Վիքիպեդիա

Արչիբալդ Գեյկի

Արչիբալդ Գեյկի (անգլ.՝ Archibald Geikie, դեկտեմբերի 28, 1835(1835-12-28)[1][2][3][…], Էդինբուրգ, Շոտլանդիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[4][5] - նոյեմբերի 10, 1924(1924-11-10)[1][2][3][…], Haslemere, Waverley, Սըրրի, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[4][5]), շոտլանդացի երկրաբան։ 1865 թվականին եղել է Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ, 1908-1913 թվականներին Լոնդոնի թագավորական ընկերության նախագահ, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի օտարերկրյա պատվավոր անդամ[10]։

Արչիբալդ Գեյկի
անգլ.՝ Sir Archibald Geikie
Դիմանկար
Ծնվել էդեկտեմբերի 28, 1835(1835-12-28)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԷդինբուրգ, Շոտլանդիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[4][5]
Մահացել էնոյեմբերի 10, 1924(1924-11-10)[1][2][3][…] (88 տարեկան)
Մահվան վայրHaslemere, Waverley, Սըրրի, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[4][5]
ԳերեզմանSt. Bartholomew's Churchyard[6]
Քաղաքացիություն Միացյալ Թագավորություն
ԿրթությունԷդինբուրգի համալսարան և Թագավորական բարձրագույն դպրոց[5]
Կոչումպրոֆեսոր
Մասնագիտությունքարտեզագիր, համալսարանի դասախոս, կենսագիր, հրաբխագետ, երկրաբան, գրող և պատմաբան
ԱշխատավայրԷդինբուրգի համալսարան[5], British Geological Survey?[5] և British Geological Survey?[5]
Ծնողներհայր՝ Ջեյմս Ստյուարդ Գեյկի[5]
Զբաղեցրած պաշտոններԼոնդոնի երկրաբանական միության նախագահ, Լոնդոնի երկրաբանական միության նախագահ, Թագավորական միության նախագահ և Regius Professor of Geology?
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Լեոպոլդինա, Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Լինչեի ազգային ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Էդինբուրգի թագավորական ընկերություն, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4]
 Archibald Geikie Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Արչիբալդ Գեյկին ծնվել է 1835 թվականի դեկտեմբերի 28-ին, Էդինբուրգ քաղաքում։ Երաժշտագետ Ջեյմս Ստյուարդ Գեյկինի և Իզաբելլա Թոմի առաջնեկն է եղել։ Նրա եղբայրը՝ Ջեյմս Գեյկին, նույնպես երկրաբան է եղել։ Նա կրթությունը ստացել է Էդինբուրգի ավագ դպրոցում, այնուհետև ուսումը շարունակել է քաղաքի համալսարանում։

Անձնական կյանք խմբագրել

1871 թվականին Արչիբալդ Գեյկին ամուսնացել է Ալիս Գաբրիել Անն Մարի Պինատելի հետ, ով եղել է Լիոնի Եվգենի Պիգնատելի դուստրը։ Նրանք ունեցել են որդի՝ Ռոդերիկը, որին սպանել են պատանի տարիքում, և երեք դուստր՝ Լյուսին, Էլսին և Գաբրիելը։

Կարիերա խմբագրել

1855 թվականին նշանակվել է Բրիտանական երկրաբանական ծառայության օգնական։ Տիրապետելով ինչպես մուրճին, այնպես էլ գրչին, նա ստեղծել է իր աշխատանքների ցուցակը՝ «Քարի կտորի պատմությունը» կամ «Երկրաբանի նոթատետրի ժողովածուն» (1858 թվական)։ Նրա ունակությունները գրավել են իր ղեկավարի՝ Ռոդերիկ Մուրչիսոնի ուշադրությանը, որի հետ նա ընկերություն է արել ողջ կյանքի ընթացքում, և այնուհետև դարձել է նրա կենսագիրը[11]։

Մուրչիսոնի հետ նրա ամենավաղ աշխատանքները կատարվել են Շոտլանդական լեռնաշխարհի թերթաքարերի բարդ շրջաններում։ 1862 թվականին, նրանց համատեղ ջանքերով, հրատարակվել է Շոտլանդիայի փոքր երկրաբանական քարտեզը։ Իսկ 1892 թվականին Գեյկը թողարկել է ավելի մեծ քարտեզ։ 1863 թվականին նա հրատարակել է «Շոտլանդիայի սառցադաշտային դրեյֆի երևույթների մասին» հոդվածը Գլազգոյի «Երկրաբանական ընկերության գործարքներ» բաժնում, որում առաջին անգամ հստակորեն պատկերել է այդ երկրում սառույցի ազդեցության հետևանքները[11]։

