Արմենակ Մնջոյան

Արմենակ Լևոնի Մնջոյան (նոյեմբերի 23, 1904(1904-11-23), Սարիղամիշ, Կարսի գավառ, Կարսի մարզ, Կովկասյան երկրամաս, Ռուսական կայսրություն - փետրվարի 20, 1970(1970-02-20), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ քիմիկոս, քիմիական գիտությունների դոկտոր (1944), պրոֆեսոր (1966), ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս (1953, թղթակից անդամ՝ 1950 թվականից։ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1961)։ Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1969): ՀՀ-ում ֆիզիոլոգիապես ակտիվ նյութերի սինթեզի հիմնադիր։

Արմենակ Մնջոյան
Ծնվել է	նոյեմբերի 23, 1904(1904-11-23) Սարիղամիշ, Կարսի գավառ, Կարսի մարզ, Կովկասյան երկրամաս, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	փետրվարի 20, 1970(1970-02-20) (65 տարեկան) Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	քիմիկոս
Հաստատություն(ներ)	Երևանի Մխիթար Հերացու անվան Պետական Բժշկական Համալսարան, Երևանի պետական համալսարան, Նուրբ օրգանական քիմիայի ինստիտուտ և ՀՀ ԳԱԱ
Գործունեության ոլորտ	քիմիա
Անդամակցություն	ՀՀ ԳԱԱ
Ալմա մատեր	Մոսկվայի պետական համալսարանի քիմիական ֆակուլտետ (1928) և Երևանի պետական համալսարան (1933)
Կոչում	ակադեմիկոս
Գիտական աստիճան	քիմիական գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	ռուսերեն
Հայտնի աշակերտներ	Հովհաննես Մնջոյան
Պարգևներ	և ՀԽՍՀ պետական մրցանակ
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Armenak Mnjoyan Վիքիպահեստում

Եղիա և Հովհաննես Մնջոյանների եղբայրը։

Կենսագրություն

1928 թ.-ին ավարտել է Մոսկվայի քիմիկո-դեղագործական ինստիտուտը, 1933 թ.-ին՝ Երևանի բժշկական ինստիտուտը։ 1928-1938 թվականներին եղել է ՀԽՍՀ առողջապահության ժողկոմատի քիմիկո-դեղագործական լաբորատորիայի վարիչ, 1942-1949 թվականներին՝ ԽՍՀՄ բժշկա-արդյունաբերության նախարարության և ՀԽՍՀ առողջապահության նախարարության հատուկ լաբորատորիայի տնօրեն, 1937-1951 թվականներին՝ ԵՊՀ քիմիայի ամբիոնի վարիչ, 1937-1946 թվականներին՝ Երևանի բժշկական ինստիտուտի քիմիայի ամբիոնի վարիչ, 1945-1949 թթ.- ՀԽՍՀ ԳԱ քիմիայի ինստիտուտի տնօրեն, 1949-1955 թվականներին՝ դեղագործական քիմիայի լաբորատորիայի տնօրեն,1955-1970 թվականներին՝ ՀԽՍՀ ԳԱ նուրբ օրգանական քիմիայի ինստիտուտի տնօրեն, 1953-1960 թվականներին՝ ՀԽՍՀ ԳԱ փոխնախագահ, 1964-1967 թվականներին՝ ՀԽՍՀ ԳԱ քիմիական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար, 1953-1967 թվականներին՝ ՀԽՍՀ ԳԱ նախագահության անդամ, 1957-1962 թվականներին՝ «ՀԽՍՀ ԳԱ տեղեկատու։ Քիմիական գիտություններ» ամսագրի պատասխանատու քարտուղար։

1950 թվականին Արմենակ Մնջոյանը ընտրվում է ՀՍՍՀ գիտությունների ակադեմիայի թղթակից-անդամ, իսկ 1953 թվականին՝ իսկական անդամ։

Արմենակ Մնջոյանի արձանը նուրբ օրգանական քիմիայի ինստիտուտի բակում, քանդակագործներ` Ս. Մանասյան, Հ. Մուրադյան, 1973 թ.

