Աղավնաձոր (Վայոց ձորի մարզ)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Աղավնաձոր (այլ կիրառումներ)

Աղավնաձոր, գյուղ Հայաստանի Վայոց ձորի մարզի Արենի համայնքում։

Գյուղ
Աղավնաձոր
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Վայոց ձորի մարզՎայոց ձորի մարզ
Համայնք	Արենի համայնք[1]
Այլ անվանումներ	Ըղնաձոր, Այնազուր
ԲԾՄ	1610 մետր
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	▼1890 մարդ (2011)
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Աղավնաձոր (Վայոց ձորի մարզ) (Հայաստան) Աղավնաձոր (Վայոց ձորի մարզ) (Վայոց ձորի մարզ)
Աղավնաձոր Վիքիպահեստում

Անուն

Աղավնաձոր է վերանվանվել 1946 թվականին։

Աշխարհագրություն

Մարզկենտրոնից 14 կմ հյուսիս-արևմուտք։

Համայնքի վարչական տարածքը 4682 հեկտար է՝ 466 հեկտար վարելահողեր են, 1071 հեկտար արոտավայր, 379,4 հեկտար այգիներ։ Գյուղի հյուսիսային մասում իր գեղեցկությամբ աչքի է ընկնում Թեքսարի լեռնաճյուղերից Ուլգյուր գագաթը, որը ծովի մակարդակից ունի 2690 մ բարձրություն։ Բարձրությունը ծովի մակարդակից 1450-1600 մ է, իսկ կենտրոնական մասում ունի 1530 մ բարձրություն։ Աղավնաձորի սարահանդն ունի հնագույն հրաբխային կառուցվածք և կտրտված է բազմաթիվ փոքրիկ գետակներով ու ձորակներով։

Աղավնաձորի շրջակա բնաշխարհը

Կլիմա

Կլիման արտահայտված է մերձարևադարձային չոր կլիմային բնորոշ բնութագրով, այն է՝ չոր և շոգ ամառներով և խոնավ, չափավոր ցուրտ ձմեռներով։ Տեղումների քանակը տատանվում է 350-400 մմ։ Առավելագույն տեղումներ դիտվում է գարնանը՝ մայիս ամսին, որը խթանում է լեռնալանջերի ձյան հալոցքին և առաջացնում է սելավներ։

Բուսական և կենդանական աշխարհ

Աշունը երկարատև է և տաք, որը ստեղծում է բարենպաստ պայմաններ մրգերի հասունացման համար։ Հատկապես «Արենի» տեսակի խաղողն է լավ հարմարվել տեղանքին։

Կլիմայի հետևանքով ձևավորվել է յուրօրինակ բուսական և կենդանական աշխարհ, հատկապես աչքի է ընկնում դեղաբույսերով՝ ուղտափուշ, ուրց, գազ, մասուր, հազարատերևուկ, ղանթափա, երիցուկ և այլն։

Կենդանական աշխարհը հարուստ է թռչուններով՝ կաքավ, լոր, արծիվ, սողուններով՝ թունավոր օձեր` գյուրզա, իժ, ինչպես նաև գիշատիչներով` աղվես, գայլ, շնագայլ, արջ։

Պատմություն

Միջնադարում Աղավնաձորի տարածքում, Դվին–Պարտավ առևտրական ճանապարհի վրա, եղել է քարավանատուն։

Գյուղի հիմնադրումը վերագրվում է XIII-րդ դարի սկզբներին։ Աղավնաձորը կոչվել է նաև Աղնաձոր, Այնազուր։ Հին գյուղը գտնվելիս է եղել այժմյան գյուղի կենտրոնական հատվածում։ Երկրորդ բնակեցումը եղել է 1828 թվականին։ Բնակչությունը ներգաղթել է ռուս-պարսկական պատերազմի տարիներին հիմնականում Խոյից, Սալմաստից, Վանից, Մակուից, Սասունից, Նախիջևանից։

Աղավնաձոր գյուղի շրջակայքում եղել են բնակավայրեր, դրանք են՝ Ապանան, որը գտնվում է գյուղից մոտ 4 կմ հյուսիս–արևելք, Բաղչաջղը՝ գյուղից մոտ 3 կմ հյուսիս-արևմուտք, Ղզլաղլը, Միրաշը։ Այդ տարածքներում գտնվել են կահ-կարասիներ, խաչքարեր փոքրիկ քանակով, գտնվել են նաև կարասային թաղումների շրջանի մնացորդներ (մ.թ.ա. II)։

Պատմամշակութային հուշարձաններ

Աղավնաձոր գյուղի տարածքում առկա են պատմամշակութային բազմաթիվ հուշարձաններ։ 2003 թվականի տվյալներով բնակավայրի տարածքում հաշվառվել է 9 անուն հուշարձանախումբ ընդհանուր 24 անուն հուշարձան, որոնք ընդգրկված են պետության կողմից հաստատված պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկում։