1865 թվականին լույս է տեսել Գեյկիի «Շոտլանդիայի լանդշաֆտը» (իսկ երրորդ հրատարակությունը 1901 թվականին), որը երկրի տեղագրության պատմությունը մանրամասնելու առաջին փորձն էր։ Նույն թվականին նա ընտրվել է Թագավորական ընկերության անդամ[12]։ Գեյկիի գիրքը, որը հիմնված էր երկրի վերաբերյալ նրա անձնական հսկայական գիտելիքների վրա, օգտակար ներդրում էր Էդինբուրգի դպրոցի ուսուցման մեջ, որից հետո էլ դարձել է այդ դպրոցի ղեկավարը[11]։

1871-1882 թվականներին Էդինբուրգ քաղաքի համալսարանում աշխատել է երկրաբանության դասախոս[13]։ 1882 թվականին նշանակվել է Լոնդոնի Երկրաբանական թանգարանի տնօրեն և Մեծ Բրիտանիայի երկրաբանական ծառայության գլխավոր տնօրեն։

Մահ խմբագրել

Արչիբալդ Գեյկին մահացել է 1924 թվականի նոյեմբերի 10-ին, Սյուրեյում գտնվող Հասլեմերե քաղաքում և թաղվել է գյուղի գերեզմանատանը[14]։

Մրցանակներ խմբագրել

  • 1881 թվական Մուրչիսոնի մեդալ
  • 1896 թվական Լոնդոնի Թագավորական մեդալ
  • 1890-1894 թվականներին Թագավորական ընկերության արտաքին գործերի քարտուղար
  • 1903 - 1908 թվականներին Թագավորական ընկերության արտաքին գործերի նախագահ
  • 1891 և 1892 թվականներին Լոնդոնի Երկրաբանական ընկերության նախագահ
  • 1892 թվականին Բրիտանական ասոցիացիայի նախագահ[11]
  • 2007 թվականին իր անունով անվանվել է Գեյկի կիրճի ազգային պարկը, Ֆիցրոյ գետ
  • 1991 թվականի հունիսին Գլազգոյի համալսարանից ստացել է իրավունքի պատվավոր դոկտորի կոչում
  • 1891 թվականին ստացել է ասպետություն
  • 1907 թվականին լոգանքի ամենապատվավոր շքանշանի ասպետ հրամանատար
  • 1914 թվականին վաստակի շքանշան
  • 1905 թվականին նա ստացել է Լիվինգսթոնի մեդալ

Պատկերասրահ խմբագրել

  •  
    Չարլզ Դուլիտլ Ուոլկոտը, Վոն Ուեսլի Փաուելը և Արչիբալդ Գեյկին երկրաբանական էքսկուրսիա կատարելիս, Արևմտյան Վիրջինիա նահանգում, 1897 թվական
  •  
    Խմբային լուսանկար՝ արված երկրաբանական դաշտային էքսկուրսիայի ընթացքում, Արևմտյան Վիրջինիա, 1897 թվականի մայիս: Արչիբալդ Գեյկին վերին շարքում է, ձախից երկրորդը, բաց գույնի բաճկոնով:
  •  
    Արչիբալդ Գեյկի գերեզմանաքարը Սուրբ Բարդուղիմեոսի եկեղեցու բակում, Հասլեմերե, Սուրեյ, Մեծ Բրիտանիա: Տապանաքարին գրված է. «Դառնալ Աստծո ընկերներ»։
  •  
    Գեյկիի գերեզմանաքարի հուշահամալիր՝ ի հիշատակ իր դուստրերի։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 Waterston C. D., Shearer A. M. Former Fellows of The Royal Society of Edinburgh 1783 – 2002, Part 1 — Royal Society of Edinburgh, 2006. — P. 348.
  6. ↑ Find A Grave — 1996.
  7. ↑ https://www.geolsoc.org.uk/About/awards-grants-and-bursaries/society-awards/murchison-medal
  8. ↑ https://www.geolsoc.org.uk/About/Awards-Grants-and-Bursaries/Society-Awards/Wollaston-Medal
  9. ↑ https://web.archive.org/web/20150913084110/http://rsgs.org/inspiring-people/medals-awards/livingstone-medal/
  10. ↑ Geikie; Sir; Archibald (1835—1924)(չաշխատող հղում)(անգլ.)
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Geikie, Sir Archibald» . Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 11 (11th ed.). Cambridge University Press. էջեր 552–553.
  12. ↑ «Library and Archive Catalogue». Royal Society. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 31-ին.
  13. ↑ «Гейки, Арчибальд». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  14. ↑ Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. 2006 թ․ հուլիս. ISBN 0-902-198-84-X. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 13-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արչիբալդ Գեյկի» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արչիբալդ_Գեյկի&oldid=9747661» էջից