Գործունեություն

Գիտական հետազոտությունները վերաբերում են դեղագործությանը, ֆիզիոլոգիապես ակտիվ միացությունների սինթեզին, հետերոցիկլիկ համակարգերի ածանցյալներին և դրանց ստացման եղանակների մշակմանը։ Իրականացրել է տարբեր դասերի օրգանական նյութերի բազմաթիվ սինթեզներ և հետազոտել է նրանց կենսաբանական ազդեցությունը կախված քիմիական կառուցվածքից։ Ուսումնասիրել է Հայաստանի բուսաբանական հումքը։ Հայաստանի քիմիկոս օրգանիկների գիտական դպրոցի հիմնադիրն է։ Հեղինակ է մի ամբողջ շարք դեղագործական պրեպարատների, օրինակ՝ սուկցինիլխոլին, գանգլերոն, սուբեխոլին, արֆենալ, մեսֆենալ և այլն։

Արմենակ Մնջոյանի անվան հետ են կապված օրգանական միացությունների կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկությունների կապի սիստեմատիկ և նպատակասլաց ուսումնասիրությունները, որոնց շնորհիվ ստեղծվեցին և բժշկական պրակտիկայում արմատավորվեցին մի շարք բարձր արդյունավետ դեղամիջոցներ։

Երկար տարիներ նա եղել է ՀՍՍՀ ԳԱ «Տեղեկագրի» (քիմիական գիտություններ) խմբագիրը, գլխավորել է օրգանական քիմիայի ինստիտուտը, եղել է ՀՍՍՀ ԳԱ վիցե-պրեզիդենտը, իսկ այնուհետև քիմիական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղարը։

Աշխատություններ

1937 թվականին նա պաշտպանել է իր թեկնածուական դիսերտացիան, որի թեման էր «Հայաստանի այրվող թերթաքարերը և նրանց օգտագործումը բժշկական պրեպարատների արտադրության մեջ», իսկ 1944 թվականին՝ դոկտորական դիսերտացիան տեղական ցավազերծման նոր միջոցների սինթեզման գծով։ Այնուհետև իր ստեղծած ինստիտուտում Արմենակ Մնջոյանը սկսում է լայնորեն ուսումնասիրել օրգանական միացությունների կենսաբանական հատկությունների սինթեզումն ու փորձարկումը։

Արմենակ Մնջոյանը հիմնադրել և խմբագրել է «Հետերսցիկլային միացությունների սինթեզները» հրատարակությունը։ Արմենակ Մնջոյանը շուրշ 250 գիտական աշխատությունների հեղինակ էր։ Նրա խմբագրությամբ լույս է տեսել «Քիմիական միացությունների կենսաբանական հատկությունները» ժողովածուն։

Մրցանակներ, կոչումներ

• ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս (1953, թղթակից անդամ 1950)
• ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1961)
• Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1969)
• Լենինի և Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշանակիր

Հիշատակ

1971 թվականից ՀԽՍՀ ԳԱ նուրբ օրգանական քիմիայի ինստիտուտն անվանվել է Արմենակ Լևոնի Մնջոյանի անունով։

Երկեր

Գրքեր

• The synthesis of ditilin and some of its analogues.- Erevan, S.n., 1958, 24 p
• Арменак Левонович Мнджоян.- Ереван, Изд-во АН АрмССР, 1974, 144 с
• Биологические свойства химических соединений.- Ереван, Изд-во АН АрмССР, 1962
• Հայկական ԽՍՀ թերթաքարերը յեվ նրանց ոգտագործումը բժշկական պրեպարատների արտադրության մեջ.- Յեր., ԵՊՀ, 1937,70 էջ։

