Վիքիպեդիա

Ֆորմենտերա

Ֆորմենտերա (իսպ.՝ Formentera), փոքրիկ և հարավային կղզի է Պիտիուսյան կղզեխմբում (ներառում է Իվիսան, Ֆորմենտերան, ինչպես նաև տարբեր փոքր կղզիներ), որը պատկանում է Իսպանիայի Բալեարյան կղզիներ ինքնավար համայնքին։

Ֆորմենտերա
ՏեսակԻսպանիայի մունիցիպալիտետ
Երկիր Իսպանիա[1]
Վարչատարածքային միավորBalearic Islands?
Մակերես83,24 կմ²
Ամենաբարձր կետըla Talaiassa?[2]
Բնակչություն▼11 171 մարդ (2023)[3]
Քարտեզ
Քարտեզ

Պատմություն խմբագրել

Կղզու անունը սովորաբար ստացվում է լատիներեն frumentarium բառից, որը նշանակում է «հացահատիկ»։ Կղզին գրավվել է նախապատմական ժամանակաշրջանում՝ Մ․թ․ա 2000-ից 1600-ական թվականներին։ Այդ ժամանակաշրջանի հնագիտական վայրերից պահպանվել են Կա նա Կոստան[4], Կապ դե Բարբարիան (բազմաթիվ տարածքներ)[5] և Կովա դես Ֆումը[6]։ Կղզին, մինչև հռոմեացիների գրավումը, գրավել էին կարթագենցիները։ Հաջորդ դարերում կղզին գրավել են վեստգոթերը, բյուզանդացիները, վանդալների և արաբների կողմից։ 1109 թվականին կղզին Նորվեգական խաչակրաց արշավանքի ղեկավար Նորվեգիայի թագավոր Սիգուրդ I Խաչակիրի ավերիչ հարձակման թիրախն էր։ Կղզին նվաճվեց կատալանացիների կողմից, ավելացվեց «Արագոնի թագին» և այնուհետև դարձավ միջնադարյան Մայորկա թագավորության մի մասը։

1977 թվականից հետո կղզին դարձավ առանձին կղզիական խորհուրդ (նույն տարածքով համանուն քաղաքապետարան)։ Մինչ այդ այն կառավարվում էր Իվիսայի և Ֆորմենտերայի նախկին կղզիական խորհրդի կողմից (ընդգրկելով Պիտիուսյան կղզիների ամբողջ խումբը), բայց առանձին կոմարկայում (շրջան)։ Այս բարեփոխումը թույլ է տվել, որ Իվիսան միավորի իր նորաստեղծ (հինգ համայնքներին) նոր կղզիական խորհրդի հետ (այլևս այն չի կառավարում Ֆորմենտերան)։

Աշխարհագրություն խմբագրել

 

Ֆորմենտերայի հիմնական կղզին 19 կիլոմետր է և գտնվում է Միջերկրական ծովում՝ Իբվիսայից 6 կիլոմետր դեպի հյուսիս։ Ավելի մանրամասն, Ֆորմենտերա կղզին Միջերկրական ծովի հյուսիսարևմտյան տարրը հանդիսացող Բալեարյան ծովի սահմանագիծն է[7]։ Կղզու խոշոր գյուղերն են Սանտ Ֆրանչեսկ Շավյեր, Սանտ Ֆեռան դե սես Ռուկը, Էլ Պիլար դե լա Մոլան և Լա Սավինան։

Ֆորմենտարան ընդգրկում է մեկ ինքնավար քաղաքային համայնքից, որը նույնպես կոչվում է Ֆորմենտարա և ունի 9962 բնակիչ։ Նրա տարածքը կազմում է 83,24 քառ, կմ։

Ֆորմենտերայի հյուսիսում Էսպալմադոր կղզին է, որը համայնքի երկրորդ խոշորագույն կղզին է, և շրջապատված է մի քանի փոքր կղզիներով։ Էսպալմադորը բլուր է, որն առանձնացված է Ֆորմենտերայի հիմնական կղզուց մանր ավազաքարով, և ցածր ալիքի ժամանակ կարելի է երկու կղզիների միջով անցնել։

Տեսարժան վայրեր խմբագրել

 

