Անտոնի Լոմնիցկի

Անտոնի Լոմնիցկի (լեհ.՝ Antoni Łomnicki, հունվարի 17, 1881(1881-01-17), Լվով, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա - հուլիսի 4, 1941(1941-07-04), Լվով, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), լեհ մաթեմատիկոս, Լվովի մաթեմատիկական դպրոցի հիմնադիրներից։

Անտոնի Լոմնիցկի
Ծնվել է	հունվարի 17, 1881(1881-01-17) Լվով, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա
Մահացել է	հուլիսի 4, 1941(1941-07-04) (60 տարեկան) Լվով, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Լեհաստան և  Ավստրո-Հունգարիա
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս, համալսարանի դասախոս, փիլիսոփա և դպրոցի դասատու
Հաստատություն(ներ)	«Լվովի պոլիտեխնիկա» ազգային համալսարան
Գործունեության ոլորտ	մաթեմատիկական անալիզ, հավանականությունների տեսություն, mathematical cartography?, մաթեմատիկական վիճակագրություն, Դիդակտիկա, մաթեմատիկա և երկրաչափություն
Անդամակցություն	Լվովի գիտական ընկերություն
Ալմա մատեր	Լվովի համալսարան և Գյոթինգենի համալսարան
Գիտական աստիճան	գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	լեհերեն
Հայտնի աշակերտներ	Ստեֆան Բանախ, Stefan Kaczmarz?, Ստանիսլավ Մազուր և Władysław Orlicz?
Ամուսին(ներ)	Maria Helena Woszczyńska?
Antoni Łomnicki Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Անտոնի Մարյան Լոմնիցկին ծնվել է 1881 թվականին լեհ բնագետ Մարյան Ալոիզ Լոմնիցկու (1845-1915) և Մարիա Լոմնիցկու ընտանիքում։ Ունեցել է երկու եղբայր`Յարոսլավ Լյուդոմիր Լոմնիցկի (1873-1931) և Մաքսիմիլիան Լոմնիցկի (1877-1947)։

Դպրոց է հաճախել 1888 թվականին։ 1899 թվականին ավարտել է Լվովի չորրորդ գիմնազիան և նույն թվականին ընդունվել Լվովի համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետ, որտեղ, մասնավորապես, սովորել է Յուզեֆ Պուզինայի (1856-1919), Յան Ռաևսկու (1857-1906), Ստանիսլավ Կեմպինսկու (1867-1908), Մարյան Սմոլյուխովսկու (1872-1917) և Կազիմիր Տվարդովսկու (1866-1938) մոտ։ Ակտիվորեն մասնակցել է համալսարանի ֆիզմաթ խմբակին, 1902 թվականից գլխավորել է այն։ 1903 թվականի նոյեմբերին ստացել է դոկտորի կոչում՝ պաշտպանելով «Հիպերերկրաչափական ֆունկցիաների դիֆերենցիալ արտացոլումները» թեմայով ատենախոսություն։ Նույն ամսին քննություններ է հանձնել մաթեմատիկայից ու ֆիզիկայից, լեհերենից ու գերմաներենից ու ստացել գիմնազիաներում ու ռեալական դպրոցներում մաթեմատիկայի ու ֆիզիկայի՝ լեհերենով դասավանդման իրավունք։ 1904 թվականի սեպտեմբերից մինչև 1907 թվականը Լոմնիցկին դասավանդել է Տարնուվի առաջին գիմնազիայում։

1905 թվականին ամուսնացել է Վլադիսլավա Բեկերի հետ. հաջորդ տարի ծնվել է նրանց դուստրը` Իրենան։ Ավստրո-Հունգարիայի ժողովրդական կրթության նախարարությունից ստանալով 1.200 կրոն թոշակ` Լոմնիցկին կնոջ ու դստեր հետ, 1906-1907 թվականներին մեկնել է Գյոթինգեն։ Այնտեղ տեղի համալսարանում լսել է Դավիթ Հիլբերտի, Ֆելիքս Կլայնի, Հերման Մինկովսկու, Կառլ Ռունգեի, Գուստավ Հերգլոցի դասախոսությունները։ Մասնակցել է ավտոմորֆ ֆունկցիաների տեսության, փոքրագույն մակերերևույթների, ինտեգրալ հավասարումների ու վարիացիոն հաշվարկման սեմինար պարապմունքներին։

