Քրիստիան Հյույգենս

Քրիստիան Հյույգենս (հոլ.՝ Christiaan Huygens, ապրիլի 14, 1629(1629-04-14)[1][2][3][…], Հաագա, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն[4][5] - հուլիսի 8, 1695(1695-07-08)[2][3][6][…] կամ հունիսի 8, 1695(1695-06-08)[7], Հաագա, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն[5]), հոլանդացի ականավոր մեխանիկ, ֆիզիկոս և մաթեմատիկոս։ Լոնդոնի թագավորական ընկերության առաջին օտարերկրյա անդամը (1663 թվականից) և Փարիզի ԳԱ հիմնադիր անդամներից (1666 թվականից), լույսի առաջին ալիքային տեսության ստեղծողը։ Այդ տեսության հիմունքները Հյույգենսը շարադրել է իր «Տրակտատ լույսի մասին» աշխատության մեջ (1690)։

Քրիստիան Հյույգենս
Christiaan Huygens
Christiaan-huygens4.jpg
Ծնվել էապրիլի 14, 1629(1629-04-14)[1][2][3][…]
Հաագա, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն[4][5]
Մահացել էհուլիսի 8, 1695(1695-07-08)[2][3][6][…] (66 տարեկան) կամ հունիսի 8, 1695(1695-06-08)[7] (66 տարեկան)
Հաագա, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն[5]
ՔաղաքացիությունStatenvlag.svg Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն
ԴավանանքDutch Reformed Church?
Մասնագիտությունաստղագետ, մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս, երաժշտագետ, գյուտարար, երաժշտություն տեսաբան, ֆիզիկոս-տեսաբան, միջատաբան և instrument maker
Հաստատություն(ներ)Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա
Գործունեության ոլորտմաթեմատիկա, Մեխանիկա, ֆիզիկա և աստղագիտություն
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն և Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատերԼեյդենի համալսարան և Անժեի համալսարան[8]
Տիրապետում է լեզուներինլատիներեն[1]
Գիտական ղեկավարFrans van Schooten?[9] և Jan Jansz de Jonge Stampioen?[10]
Եղել է գիտական ղեկավարԼայբնից Գոթֆրիդ Վիլհելմ[11]
Հայտնի աշակերտներDenis Papin? և Լայբնից Գոթֆրիդ Վիլհելմ
Ազդվել էԳալիլեո Գալիլեյ
ՀայրԿոնստանտիյն Հյույգենս
ՄայրՍուզանա վան Բաերլե
Christiaan Huygens Վիքիպահեստում

Կարևոր ավանդ ունի մեխանիկայի մի շարք հասկացությունների զարգացման գործում. Հյույգենսն առաջինն է օգտագործել ճոճանակը՝ ժամացույցի կանոնավոր ընթացքն ապահովելու համար, կառուցել առաջին ճոճանակավոր ժամացույցը (1657), արտածել է բանաձև մաթեմատիկական և ֆիզիկական ճոճանակների տատանումների պարբերության համար։ Մշակել է հարվածի տեսության հիմունքները, կատարելագործել աստղադիտակը։ Հյույգենսի մաթեմատիկական աշխատությունները վերաբերել են կոնական հատույթներին, ցիկլոիդի և այլ կորերի հետազոտությանը։ Տվել է շրջանագծի, էլիպսի, հիպերբոլի աղեղների երկարության որոշման մեթոդը, մշակել շրջանագծի երկարության և տրամագծի հարաբերության որոշման (jt թվի հաշվման) տեսությունը, առաջին հետազոտությունները կատարել հավանականությունների տեսության բնագավառում։ 1655 թվականին հայտնագործել է Սատուրնի արբանյակ Տիտանը և որոշել դրա պտույտի պարբերությունը, պարզել, որ Սատուրնի շուրջը գոյություն ունի օղակ, ոչ մի տեղ չի շոշափում մոլորակի մակերևույթը։ Հյուգենսի աշխատանքները հաստատել են Կոպեռնիկոսի արևակենտրոն համակարգի ճշտությունը։ Հակի հետ համատեղ գտել է ջերմաչափի հաստատուն կետերը՝ սառույցի հալման և ջրի եռման կետերը։ Մշակել է լուսային ալիքների տարածման վերաբերյալ խնդիրների լուծման մոտավոր մեթոդը (Հյուգենս-Ֆրենել սկզբունքը)։ Կառուցել է օկուլյար, որը մինչև այժմ էլ օգտագործվում է։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Christiaan Huygens
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Berry A. A Short History of Astronomy (բրիտ․ անգլ.) — London: John Murray, 1898.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Гюйгенс Христиан // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Christiaan Huygens — 2009.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 http://sdei.senckenberg.de/biographies/information.php?id=19852
  8. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  9. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  10. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  11. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.

ԱղբյուրԽմբագրել

  • Գ. Յա. Մյակիշև, Բ. Բ. Բուխովցև «Ֆիզիկա», 1992 թ., «Լույս» հրատարակչություն
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 438)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Քրիստիան_Հյույգենս&oldid=7726486» էջից