Ելիզավետա Նիկոլսկայա

Ելիզավետա Նիկոլաևնա Նիկոլսկայա (չեխ․՝ Jelizaveta Nikolská, հոկտեմբերի 24, 1904(1904-10-24), Վլադիվոստոկ, Ռուսական կայսրություն - օգոստոսի 16, 1955(1955-08-16), Կարակաս, Վենեսուելա), ռուսական բալետի պարուհի, պարարվեստի և բալետի ուսուցիչ, 1934-1945 թվականներին Չեխոսլովակիայում եղել է պրիմա-բալերինա, պարուսույց, Ազգային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար։

Ելիզավետա Նիկոլսկայա
Ծնվել է	հոկտեմբերի 24, 1904(1904-10-24)
Ծննդավայր	Վլադիվոստոկ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	օգոստոսի 16, 1955(1955-08-16) (50 տարեկան)
Մահվան վայր	Կարակաս, Վենեսուելա
Քաղաքացիություն	Չեխոսլովակիայի առաջին հանրապետություն,  Չեխոսլովակիայի երկրորդ հանրապետություն և  Բոհեմիայի և Մորավիայի պրոտեկտորատ
Մասնագիտություն	պարուհի, բնորդ, պարուսույց, ուսուցչուհի, բալետի պարող, բալետմայստեր և մանկավարժ
Ամուսին	Ֆելիքս դե լա Կամարա
Lila Nikolska Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Ելիզավետա Նիկոլսկայան ծնվել է 1904 թվականին Վլադիվոստոկում, ազնվականների ընտանիքում (ծննդյան ազգանունը՝ Բուլկինա)։ Հայրը՝ Բուլկին Նիկոլայ Իվանովիչը (1864-1913), ծառայել է ռազմա-դատական գերատեսչությունում, երեխայի ծննդյան պահին եղել է գնդապետ, Մերձամուրյան Ռազմական Օկրուգի ռազմական քննիչ (1898-1902), կյանքի վերջին տարիներին՝ Օդեսայի ռազմական օկրուգի զինվորական դատարանի դատավոր (1910-1913), գեներալ-մայոր (1913)։ Ելիզավետան սովորել է Սանկտ Պետերբուրգում՝ Օլգա Պրեոբրաժենսկայայի բալետի դպրոցում, 1913 թվականից հետո մոր հետ տեղափոխվել է Օդեսա, որտեղ էլ ավարտել է գիմնազիան։ Տասնհինգ տարեկանում ընդունվել է Օդեսայի օպերայի և բալետի թատրոն, որտեղ պարել է 1919-1921 թվականներին։

Արտագաղթ դեպի Պրահա

Հեղափոխությունից և 1921 թվականին բոլշևիկների կողմից Ռուսաստանի հարավի օկուպացիայից հետո լքել է Ռուսաստանը, չեխ պարուսույց Ավգուստին Բերգերը նրան հրավիրել է Պրահայի ազգային թատրոն, որտեղ 1922 թվականի հուլիսի 8-ին Նիկոլսկայան կատարել է Օդետտայի դերերգը «Կարապի լիճ» բալետում։ 1923-1925 թվականներին, որպես մենապարուհի, հանդես է եկել թատերախմբում, կատարել այնպիսի դերերգեր, ինչպիսիք են Ավրորան Չայկովսկու «Քնած գեղեցկուհի»-ում, Զոբեյդան՝ Ռիմսկի-Կորսակովի «Շեհերազադե»-ում։ 1922 թվականից ղեկավարել է Պրահայի ազգային թատրոնի բալետի դպրոցը, որտեղ դասավանդել է ապագա առաջատար չեխոսլովակացի պարուհիներին, այդ թվում՝ Նինա Իրժիկովային։ 1925 թվականին հեռացել է Պրահայի ազգային թատրոնից իր գործընկեր Ռեմիսլավ Ռեմիսլավսկու հետ գժտվելուց հետո, բացել բալետի դպրոց և կազմակերպել պարային ներկայացումներ Վինոգրադի շրջանի թատրոնում։

Փարիզում և Եգիպտոսում

Ելիզավետա Նիկոլսկայա, Պրահայի ազգային թատրոնի պրիմաբալերինա, 1932

Փարիզի Ֆոլի Բերժեր կաբարեի ճակատին Նիկոլսկայայի նախատիպով պարուհու խորաքանդակը

1927 թվականին Նիկոլսկայան մեկնել է Փարիզ, որտեղ պարեր է դասավանդել իր ուսուցչուհի Օլգա Պրեոբրաժենսկայայի բացած «Վակեր ստուդիա»-ի բալետի դպրոցում։ Նրա փարիզյան շրջանը լի է եղել սկանդալային իրադարձություններով․ ելույթներ է ունեցել «Պալաս» գիշերային ակումբում որպես պարուհի և աշխատել պարուսույց փարիզյան «Ֆոլի-Բերժեր» կաբարեում, 1927 թվականին, իր թատերախմբի կազմում, խաղացել է էպիզոդիկ դեր ֆրանսիական «Փարիզյան հաճույքներ» խաղարկային ֆիլմում, նաև կեցվածք է ընդունել լուսանկարվելու համար, 1929 թվականին Այսեդորա Դունկանի հետ հին հունական պարեր է կատարել Աթենքի Պարթենոնի առջև, որը նկարել է լուսանկարիչ Նելլի Սույուլձօղլուն։ Հենց նա է եղել քանդակագործ Մորիս Պիկոյի արծաթյա գիպսից պատրաստված պարուհու խորաքանդակի նախատիպարը, որը զարդարում է փարիզյան «Ֆոլի Բերժեր» կաբարեի ճակատը և դարձել է կաբարեի տարբերանշան-խորհրդանիշը։ 1930-1932 թվականներին եղել է Կահիրեի օպերայի պարուսույցը։