1907 թվականի սեպտեմբերից մինչև 1920 թվականի օգոստոսը Լոմնիցկին դասավանդել է Լվովի 7-րդ գիմնազիայում, իսկ 1916-1917 թվականներին` տնօրինել այն։ 1913-1914 թվականներին Լվովի պոլիտեխնիկական ինստիտուտում դասավանդել է մաթեմատիկա։ Ընդունվել է Լվովի մաթեմատիկաֆիզիկական խմբակի անդամ։ 1914-1915 թվականներին զբաղվել է հավանականության տեսությամբ ու ակտուար մաթեմատիկայով, որի կուրսը հետագայում կարդացել է Լվովի առևտրի դպրոցում։

1918-1919 թվականներին` լեհ-ուկրաինական պատերազմի ժամանակ, Անտոնի Լոմնիցկին լեհերի կողմից որպես կամավոր մասնակցել է Լվովի մարտերին։ Ստացել է Լվովի պաշտպանության խաչ շքանշան և կոչման բարձրացում։ Ծառայել է Լվովի հրաձիգների գնդում։

1919 թվականի օգոստոսին դարձել է դոցենտ, իսկ մի քանի օր անց ստացել է Լվովի պոլիտեխնիկական դպրոցի մաթեմատիկայի պրոֆեսորի տեղակալի պաշտոն։ 1920 թվականի հունիսին ծնվել է նրա մյուս դուստրը`Եվան, իսկ օգոստոսին Լոմնիցկին զբաղեցրել է Լվովի պոլիտեխնիկական համալսարանի մաթեմատիկայի ամբիոնի վարիչի պաշտոնը։ 1920 թվականին մասնակցել է լեհ-խորհրդային պատերազմին։

1921 թվականի օգոստոսի 27-ին դարձել է Լվովի պոլիտեխնիկի օրդինար պրոֆեսոր, Լվովի գիտական ընկերության թղթակից-անդամ։ 1922-1923 և 1937-1938 թվականներին Լոմնիցկին եղել է Լվովի պոլիտեխնիկի մեխանիկայի ֆակկուլտետի դեկանը, իսկ 1922-1924 և 1939 թվականներին` Լեհական մաթեմատիկական ընկերության՝ Լվովի բաժանմունքի ղեկավարը։

1928 թվականի սեպտեմբերին Լոմնիցկին մասնակցել է Բոլոնյայի մաթեմատիկական միջազգային 8-րդ համաժողովին։ 1929 թվականին նա կես տարով արձակուրդ է ստացել գիտական աշխատանքով զբաղվելու համար։ 1930 թվականին Ժողովրդական մշակույթի ֆոնդից ստանալով թոշակը` 6.000 զլոտի, նա ութ ամսով գիտական ուսումնասիրությունների համար մեկնել է Հռոմ, Փարիզ, Գյոթինգեն և Բեռլին։ 1930-1931 թվականներին Լոմիցկին զբաղեցրել է Լվովի պոլիտեխնիկական համալսարանի ընդհանուր ֆակուլտետի դեկանի պաշտոնը, իսկ 1933 թվականին ընտրվել է այդ հաստատության ռեկտոր, սակայն Լեհաստանի նախագահը չի հաստատել նրան այդ պաշտոնում։ 1938 թվականի աշնանից մինչև 1939 թվականի հոկտեմբերը Լոմնիցկին եղել է Լվովի պոլիտեխնիկական համալսարանի պրոռեկտորը։ 1933 թվականից նա դարձել է Վարշավայի գիտական ընկերության թղթակից-անդամ, իսկ 1938 թվականից Գիտելիքի լեհական ակադեմիայի թղթակից-անդամ։ 1935-1939 թվականներին Լոմնիցկին կիրառական մաթեմատիկայի ու ինժեներիայի կուրս է դասավանդել Լվովի պոլիտեխնիկում։ 1938 թվականին Լեհական վիճակագրական ընկերությունը սկսել է հրատարակել «Przegląd Statystyczny» ամսագիրը, և Լոմնիցկին դարձել է այդ ամսագրի խմբագրական կոլեգիայի անդամ։