Մամուլ

• Հոդվածների մատենագիտություն։

Գրականություն

Գրականություն Արմենակ Մնջոյանի կյանքի և գործունեության մասին 

• Ամիրբեկյան, Մ. Եթե պետք է հիվանդին։ (Մեր գիտնականները)։ [Արմենակ Մնջոյան]։ Սովետական Հայաստան. - 1969. - № 7. - էջ 18-20։
• Անանյան, Գ. Արմենակ Մնջոյան։ (Գիտության մշակները)։ Հայրենիքի ձայն. - 1967. - 18 հոկտեմբերի։
• «Առանց Ձեր պրեպարատի ձեռքեր չունենք...»։ [Ա.Լ. Մնջոյանի գլխավորությամբ մշակված «Դիտիլին» պրեպարատի մասին]։ Սովետական Հայաստան. - 1960. - 4 մարտի։
• Արմենակ Լևոնի Մնջոյան։ Ծննդյան 60-ամյակի և գիտական ու մանկավարժական գործունեության 35—ամյակի առթիվ։ Տեղեկագիր (ՀՍՍՀ ԳԱ), քիմիական գիտ. - 1964. - Հ. 17, № 6. - էջ 599-603։
• Արմենակ Լևոնի Մնջոյան։ [Մահախոսական]։ Սովետական Հայաստան. - 1970. - 24 փետրվարի։
• Բատիկյան, Ս. Ա. Արմենակ Մնջոյան։ (Կյանքը և գիտա-մանկավարժական գործունեությունը)։ Գիտ. աշխատությունների ժողովածու (Հեռակա մանկավարժական ին-տ). - 1968. - Մաս 2. - № 8. - էջ 81-110։
• Գիտնականին հանձնվեց կառավարական բարձր պարգևը։ Ա.Լ. Մնջոյանին սոցիալիստական աշխատանքի հերոսի կոչում շնորհելու և Լենինի շքանշանով պարգևատրելու մասին։ Սովետական Հայաստան. - 1969. - 24 մայիսի։
• Գիտնականին հանձնվեց կառավարական բարձր պարգևը։ Ա.Լ. Մնջոյանին սոցիալիստական աշխատանքի հերոսի կոչում շնորհելու և Լենինի շքանշանով պարգևատրելու մասին։ Բանվոր. - 1969. - 25 մայիսի։
• Ժուրուլի, Լ. Հոբելյանական երեկոներ։ (Ա.Լ. Մնջոյանի ծննդյան 60 և գիտա-մանկավարժական գործունեության 35-ամյակի առթիվ)։ Պատմա-բանասիրական հանդես (ՀԽՍՀ ԳԱ). - 1964. - № 4. - էջ 265-266։
• Կալդրիկյան, Մ. Գիտնական-քիմիկոսը։ (Ա. Մնջոյանի ծննդյան 60-ամյակի առթիվ)։ Սովետական Հայաստան. - 1964. - 24 նոյեմբերի։
• Կարապետյան, Յու. Հանուն կյանքի։ (ՆերկայացվածէԼենինյան մրցանակի)։ [Ակադեմիկոս Ա.Լ. Մնջոյանի մասին]։ Գրական թերթ. - 1963. - 1 փետրվարի։
• Հայաստանի ԳԱ ակադեմիկոս Ա.Լ. Մնջոյանի հիշատակը հավերժացնելու մասին։ [Որոշում՝ ՀՍՍՀ ԳԱ նուրբ օրգանական քիմիայի ինստիտուտը Ա.Լ Մնջոյանի անունով կոչելու մասին]։ Երեկոյան Երևան. - 1971. - 3 մարտի։
• Հայաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի, ՀՍՍՀ Գերագույն Սովետի նախագահության, ՀՍՍՀ Մինիստրների սովետի կողմից։ Ցավակցություն [Արմենակ Լևոնի Մնջոյանի մահվան առթիվ]։ Սովերական Հայաստան. - 1970. - 22 փետրվարի։
• Հայկական ԽՍՀ Գերագույն Սովետի նախագահության հրամանագիրը ռեսպուբլիկայի գիտության աշխատողներին [այդ թվում նաև Ա.Լ. Մնջոյանին] Հայկական ԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործչի պատվավոր կոչում շնորհելու մասին։ Սովետական Հայաստան. - 1961. - 18 մայիսի։
• Հարոյան, Հ. Տարիներ և վաստակ։ (Ա.Լ. Մնջոյանի ծննդյան 60-ամյակի առթիվ)։ Գիտություն և տեխնիկա. - 1964. - № 12. - էջ 32-36։
• Հովսեփյան, Թ. Արմենակ Մնջոյան։ [Մահախոսական]։ Պատմա-բանասիրական հանդես (ՀՍՍՀ ԳԱ). - 1970. - № 1. - էջ 271-272։
• Մարգարյան, Մ. Մեծանուն գիտնականի գերագույն մտահոգությունը։ [Արմենակ Լևոնի Մնջոյանի մասին]։ Սովետական Հայաստան. - 1969. - 15 մարտի։
• Մարդու առողջության մասին։ [Ա.Լ. Մնջոյանի վաստակի մասին]։ Սովետական Հայաստան. - 1963. - 10 հունվարի։
• Մելիքսեթյան, Ռ. Ծառայելով գիտությանը, ծառայել մարդկանց։ [Ա.Լ. Մնջոյանի մասին]։ Ավանգարդ. - 1969. - 18 մարտի։
• Մեծ վաստակին մեծ գնահատական։ [Ա.Լ. Մնջոյանի մասին]։ Երեկոյան Երևան. - 1969. - 17 մարտի։
