Գյունցբուրգ (քաղաք)
Գյունցբուրգ (գերմ.՝ Günzburg), քաղաք Գերմանիայում, շրջանի կենտրոնը, գտնվում է Բավարիայում։ Ենթարկվում է Շվաբիա վարչական շրջանին։ Բնակչությունը կազմում է 19 561 մարդ (2010 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով)[2]։ Զբաղեցնում է 55,40 կմ² տարածք։ Պաշտոնական կոդը՝ 09 7 74 135:
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Գյունցբուրգ | |||||
| գերմ.՝ Günzburg | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Գերմանիա | ||||
| Մակերես | 55,40 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 470 մետր | ||||
| Բնակչություն | ▲21 486 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2022)[1] | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 08221 | ||||
| Փոստային դասիչ | 89312 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | GZ | ||||
| Պաշտոնական կայք | guenzburg.de | ||||
| |||||
Քաղաքը բաժանվում է 7 քաղաքային շրջանի։
Պատմություն խմբագրել
Գյունցբուրգ քաղաքը գտնվում է Դանուբ և Գյունց գետերի միախառնման վայրում։ Հիմնադրվել է մ.թ.ա․ մոտավորապես 70 թվականին հռոմեացիների կողմից, որպեսզի պաշտպանեն Հռմեական կայսրության սահմանները Դանուբով։ Բնակավայրը հայտնի է եղել իբրև Գոնտիա, Գունտիա կամ Կոնտիա։ Անունը դրվել է՝ ի պատիվ կելտական դիցաբանության լուսնի աստվածուհի Գոնտիի (անգլ.՝ Gontia)[3]: Վերջինիս անունը ծագել է վալլիական «canda» (փայլուն սպիտակ) և կելտական «condate» (միաձուլում) բառերից։ Նա համարվել է Գյունց գետի աստվածուհին և հանդիսացել հաջողության գրավական։
Քաղաքը բաղկացած է եղել ամրոցից (ավելի ուշ վերակառուցվել է նույն տեղում), բավականին մեծ քաղաքացիական բնակավայրից և այն ժամանակ առավել կարևոր Դանուբի կամրջից։
5-րդ դարում հռոմեացիները դուրս մղվեցին գերմանական ցեղերի կողմից։
Մոտավորապես 700 թվականին քարտեզագրող Ռավեննան հիշատակել է հարևան Ռեյզենս (անգլ.՝ Reisensburg) ամրոցը՝ որպես Գերմանիայի ամենակարևոր ամրոցներից մեկը։ Գյունցբուրգ քաղաքին վերաբերող առաջին վավերագրություններն ի հայտ են եկել 1065 թվականին։
Վաղ միջնադարում տվյալ մարզը ղեկավարվել է Բուրգաու փոքրիկ կոմսության կողմից։ 1213 թվականին կոմսությունը գրավվել է բերգերի կողմից, որոնք այն ժամանակ հայտնի էին Բերգ-Բուրգաու անունով։ 1301 թվականին մահացավ այս դինաստիայի վերջին կառավարիչը, և Բուրգաուն (այն ժամանակ հասել էր մարկկոմսության մակարդակի) դարձավ Ավստրիայի մաս (Հաբսբուրգների տուն)։ 17-րդ դարի սկզբին վարչական կենտրոնը Բուրգաուից տեղափոխվեց Գյունցբուրգ, սակայն մարկկոմսությունը պահպանում էր իր հին անվանումը։ Որոշ ժամանակ էլ քաղաքը եղել է ամբողջ Առաջնային Ավստրիայի մայրաքաղաքը։
1805 թվականին Գյունցբուրգում մեկ օր գիշերել է Նապոլեոնը։ Դրա հետ կապված՝ Գյունցբուրգը արձանագրվեց Նապոլեոնի զորքերի հաղթարշավը փառաբանող Հաղթական կամարի վրա։ Հայտնի է պատմական զավեշտալի դեպք․ քաղաքում գտնվելու ժամանակ Նապոլեոնը չի վճարել իր հաշիվը։ Ի հիշատակ այդ դեպքի՝ 1998 թվականին Ֆրանսիայի նախագահ Ֆրանսուա Միտտերանը Գերմանիայի կանցլեր Հելմուտ Կոլի ուղեկցությամբ Գյունցբուրգի այդ պատմական հատվածով անցնելիս կատարել է խորհրդանշական վճարում։
Երբ 1806 թվականին գերմանացիների Հռոմեական Սրբազան կայսրությունը դադարեց գոյություն ունենալ, մարկկոմսությունը լուծարվեց, և շրջանը գրավվեց Բավարիայի կողմից։
Ժամանակակից վարչական շրջան Գյունցբուրգը ստեղծվել է 1972 թվականին՝ Գյունցբուրգ քաղաքի (այն չէր մտնում շրջանի կազմում), Գյունցբուրգ և Կրումբախ շրջանների միացման արդյունքում։ Գյունցբուրգը զրկվեց «անկախ քաղաք»-ի կարգավիճակից և դարձավ նոր շրջանի վարչական կենտրոնը։
Զինանշան խմբագրել
Վարչական շրջանի զինանշանը բաղկացած է երկու մասից․ աջ կողմում Բուրգաու մարկկոմսության հին զինանշանն է՝ կարմիր և սպիտակ դաշտ դեղին ճառագայթով։ Ձախ կողմում գտնվող արծիվը Շվաբեգ-Ուրսբերգ ընտանիքի զինանշանից է։ Քաղաքի զինանշանն առաջին անգամ օգտագործվել է 15-րդ դարում։ Ի սկզբանե մի դաշտում պատկերված էին Բուրգաու կոմսության գույները, իսկ մյուսում՝ ամրոցը։ 1717 թվականին դաշտերը փոխեցին տեղերով։ 19-րդ դարում՝ քաղաքը Բավարիայի իրավասության տակ անցնելուց հետո, Բուրգաուի զինանշանը փոխարինվեց կապույտ բավարական ադամանդներով։