Երբ 1939 թվականին Լվովը մտել է ԽՍՀՄ կազմի մեջ, 1939 թվականի հոկտեմբերի երկրորդ կեսին Լոմնիցկին սուր բանավեճ է ունեցել պոլիտեխնիկի այն ժամանակավա կոմիսար, փոխգնդապետ Յուսիմովի հետ։ Չնայած դրան` Լոմնիցկին եղել է համալսարանի այն 80 դասախոսներից, որոնց թույլատրվել է շարունակել դասավանդումը վերակազմավորված բուհում։ 1941 թվականի հունիսի սկզբին նա դարձել է խորհրդատվական մարմնի ղեկավար, որի հիման վար Դրոգոբիչում ու Բորիսլավում պետք է բացվեին Նավթի ու քիմիայի ադրբեջանական ինստիտուտի մասնաճյուղը։ Ծրագրվել էին դիմորդների ընդունելության քննությունները, սակայն սկսվել է Հայրենական մեծ պատերազմը։

1941 թվականի հուլիսի 4-ի գիշերը Լոմնիցկուն ձերբակալել են գեստապոյականները և առավոտյան ժամը չորսին մոտ Լվովի մտավորականության ևս 42 ներկայացուցիչների հետ գլխատել Վուլեցկի բլրի վրա։ Լոմնիցկու ընտանիքի պատուհանից պրոֆեսորի կինը` Մարիան, հեռվից տեսել է մարդկանց, որոնք իրականացրել են գնդակահարությունը։ Նա լսել է կրակոցների ձայները։

1943 թվականի հոկտեմբերի 8-ին հիտլերականները հանցագործության հետքերը թաքցնելու նպատակով «Զոնդերխումբ-1005» խմբի հրեաների միջոցով գնդակահարվածների մարմինները տեղափոխել են մեկ այլ վայր և այրել, այդ պատճառով էլ Անտոնի Լոմնիցկին գերեզմանը չունի։

Աշխատություններ

Հոդվածներ

  

