Օլիվեր Կրոմվել

	Օլիվեր Կրոմվել; Oliver Cromwell
	Անգլիայի, Շոտլանդիայի և Իռլանդիայի լորդ-պրոտեկտոր
Կուսակցություն՝	Վիգեր
Կրթություն՝	Սիդնի Սասեքս քոլեջ
Մասնագիտություն՝	զորավար, քաղաքական գործիչ և ագարակապան
Դավանանք	Կոնգրեգացիոնալիզմ և Պուրիտանություն
Ծննդյան օր	1599 թ. ապրիլի 25
Ծննդավայր	Հանթինգդոն, Քեմբրիջշիր, Քեմբրիջշիր, Անգլիա
Վախճանի օր	1658 թ. սեպտեմբերի 3
Վախճանի վայր	Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիա
Գերեզման	Վեստմինստերյան աբբայություն
Թաղված	Վեստմինստերյան աբբայություն
Քաղաքացիություն	Անգլիայի թագավորություն, Commonwealth of England, Կրոմվելի պրոտեկտորատ և Միացյալ Թագավորություն
Հայր	Ռոբերտ Կրոմվել
Մայր	Elizabeth Steward?
Ամուսին	Էլիզաբեթ Կրոմվել
Զավակներ	Ռիչարդ Կրոմվել, Բրիջետ Կրոմվել, Mary Cromwell, Countess Fauconberg?, Elizabeth Claypole?, Հենրի Կրոմվել, Frances Cromwell?, Robert Cromwell? և Oliver Cromwell?
Ինքնագիր
Oliver Cromwell

Օլիվեր Կրոմվել (անգլ.՝ Oliver Cromwell, ապրիլի 25 (մայիսի 5), 1599^[3]^[2]^[8]^[…], Հանթինգդոն, Քեմբրիջշիր, Քեմբրիջշիր, Անգլիա^[1]^[2]^[3] - սեպտեմբերի 3 (13), 1658^[3]^[7]^[8]^[…], Վեստմինստեր, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա և , Commonwealth of England^[3]), Անգլիական հեղափոխության առաջնորդ, նշանավոր զորավար և պետական գործիչ։ 1643-1650 թվականներին՝ Անգլիայի խորհրդարանի բանակի գեներալ-լեյտենանտ, 1650-1653 թվականներին՝ լորդ-գեներալ, 1653 - 1658 թվականներին՝ Անգլիայի, Շոտլանդիայի և Իռլանդիայի լորդ-պրոտեկտոր^[9]։ Օլիվեր Կրոմվելը մեծացել է պուրիտանական (կրոնական ուղղություն Անգլիայում) ընտանիքում։ Հոր մահից հետո մեկնել է Լոնդոն՝ իրավունք ուսումնասիրելու։ Քաղաքական գործունեությունն սկսել է 1628 թվականից, երբ առաջին անգամ ընտրվել է Համայնքների պալատի պատգամավոր։ 1640 թվականից ընդդիմության գործիչներից էր։

Ստյուարտների դեմ նրա ճառերն աչքի են ընկել բուրժուազիայի և նոր ազնվականության շահերի պաշտպանությամբ։ Թագավորի դեմ քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ Կրոմվելն ստեղծել է բանակի նոր տեսակ՝ «երկաթյա» կարգապահությամբ, որն ստացել է «երկաթակողերի բանակ» անվանումը և դարձել վերակազմված խորհրդարանական բանակի կորիզը։

1645 թվականի հունիսի 14-ին Նեսբի գյուղի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում ջախջախել է Կարլոս I Ստյուարտի բանակը։ 1650 թվականին Կրոմվելը պաշտոնապես նշանակվել է լորդ-գեներալ՝ հանրապետության բոլոր զինված ուժերի գլխավոր հրամանատար։ 1649-1650 թվականներին անգլիական բանակը դաժանորեն ճնշել է դեռևս 1641 թվականին ծագած իռլանդական ազգային ապստամբությունը։

1650-1652 թվականներին Կրոմվելը հնազանդեցրել և Անգլիային է միացրել Շոտլանդիան։ 1653 թվականի դեկտեմբերի 16-ին Կրոմվելի և բանակի խորհրդի ձեռնարկած պետական հեղաշրջումը փաստորեն վերացրել է հանրապետությունը և հաստատել ռազմական բռնապետություն լորդ-պրոտեկտոր Օլիվեր Կրոմվելի միանձնյա իշխանությամբ։