Զինանշանի վրա վերջին փոփոխությունը կատարվեց 20-րդ դարի սկզբին, երբ ամրոցը բարձրացվեց բլրի վրա։
Աշխարհագրություն խմբագրել
Շրջանի բնությունը բնութագրում է նրանում հոսող Դանուբով և իր վտակներով։ Դանուբը հոսում է շրջանի հյուսիսային մասով՝ անցնելով Գյունցբուրգ և Լեյփհեյմ քաղաքների միջով։ Մի քանի վտակ Դանուբ է թափվում հարավից, օրինակ՝ Բիբերը, Գյունցը և Մինդելը։ Տարածքի մեծ մասը պատված է անտառներով․ արևելյան տարածքի մեկ երրորդը կազմում է Աուգսբուրգյան հարավային անտառային բնական պարկի մասը։
Տեսարժան վայրեր խմբագրել
Գյունցբուրգ քաղաքի տեսարժան վայրերից են Տիրամոր տաճարը, որը կառուցվել է Դոմինիկուս Ցիմերմանի կողմից, մարկկոմսական ամրոցը (հաբսբուրգյան միակ ամրոցը Գերմանիայում), Ռեյզենբուրգի ամրոցը (այժմ՝ Ուլմա համալսարանի Կոնգրես կենտրոնը) և գրեթե ամբողջությամբ պահպանված հին քաղաքային կենտրոնը։
Քաղաքից ոչ հեռու 2002 թվականին կառուցվել է «Լեգո» ընկերության «Լեգոլենդ» այգին։
Նշանավոր մարդիկ խմբագրել
- Ստեֆանո Չելոցցի (ծնված՝ 1988) - ֆուտբոլիստ
- Դիանա Դամրաու (ծնված՝ 1971) - օպերային երգչուհի, սոպրանո
- Էկ Յոհան (1494-1554) - ռեֆորմացիայի աստվածաբան
- Յոհան Էբերլին վոն Գյունցբուրգ (մահացած՝ 1533) - ռեֆորմացիայի քարոզիչ և հեղինակ
- Էրհարդ Քելլեր (ծնված՝ 1944) - չմշկավազորդ
- Պետրա Քելլի (1947-1992) - քաղաքական գործիչ, խաղաղության ակտիվիստ
- Ժոզեֆ Մենգելե (1911-1979), Օսվենցիմ համակենտրոնացման ճամբարի ֆիզիկոս[4]
- Կարլ Մենգելե (1884-1959) - Ժոզեֆ Մենգելեի հայրը
- Ֆրանց Խավեր Շվարց (1875-1947) - Երրորդ Ռայխի գործիչ
Լուսանկարներ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (գերմ.) — DESTATIS, 2023.
- ↑ Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung — Fortschreibung des Bevölkerungsstandes, Quartale (hier viertes Quartal, Stichtag zum Quartalsende)
- ↑ Lauren Adams Gilmour, Pagans and Christians, Archaeopress, 2007, p. 24.
- ↑ Posner, Gerald L.; Ware, John (1986). Mengele: The Complete Story. New York: McGraw-Hill. p. 4. ISBN 0-07-050598-5.
Գրականություն խմբագրել
- Wüst, Wolfgang: Historische Einleitung, in: Klaus Kraft: Landkreis Günzburg, Bd. 1: Stadt Günzburg (Die Kunstdenkmäler von Bayern, Teil Schwaben IX), München 1993, p. 1–49.
- Wüst, Wolfgang: Günzburg. Historischer Atlas von Bayern, Teil Schwaben, Reihe I, Bd. 13, München 1983, 3-7696-9933-5.
- Keller, Sven: Günzburg und der Fall Josef Mengele – Die Heimatstadt und die Jagd nach dem NS-Verbrecher. Oldenbourg Verlag, München 2003, 978-3-486-64587-3.
- Wolfgang Czysz: Gontia-Günzburg in der Römerzeit. Archäologische Entdeckungen an der bayerisch-schwäbischen Donau. Friedberg 2002, ISBN 3-9807628-2-3.
- Franz X. Edlhard: Chronik der unmittelbaren Stadt Günzburg. Günzburg a. D. 1894 (Digitalisat)
- Werner Freybourg: Schlösser, Burgen und Ruinen in Bayerisch – Mittelschwaben. Band 1: Landkreis Günzburg. Eigenverlag Werner, Freybourg 1989 .
- Johann Nepomuk von Raiser: Guntia, und merkwürdigere Ereignisse der Donau-Stadt Günzburg, in der Umgegend, und in der Markgrafschaft Burgau. Beschreibung des römischen Antiquariums zu Augsburg; und neue Funde römischer und deutscher Alterthümer in Augsburg, und in der Nachbarschaft. Rösl-Verlag, Augsburg 1823.
- Wolfgang Wüst: Historische Einleitung. In: Klaus Kraft: Landkreis Günzburg. Band 1: Stadt Günzburg. (= Die Kunstdenkmäler von Bayern. Teil Schwaben IX). München 1993, S. 1–49.
- Sven Keller: Günzburg und der Fall Josef Mengele – Die Heimatstadt und die Jagd nach dem NS-Verbrecher. Oldenbourg Verlag, München 2003, ISBN 3-486-64587-0.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գյունցբուրգ (քաղաք)» հոդվածին։ |