• O odwzorowaniach cząstkowych funkcji hipergeometrycznych, Lwów 1903, doktorat.
• Podstawy matematyczne kartografii, Sprawozdania Gimnazjum I w Tarnowie za rok 1904/5, Tarnów 1905, 1-34.
• Wstępne lekcje trygonometryi, Muzeum, Rocznik XXII, Tom I, Zeszyt 4 (1906), 341—349.
• Kolejne rozszerzanie zakresu pojęcia liczby, Wiadom. Mat. 15 (1911), 53-78.
• Recenzja książki A. E. H. Love, Zasady rachunku różniczkowego i całkowego, tłumaczyli St. Kalinowski i Wł. Wojtowicz, Warszawa 1913, 225 str., w: Wektor, Rok II, nr 6 (1913), 293—298.
• O wielookresowych funkcjach jednoznacznych zmiennej rzeczywistej, Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Wydział III Nauk Matematycznych i Przyrodniczych 11 (1918), 807—846.
• O układach zasad koniecznych i dostatecznych, służących do definicji pojęcia wielkości, Wiadom. Mat. 23 (1919), 37-70.
• Uogólnienie wzoru interpolacyjnego Lagrange’a, Rozprawy Wydz. Matem.-Przyrodn. Polskiej Akademii Umiejęności w Krakowie, Serja III, Tom 20A (1920), 173—179 [zbiór ogólny Tom 60, 1921].
• G´en´eralisation du polynˆome ordinaire de Lagrange, Bulletin International de l’Acad´emie Polonaise des Sciences et Lettres, Classe des Sciences Math´ematiques et Naturelles, S´erie A: Sciences Math´ematiques 60 (1920), Cracovie 1921, 109—110.
• (wspólnie z S. Ruziewiczem) Józef Puzyna, Wiadom. Mat. 25 (1921), 113—119.
• O zasadzie dysjunkcji w logistyce i matematyce, Ruch Filozoficzny, Lwów, T. VI, Nr. 8-10 (1922), 144—146.
• O równoważności wielokątów płaskich, wykłady dla nauczycieli matematyki we Lwowie w styczniu 1922 roku (czasopismo nieznane).
• Sur les fonctions multip´eriodiques d’une variable r´eelle, l’Enseignement Math. 23 (1923), 96-97.
• Nouveaux fondements du calcul des probabilit´es (Definition de la probabilit´e fond´ee sur la th´eorie des ensembles), Fundamenta Math. 4 (1923), 34-71.
• Sur quelques g´en´eralisations du triangle arithm´etique de Pascal, Comptes Rendus Acad. Sci. Paris 179 (1924), 1587—1589.
• Sur les m´ethodes qui servent `a limiter sup´erieurement les modules des racines des ´equations alg´ebriques, l’Enseignement Math. 24 (1925), 84-91.
• Prosty dowód wzoru Stirlinga oraz streszczenie w jęz. franc., Archiwum Towarzystwa Naukowego Lwowskiego, Wydz. III Mat.-Przyrod., Tom IV, z. 3 (1926), 1-6; cały tom, Lwów 1929, 21-26.
• O wzorach Sterna i Sierpińskiego podających rozwinięcie pierwiastków kwadratowych na iloczyny nieskończone oraz streszczenie w jęz. franc., Archiwum Towarzystwa Naukowego Lwowskiego, Wydz. III Mat.-Przyrod., Tom IV, z. 4 (1926), 7-13; cały tom, Lwów 1929, 27-33.
• D´emonstration ´el´ementaire de la loi de Gauss dans le calcul des probabilit´es, l’Enseignement Math. 25 (1926), 103—111.
• The International Map Projection 1/M, Polski Przegląd Kartograficzny, T. 3, Nr 17 (1927), 1-14.
• Matematyczna analiza projekcji mapy międzynarodowej w skali 1:1 000 000, Wiadomości Służby Geograficznej, Nr 1, 1927, 3-31.
• A reply to the criticisms of Dr. Antoni Łomnicki on the projection of the International map on the scale of 1/M, Polski Przegląd Kartograficzny, T. 3, nr 18-20 (1927), 33-38.
• Łuki południka na elipsoidzie międzynarodowej, Wiadomości Służby Geograficznej, Nr 3 i 4, 1928, 62-66.
• Sur le choix de la projection pour la carte du Monde au millioni’eme (mat´eriaux pour la discussion) [O wyborze projekcji dla międzynarodowej mapy świata w skali 1: 1 000 000 (Materiały do dyskusji)], Wiadomości Służby Geograficznej, Nr 3 i 4, 1928, 137—196; również opublikowana osobno, Warszawa 1928, 57 stron.
• Z zagadnień matematyki. IV. Rachunek prawdopodobieństwa i jego zastosowania, Kosmos, Seria B, T. 53, z. 3 (1928), 325—339.
• Zagadnienia statystyki matematycznej. Cz. I. Statystyka jednej zmiennej, Kosmos, Seria B, T. 53, z. 4 (1928), 477—506.
• O programach nauczania matematyki obowiązujących obecnie w gimnazjach Rzeczypospolitej Polskiej, w: Księga Pamiątkowa Pierwszego Polskiego Zjazdu Matematycznego (Lwów, 7-10 IX 1927), Fundusz Kultury Narodowej, Kraków 1929, 190—194.
• Zagadnienia statystyki matematycznej. Cz. II. Statystyka dwóch i więcej zmiennych. Teorja korelacji, Kosmos, Seria B, T. 55, z. 2-3 (1930), 165—240.
• Sulla necessita di distinguere due generi di dipendenza nella statistica a due variabili, Giornale Istituto Italiano d. Attuari 1 (1930), 83-94
• O potrzebach matematyki stosowanej w Polsce, Nauka Polska, jej potrzeby, organizacja i rozwój 14 (1931), 98-109.
• Projekcje o dwóch punktach wyróżnionych, Polski Przegląd Kartograficzny, T. 6, Nr 47 (1934), 185—193

Առանձին գրքեր

  