• Միրզոյան, Ս. Արմենակ Մնջոյան։ Ծննդյան 60 և գիտամանկավարժական գործունեության 35-ամյակի առթիվ։ Առողջապահություն. - 1965. - № 2. - 15 46-47:
• Մնջոյան Արմենակ Լևոնի (1904-1970)։ ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիա։ Անձնակազմը. - Եր. - 2003. - էջ 90։
• Մնջոյան Արմենակ Լևոնի (1904-1970)։ Ով ով է. հայեր։ Կենսագրական հանրագիտարան. - Եր - 2007. - Հ. 2. - էջ 156։
• Նուրբ Օրգանական քիմիայի ինստիտուտում։ [Ա Մնջոյանին սոցիալիստական աշխատանքի հերոսի կոչում շնորհելու առթիվ]։ Հայրենիքի ձայն. - 1969. - 19 մարտի։
• Չիլինգարյան, Ա. Մարդ, որ որոնում է, գտնում է, նորից որոնում... [Ա.Լ. Մնջոյանի մասին]։ Սովետական Հայաստան. - 1963. - 19 հուլիսի։
• Սարկիսով, Բ. Ողջույնի խոսք։ [Ա. Լ. Մնջոյանի ծննդյան 60-ամյակի և գիտա-մանկավարժական գործունեության 35-ամյակի առթիվ]։ Գիտություն և տեխնիկա. - 1964. - № 2. - էջ 35-37։
• А.Л. Мнджоян. (Некролог)։ Коммунист. - 1970. - 24 февраля.
• А.Л. Мнджоян. (1904-1970). (Некролог)։ Арм. хим. журнал. - 1970. - Т. 23, № 3. - С. 297-299.
• Арменак Левонович Мнджоян. (1904-1970). (Некролог)։ Биологический журнал Армении. - 1970. - Т. 23, № 3. - С. 102-104.
• Арменак Левонович Мнджоян. (1904-1970). (Некролог)։ Химия гетероциклических соединений. - 1970. - № 6. - С. 860-861.
• Арменак Левонович Мнджоян. К 100-летию академика АН Арм. ССР)։ Химический журнал Армении. - 2004. - Т. 57, № 4. - С. 3-4.
• Бабиян, Н. А. Арменак Левонович Мнджоян. (К шестидесятилетию со дня рождения и тридцатипятилетию научно-педагогической деятельности)։ Журнал общей химии. -1964. - Т. 34, Вып. 12. - С. 3859-3861.
• Бабиян, Н. Путь ученого. (К 60-летию А.Л. Мнджояна)։ Коммунист. - 1964. - 24 ноября.
• Геворкян, И. Для человека. (На Ленинскую премию). (Об А.Л. Мнджояне)։ Коммунист. - 1963. - 18 января.
• Медникян, Г. А. Всесоюзное совещание, посвященное препарату «Ганглерон» и опыту его клинического применения. (2-6 окт. 1958 г. в АН Арм. ССР. Хроника)։ Известия АН Арм. ССР, Хим. науки. - 1958. - Т. 11, № 6. - С. 453-458.
• Меликсетян, Р. Служения науке – служение людям. [Об академике А.Л. Мнджояне]: Коммунист. - 1969. - 15 марта.
• Мирзоян, С. А. А.Л. Мнджоян. (К 60-летию со дня рождения)։ Фармакология и токсикология. - 1965. - Т. 28, № 4. - С. 507-508.
• Мирзоян, С. А. Выдающийся ученый и организатор. [К 60-летию со дня рождения А.Л. Мнджояна]: Журнал эксперим. и клинич. медицины. - 1965. - Т. 5, № 1. - С. 8-11.
• Мнджоян Арменак Левонович (1904-1970)։ Национальная академия наук Республики Армения. Персональный состав. - Ер. - 2003. - С. 89.
• От ЦК Компартии, Президиума Верховного Совета Армянской ССР, Совета министров Армянской ССР. [Соболезнование по случаю смерти Арменака Левоновича Мнджояна]: Коммунист. - 1970. - 22 февраля.
• Памяти А.Л. Мнджояна: Журнал общей химии. - 1971. - Т. 41, Вып 4. - С. 930-931.
• Паронян, Р., Ценные исследования А.Л. Мнджояна. (Обсуждаем работы, представленные на соискание Ленинских премий)։ Коммунист. - 1960. - 1 марта.

Աղբյուրներ

• Թ․ Հովսեփյան «Արմենակ Մնջոյան», պատմաբանասիրական հանդես № 1, 1970, էջ 271-272

Ծանոթագրություններ

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արմենակ Մնջոյան» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արմենակ Մնջոյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 654)։