Հատկապես ակտիվ են եղել Կրոմվելի գաղութակալական ձեռնարկումները։ Կրոմվելի մահից կարճ ժամանակ անց վերացվել է պրոտեկտորատի վարչակարգը։ Երկրում ստեղծվել է քաղաքական խառնակ իրավիճակ, ակտիվացել են ժողովրդական շարժումները։

Այս պայմաններում բուրժուաազնվականական շրջաններն անհրաժեշտ են համարել վերականգնել միապետությունը և Ստյուարտների գահը։ 1660 թվականի ապրիլին Լոնդոնում գումարված Սահմանադիր խորհրդարանը Կարլոս I-ի որդուն հռչակել է թագավոր։

Արտաքին հղումներԽմբագրել

Adamson, John (1990), «Oliver Cromwell and the Long Parliament», in Morrill, John, Oliver Cromwell and the English Revolution, Longman, ISBN 0-582-01675-4
Adamson, John (1987), «The English Nobility and the Projected Settlement of 1647», Historical Journal 30 (3)
BBC staff (3 October 2014), «The Execution of Charles I», BBC Radio 4—This Sceptred Isle—The Execution of Charles I., BBC Radio 4, http://www.bbc.co.uk/radio4/history/sceptred_isle/page/65.shtml?question=65, վերցված է 2007 թ․ նոյեմբերի 4
Carlyle, Thomas, ed։ (1845), Oliver Cromwell's letters and speeches, with elucidations (1904 տպ.), http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=98993729
Churchill, Winston (1956), A History of English Speaking Peoples:, Dodd, Mead & Company, p. 314
Coward, Barry (2003), The Stuart Age: England, 1603–1714, Longman, ISBN 0-582-77251-6

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 http://news.bbc.co.uk/local/cambridgeshire/hi/people_and_places/history/newsid_8998000/8998465.stm
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 https://books.google.ca/books?id=bveSSImAmSIC&pg=PA369
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 http://www.olivercromwellshouse.co.uk/index.php?page=oliver_cromwell
↑ LIBRIS — 2012.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Kindred Britain
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 Lundy D. R. The Peerage
↑ ^7,0 ^7,1 https://books.google.ca/books?id=bveSSImAmSIC&pg=PA374
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 Encyclopædia Britannica
↑ Кромвель Оливер // Энциклопедия «Мир вокруг нас» [Электронный ресурс].- Электрон. дан. / Ин-т «Открытое общество». — М. : Некоммерческий фонд «Поддержки культуры, образования и новых информационных технологий», 2000 . — 1 CD-ROM Загл. с контейнера . — ББК 92.0 .

Արտաքին հղումներԽմբագրել

Օլիվեր Կրոմվելի մասին հոդվածը Հայկական հանրագիտարանի կայքում

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 697)։

[_bd45863688763193-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 http://news.bbc.co.uk/local/cambridgeshire/hi/people_and_places/history/newsid_8998000/8998465.stm

[_5f8d9fb15a228df5-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 https://books.google.ca/books?id=bveSSImAmSIC&pg=PA369

[_c96c0ae79213427d-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 http://www.olivercromwellshouse.co.uk/index.php?page=oliver_cromwell

[_d5b47351cef57088-4] LIBRIS — 2012.

[_c644ab50b625b0a0-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Kindred Britain

[_28bc3c67015c7fad-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 Lundy D. R. The Peerage

[_545b9b36192154b5-7] 7,0 ^7,1 https://books.google.ca/books?id=bveSSImAmSIC&pg=PA374

[_10c79e34e1cb03ba-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 Encyclopædia Britannica

[slovari-9] Кромвель Оливер // Энциклопедия «Мир вокруг нас» [Электронный ресурс].- Электрон. дан. / Ин-т «Открытое общество». — М. : Некоммерческий фонд «Поддержки культуры, образования и новых информационных технологий», 2000 . — 1 CD-ROM Загл. с контейнера . — ББК 92.0 .

[3]

[2]

[8]

[1]

[7]

[9]

[4]

[5]

[6]