Պրահայի թատրոնի պրիմա-բալերինա

1932 թվականին Նիկոլսկայան վերադարձել է Պրահա, ստացել Չեխոսլովակիայի քաղաքացիություն, դարձել աստղային պարուհի՝ կատարելով մի շարք գլխավոր դերեր։ 1934 թվականից դարձել է պրիմա-բալերինա, 1937-1945 թվականներին եղել է պարուսույց, իսկ 1940-1945 թվականներին՝ Պրահայի ազգային թատրոնի բալետի գեղարվեստական ղեկավար։ Բացի այդ, նա պարեր է բեմադրել և նկարահանվել որպես պարուհի երեք չեխոսլովակյան ֆիլմերում։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի և գերմանացիների կողմից Չեխոսլովակիայի օկուպացիայի ժամանակ գրավել է գերմանամետ դիրքորոշում, իր հակակոմունիստական և պրոֆաշիստական հայացքների շնորհիվ դարձել Վլայկա կուսակցության անդամ՝ հրապարակավ համագործակցելով նացիստների հետ։ Իր «Prager Ballet der Jelizaveta Nikolska» բալետային խմբի հետ 1942-1944 թվականներին հյուրախաղերով շրջագայել է Երրորդ Ռեյխում և ֆաշիստական Իտալիայում «կայսրության, պրոտեկտորատի և Իտալիայի միջև մշակութային և գեղարվեստական փոխանակման շրջանակներում»։

1945 թվականի մայիսին Կարմիր բանակի Պրահային մոտենալու ընթացքում նրան հաջողվում է փախչել, ի տարբերություն իր նախկին ամուսնու՝ Ֆելիքս դե լա Կամարայի (որից ամուսնալուծվել է 1930-ականներին, բայց կապեր է պահպանել), ով ակտիվորեն համագործակցել է նացիստների հետ, հանդիսացել է չեխոսլովակյան «Ֆաշիստների ազգային ընկերության» հիմնադիրը և մահապատժի է ենթարկվել ֆաշիստների հետ համագործակցելու համար (այլ աղբյուրների համաձայն՝ նա նույնպես փախել է Հարավային Ամերիկա)։

Ելիզավետա Նիկոլաևնան Ֆրանսիայի և ԱՄՆ-ի տարածքով մեկնել է Վենեսուելա և Կարակասում բացել բալետի դպրոց, որը տասնամյակի ընթացքում հայտնի է դարձել ողջ հարավամերիկյան մայրցամաքում։

Ելիզավետա Նիկոլսկայան հանկարծամահ է եղել 1955 թվականին՝ 50 տարեկան հասակում։

Ֆիլմագրություն

• 1927 - Փարիզյան հաճույքներ / La revue des revues - պարուհի,
• 1938 –Կուտնոգորյան օրիորդների արտադրամաս / Cech panen kutnohorských - գնչու պարուհի,
• 1940 - Դիմակավորված սիրուհին / Maskovana milenka – պրիմա-բալերինա, կամեո,
• 1943 – Պարուհին / Tanečnice - Մադամ Ռիկետտի, Ազգային թատրոնի պրիմա-բալերինա, կամեո։

Գնահատականներ

Նրան հրավիրեցին (1923) «Կարապի լիճը» բալետում հանդես գալու Օդետի դերում, որից հետո նա դարձավ Պրահայի ազգային թատրոնի մեներգչուհի։ Նրա մասնակցությունը նշանակում էր բալետային խմբի մակարդակի զգալի բարձրացում։ ... Նրա պարային տեխնիկան հիմնված էր ռուսական բալետի դպրոցի լավագույն ավանդույթների վրա (նրան համեմատում էին Աննա Պավլովայի հետ)։ Արևմտյան Եվրոպայում գտնվելու ընթացքում նա ծանոթացել էր նաև ժամանակակից բալետի զարգացման ուղղություններին, ձգտում էր կատարելագործել և վերակազմավորել թատերախումբը։ Ուներ փայլուն բարձրակարգ պարային տեխնիկա, արտահայտիչ միջոցների լայն սպեկտր և շլացուցիչ արտաքին։ -

Բնօրինակ տեքստ (չեխ.)  

Po pohostinském vystoupení v roli Odetty v Labutím jezeře (1923) se stala sólistkou ND Praha. Její angažování znamenalo výrazné posílení úrovně baletního souboru. … Její taneční technika vycházela z nejlepších tradic ruské baletní školy (bývala srovnávána s A. Pavlovovou), během svého působení v západní Evropě poznala i vývoj moderního baletu. Usilovala o zkvalitnění souboru a jeho reorganizaci. Měla brilantní techniku špičkového tance, širokou škálu výrazových prostředků i oslnivý zjev.

… նա գեղեցիկ կին էր։ Նման էր ճենապակե արձանի։ Նա ուներ կանաչ աչքեր, ուղիղ բարձր քիթ։ Որպես պարուհի, նա հիանալի էր ... - նրա աշակերտուհի՝ չեխ ականավոր բալետի պարուհ Նինա Իրժիկովա

Բնօրինակ տեքստ (չեխ.)  

Byla to krásná žena. Vypadala jako socha z porcelánu. Měla zelené oči, rovný, ušlechtilý nos. Jako tanečnice byla vynikající...

Արտաքին հղումներ

• Татьяна Аникина — Русская звезда чешского балета // Русская традиция, 10 марта 2019

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ելիզավետա Նիկոլսկայա» հոդվածին։