը թողել է աշխատանքը NAACP-ում՝ դժգոհ լինելով այնտեղի բյուրոկրատիայից։ Ինչպես նաև, ստիպված է եղել հոգ տանել իր զարմուհու համար։ Այնուամենայնիվ, նա շարունակել է համագործակցությունը կազմակերպության նյույորքյան բաժնի հետ և զբաղվել է սևամորթ երեխաների կրթության որակի բարելավմամբ[5]։ 1955 թվականին ոգեշնչվելով Մոնտգոմերիում ավտոբուսների դեմ բոյկոտով՝ Բեյքերն սկսել է ԱՄՆ-ի հարավում Ջիմ Քրոուի օրենքների դեմ պայքարի համար միջոցներ հայթայթել[7]։ 1958 թվականին նա բաժանվել է ամուսնուց։ Բեյքերը միշտ թաքցրել է իր անձնական կյանքը[11]։

1957 թվականին Բեյքերը մասնակցել է Քրիստոնեական հարավային կոնֆերենցիայի հիմնադրմանը, որի հիմնական գործունեությունն ուղղված էր սևամորթների հանդեպ խտրականության դեմ պայքարին։ 1960 թվականին նա թողել է կազմակերպությունն ու մասնակցել է Բռնության դեմ ուսանողական կոմիտեի ստեղծմանը։ Նրա ղեկավարությամբ կոմիտեն դարձել է ԱՄՆ-ում մարդու իրավունքների համար պայքարող առաջատար կազմակերպություններից մեկը[5][7]։

Մինչև իր կյանքի վերջը Բեյքերն աչքի է ընկել սևամորթների իրավունքների համար պաշտպանությամբ։ 1972 թվականին նա աջակցել է ակտիվիստ Անժելա Իվոն Դևիսի ազատության համար արշավը, նաև դեմ է եղել ապարտհեյդին Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունում։ Մահացել է 83 տարեկան հասակում, 1986 թվականին, իր ծննդյան օրը[5]։

Պարգևներ խմբագրել

  • Candace Award (1984)
  • Ընդգրկվել է Կանանց փառքի ազգային սրահում (1994)

Հիշատակ և նշանակություն խմբագրել

Էլլա Բեյքերը նշանակալի ներդրում է ունեցել 1950 և 60-ական թվականների քաղաքացիական իրավունքների համար պայքարում, այնուամենայնիվ, նա ավելի պակաս հայտնի է, քան այնպիսի ակտիվիստներ, ինչպիսիք են Ռոզա Փարքսը, Մերի Մաքլեոդ Բեթյունը և Դորոթի Հայթը[6]։ Նրա անունով է կոչվել մարդու իրավունքների պաշտպանության կենտրոն Օքլենդում[6][7]։ 2009 թվականին ԱՄՆ-ում նրա հիշատակին նամականիշ է թողարկվել։

Ակտիվիստի արխիվները պահվում են Նյու Յորքի հանրային գրադարանում։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Susan Gushee O’Malley Baker, Ella Josephine (13 December 1903–13 December 1986), civil rights organizer // American National Biography Online / S. Ware — [New York]: Oxford University Press, 2017. — ISSN 1470-6229 — doi:10.1093/ANB/9780198606697.ARTICLE.1500989
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Bracks L. L. African American Almanac: 400 years of black excellence — 2nd — Visible Ink Press, 2024. — ISBN 978-1-57859-780-2
  4. ↑ https://www.womenofthehall.org/inductee/ella-baker/
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 Ella Baker(անգլ.) // Энциклопедия Британника. Архивировано из первоисточника 28 Մարտի 2020.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «Randolph: The work and wisdom of Ella Baker». The Philadelphia Tribune (անգլերեն). 2.03.2019. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 «Who Was Ella Baker?». Ella Baker Center (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  8. ↑ Elliott, Aprele. «Ella Baker: Free Agent in the Civil Rights Movement.» Journal of Black Studies, vol. 26, no. 5, 1996, pp. 593—603. JSTOR, www.jstor.org/stable/2784885.
  9. ↑ Ransby, B. (12.06.2015). «Ella Taught Me: Shattering the Myth of the Leaderless Movement». Colorlines. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 8-ին.
  10. ↑ Theoharis, 2013, էջ 25
  11. ↑ Ransby, 2003, էջ 9

Գրականություն խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էլլա Բեյքեր» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էլլա_Բեյքեր&oldid=9410797» էջից