1960-ական թվականներից ի վեր Ֆորմենտերա կղզին մեծ մասսայականություն է ունեցել հիպիների շրջանում[8]։ Ֆորմենտերա կղզին ամբողջ Եվրոպայում հայտնի է բազմաթիվ վաղեմի սպիտակ լողափերով[9]։ Կանադացի գրող Պատրիկ Ռոսկոն ծնվել է Ֆորմենտերա կղզում[10]։ Միևնույն ժամանակ, Ջոնի Միտչելը գրել է իր 1971 թվականի Blue կղզու վրա, Բոբ Դիլանը ևս ապրել է կղզում գտնվող Cap de Barbaria փարոսում[11]։

Թեև հարթ ճանապարհները թույլ են տալիս մուտք գործել կղզու բոլոր մասերը և ավտոմեքենաները հեշտությամբ կարելի է վարձակալել նավահանգստում, սակայն շատերը ընտրում են մոպեդներ կամ նույնիսկ հեծանիվներ։

Կղզին ունի նաև չորս Մարտելլո աշտարակներ[12]։

Տրանսպորտ խմբագրել

Կղզի նախկինում կարելի էր հասնել Իվիսայից, միայն նավակով, դարձնելով այն երկու կղզիների հանգիստը, սակայն վերջին տարիներին իսպանական մայրցամաքից կանոնավոր ուղևորափոխադրումների ծառայությունը նպաստել է զբոսաշրջությունը։ Լաստանավերի տոմսերը Իվիսայից կարելի է ձեռք բերել նախօրոք։

Մշակույթ խմբագրել

Ֆորմենտերայում խոսվում է կատալաներենի Բալեարյան բարբառի տեղական Իբիցական ( eivissenc ) տարբերակը։ Չնայած պաշտոնական լեզուները կատալաներենն ու իսպաներենն են, մյուս հիմնական լեզուները, ինչպիսիք են՝ անգլերենն, իտալերենը, գերմաներեն, ֆրանսերենը և հոլանդերենը, կարելի է լսել նաև ամռանը, զանգվածային զբոսաշրջության ժամանակ։

Սպորտ խմբագրել

 

Սեպտեմբերի 1-ից մինչև սեպտեմբերի 7-ը Ֆորմենտերա կղզին հյուրընկալել է 2007 Techno 293 OD 15 տարեկան պատանիների և 17 տարեկան երիտասարդների աշխարհի առաջնությունը[13]։

Պատկերասրահ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ archINFORM (գերմ.) — 1994.
  2. ↑ https://ideib.caib.es/visor/
  3. ↑ National Statistics Institute Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2023 — 2023.
  4. ↑ Ca na Costa, L’Enciclopèdia d’Eivissa i Formentera, [1], accessed 16/04/2017.
  5. ↑ Cap de Barbaria, L’Enciclopèdia d’Eivissa i Formentera, [2], accessed 16/04/2017.
  6. ↑ Cova des Fum, L’Enciclopèdia d’Eivissa i Formentera, http://www.eeif.es/veus/Fum-cova-des/, accessed 16/04/2017.
  7. ↑ C.Michael Hogan. 2011.Balearic Sea. Encyclopedia of Earth. Eds. P.Saundry & C.J.Cleveland. National Council for Science and the Environment. Washington DC
  8. ↑ Stewart, James (18 June 2010). "Formentera: where the party's still chilled". The Guardian. Retrieved 15 June 2015.
  9. ↑ Mischke, Roland; Schwarz, Berthold (2001).Ibiza, Formentera. Nelles Verlag. pp. 91–. ISBN 978-3-88618-768-3.
  10. ↑ Burton, Peter (2003). Death Comes Easy: The Gay Times Book of Murder Stories. London, U.K.: Gay Men's Press. p. 458. ISBN 9781902852461. OCLC 58997265.
  11. ↑ Haig, Matt (2015). Reasons to Stay Alive. London, U.K.: Cannongate Books. p. 231. ISBN 9781782116820. Bob Dylan spent some time living in the lighthouse at Cap de Barbaria, on the island's southern tip. Formentera was also where Joni Mitchell wrote the album Blue.
  12. ↑ Clements, Bill; Clements, William H. (2011). Martello Towers Worldwide. Casemate Publishers. էջ 56. ISBN 9781848845350. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 5-ին.
  13. ↑ http://www.techno293.org/

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆորմենտերա» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆորմենտերա&oldid=9767423» էջից