Աղավնաձորից 5-6 կմ դեպի նհյուսիս-արևելքում է գտնվում մ․թ․ա․ 2-րդից 1-ին հազարամյակներով թվագրվող ամրոցը բնակատեղիով և դամբարանադաշտով։ Գյուղից 2 կմ դեպի հյուսիս՝ լեռան գագաթի տափարակին և նրան հարող լանջերին է գտնվում 10-ից 14-րդ դարերով թվագրվող գյուղատեղին գերեզմանոցով։ Բնակավայրից 4 կմ դեպի հյուսիս-արևմուտք՝ Ռինդ և Աղավնաձոր գյուղերի միջև, Վերին Ուլգյուրից արևելք է գտնվում 9-ից 14-րդ դարերով թվագրվող գյուղատեղին, որը հայտնի է «Վանքի ձոր» անունով։ Այնտեղ է գտնվում 13-ից 14-րդ դարերով թվագրվող Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, վերջինի շուրջ տարածվող և 10-ից 14-րդ դարերով թվագրվող գերեզմանոցը բազմաթիվ խաչքարերով, որոնցից մի քանիսը մինչև խաչքար դառնալը եղել են ցլակերպ վիշապաքարեր և թվագրվում են մ․թ․ա․ 2-րդ հազարամյակով։ Գերեզմանոցում պահպանվում է Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու ճարտարապետ Մոմիկի որդու՝ Ասկանդրի խաչքարը։ Իսկ Աստվածածին եկեղեցու բակում գտնվել է Մոմիկի մոր և քրոջ գերեզմանները։ Գյուղի հարավային եզրին՝ դաշտամիջյան ճանապարհի աջ կողմում է գտնվում 10-ից 12-րդ դարերով թվագրվող «Հակոբխաչ» անունով հայտնի մատուռը։ Ագարակաձորի տարածքում կան նաև 10-ից 14-րդ դարերով թվագրվող մենավոր խաչքարեր, ինչպես նաև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում Խորհրդային Միության համար զոհված ագարակաձորցիների հիշատակին նվիրված հուշարձան, որը կառուցվել է 1947 թվականին։

• 
  Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին և ցլակերպ խաչքար կոթողները
• 
  Խաչքար Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու բակում
• 
  Սուրբ Մարիամ եկեղեցի

Բնակչություն

Նախնիները 1828-1829 թվականներին գաղթել են Խոյից և Սալմաստից։

Աղավնաձորի ազգաբնակչության փոփոխությունը.

Տարի	1897	1926	1939	1959	1979	1989	2001	2011
Բնակիչ	851	1331	1775	1485	1800	1782	1948	1890

Հանրային կյանք

Գյուղում գործում է մեկ միջնակարգ դպրոց՝ երկու մասնաշենքով, մանկապարտեզ, արվեստի դպրոց, բուժկետ, մշակույթի տուն, կապի հանգույց։

Տնտեսություն

Գյուղի տնտեսության գլխավոր ճյուղը գյուղատնտեսությունն է, հիմնականում զբաղվում են պտղաբուծությամբ, խաղողագործությամբ, ծխախոտագործությամբ, դաշտավարությամբ և անասնաբուծությամբ։

Արևային օրերը՝ արևափայլը, մինչև 340-350 օր է կազմում, որով էլ պայմանավորված է արտադրված գյուղատնտեսական ապրանքների՝ պտղատեսակների և բանջարեղենի, բարձր որակը։ Խորհրդային տարիներին գյուղում եղել է կաթնապրանքային ֆերմա, նաև ոչխարաբուծական ֆերմաներ, ներկայումս էլ խնամվում են խոշոր և մանր եղջերավոր անասուններ։ Գյուղում գոյություն ունեն մի քանի ֆերմերային տնտեսություններ, որոնք զբաղվում են անասնապահությամբ և խաղողագործությամբ, ինչպես նաև՝ մեղվաբուծությամբ։

Արտադրվում է գինի, օղի, չիր, պանիր, բուրդ, միս, մեղր և այլն։

Գյուղում գործում է խաղողի վերամշակման երկու ձեռնարկություն, արտադրում և արտահանում է «Լուսարև», «Գեդեոն», «Հարսնասար» տեսակի որակյալ գինիներ։

Գյուղում կա նաև երկաթի վերամշակման գործարան՝ «ՄԻԼ-ՆԱՐ» ՍՊԸ, որն էլ նպաստում է գյուղատնտեսության զարգացմանը։

Ծանոթագրություններ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աղավնաձոր (Վայոց ձորի մարզ)» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 247)։