• Geometrya. Podręcznik dla szkół średnich. Część I. Planimetrya-stereometrya, Książnica Polska Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, Lwów-Warszawa 1911, 1-289; 2 wyd.Geometrya. Część I i II. Planimetrya. Stereometrya 1914, 1-309; 3 wyd. 1920, 1-306; 4 wyd. 1923, 1-313; 5 wyd. 1924; 6 wyd. 1929.
• Geometrya. Podręcznik dla szkół średnich. Stopień wyższy. Część III i IV. Trygonometrja. Geometrja analityczna, Gubrynowicz i Syn, Lwów 1912, 1-302.
• Trygonometrja. Podręcznik dla szkół średnich, Gubrynowicz i Syn, Lwów-Warszawa 1920, 1-194; 2 wyd. 1920; 3 wyd. 1923, 1-186; 4 wyd. 1930, 1-184.
• Początki geometrji analitycznej, Książnica Polska Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, Lwów-Warszawa 1921, 1-188; 2 wyd. 1921; 3 wyd. 1923, 1-200.
• Geometrja elementarna: Podręcznik dla klas wyższych szkół średnich, KsiążnicaAtlas, Lwów-Warszawa, 5 wyd. 1924, 1-370; 6 wyd. 1929, 1-387.
• Tablice matematyczno-fizyczne czterocyfrowe, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1926, xxii + 74 str.; 2 wyd. 1927; 3 wyd. 1938; 4 wyd. 1946; 5-7 wyd.: 1947, 1948, 1949; 9 wyd. 1949, 73 str.; 11 wyd. poprawione, Książnica-Atlas, Wrocław-Warszawa 1950, 86 str.; 12 wyd. 1950, 73 str.; 13 wyd. 1951.
• Kartografja matematyczna, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1927, viii + 191 str. (2 wyd. zmienione, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1956, 156 str.).
• Zagadnienia statystyki matematycznej, Lwów 1929—1930.
• Geometrja: dla klasy II gimnazjalnej, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1934, 128 str.; 1939, 128 str.
• Geometrja. Dla 3 klasy gimnazjalnej, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1935, 112 str.
• Rachunek różniczkowy i całkowy: dla potrzeb przyrodników i techników, Tom I. Rachunek różniczkowy, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1935, v+648 str.; 2 wyd. Wydawnictwo Universum, Katowice 1947; cz. 1, wyd. 2, Katowice 1947, 208 str.; wyd. 3, Katowice 1949, v+208 str.; cz. 2, Katowice 1948; wyd. 3, Katowice 1950, 209—424 str.; 3 wyd. Wydawnictwo Universum, Katowice 1949.
• Rachunek różniczkowy i całkowy: dla potrzeb przyrodników i techników, Tom II. Rachunek całkowy, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1936, 310 str.; 2 wyd. Zastosowania rachunku różniczkowego, Katowice 1947, str. 425—648; 2 wyd. Wydawnictwo Universum, Katowice 1948; 3 wyd. Rachunek całkowy, Wydawnictwo Universum, Katowice 1949, 310 str.
• Rachunek różniczkowy i całkowy: dla potrzeb przyrodników i techników, Tom III. Szeregi nieskończone — równania różniczkowe, geometria różniczkowa, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1936, 217 stron; 2 wyd. Wydawnictwo Universum, Katowice 1948, 216 str.
• Geometrja. Dla 4 klasy gimnazjalnej, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1936, 103 str.
• Algebra dla I kl. Liceum Ogólnokształcącego: Wydział Humanistyczny, Przyrodniczy i Klasyczny, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1938, 103 str.; 2 wyd. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Londyn 1944, 103 str.; 3 wyd. Książnica-Atlas, Wrocław-Warszawa 1947, 103 str..
• Trygonometria. Podręcznik dla liceów ogólnokształcących, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1938.
• Matematyka dla Liceów Mechanicznych, Elektrycznych, Drogowych, WodnoMelioracyjnych i Telekomunikacyjnych: Geometria analityczna, zasady rachunku różniczkowego i całkowego, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1939; 2 wyd. Wydawnictwo Universum, Katowice 1947, 219 str.
• Wielościany umiarowe, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1939, 72 str.
• Matematyka dla Liceów Przemysłowych Męskich: algebra i trygonometria, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1939, 232 str.; 2 wyd. Wydawnictwo Universum, Katowice 1947, 232 str.
• Matematyka dla Liceów Przemysłowych Męskich: geometria analityczna, rachunek różniczkowy i całkowy, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1939, 219 str.
• Wzory matematyczno-fizyczne, Łódź 1947, 203 str.

Գրականություն

• Zygmunt Albert. Kaźń profesorów lwowskich — lipiec 1941 / studia oraz relacje i dokumenty zebrane i oprac. przez Zygmunta Alberta Wrocław 1989, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ISBN 83-229-0351-0

Արտաքին հղումներ

• Lech Maligranda, Antoni Łomnicki (1881—1941), Roczniki Polskiego Towarzystwa Matematycznego, Seria II: Wiadomości Matematyczne XLIV (2008)
• Prace Antoniego Łomnickiego dostępne w Sieci

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անտոնի Լոմնիցկի» հոդվածին։