Վիքիպեդիա

Քրիստիան Հյույգենս

Քրիստիան Հյույգենս (հոլ.՝ Christiaan Huygens, ապրիլի 14, 1629(1629-04-14)[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11], The Hague, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն[12][13] - հուլիսի 8, 1695(1695-07-08)[1][3][4][5][6][7][8] կամ հունիսի 8, 1695(1695-06-08)[9], The Hague, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն[13]), հոլանդացի ականավոր մեխանիկ, ֆիզիկոս և մաթեմատիկոս։ Լոնդոնի թագավորական ընկերության առաջին օտարերկրյա անդամը (1663 թվականից) և Փարիզի ԳԱ հիմնադիր անդամներից (1666 թվականից), լույսի առաջին ալիքային տեսության ստեղծողը։ Այդ տեսության հիմունքները Հյույգենսը շարադրել է իր «Տրակտատ լույսի մասին» աշխատության մեջ (1690)։

Քրիստիան Հյույգենս
Christiaan Huygens
Christiaan-huygens4.jpg
Ծնվել էապրիլի 14, 1629(1629-04-14)[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11]
The Hague, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն[12][13]
Մահացել էհուլիսի 8, 1695(1695-07-08)[1][3][4][5][6][7][8] (66 տարեկանում) կամ հունիսի 8, 1695(1695-06-08)[9] (66 տարեկանում)
The Hague, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն[13]
ՔաղաքացիությունStatenvlag.svg Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն
ԴավանանքDutch Reformed Church?
Մասնագիտությունաստղագետ, մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս, երաժշտագետ, գյուտարար, երաժշտություն տեսաբան, ֆիզիկոս-տեսաբան, միջատաբան և instrument maker
Հաստատություն(ներ)Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա
Գործունեության ոլորտմաթեմատիկա, Մեխանիկա, ֆիզիկա և աստղագիտություն
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն և Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատերԼեյդենի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներինլատիներեն[2]
Գիտական ղեկավարFrans van Schooten?[14] և Jan Jansz de Jonge Stampioen?[15]
Եղել է գիտական ղեկավարԼայբնից Գոթֆրիդ Վիլհելմ[16]
Հայտնի աշակերտներDenis Papin? և Լայբնից Գոթֆրիդ Վիլհելմ
Ազդվել էԳալիլեո Գալիլեյ
ՀայրԿոնստանտիյն Հյույգենս
ՄայրՍուզանա վան Բաերլե
Christiaan Huygens Վիքիպահեստում

Կարևոր ավանդ ունի մեխանիկայի մի շարք հասկացությունների զարգացման գործում. Հյույգենսն առաջինն է օգտագործել ճոճանակը՝ ժամացույցի կանոնավոր ընթացքն ապահովելու համար, կառուցել առաջին ճոճանակավոր ժամացույցը (1657), արտածել է բանաձև մաթեմատիկական և ֆիզիկական ճոճանակների տատանումների պարբերության համար։ Մշակել է հարվածի տեսության հիմունքները, կատարելագործել աստղադիտակը։ Հյույգենսի մաթեմատիկական աշխատությունները վերաբերել են կոնական հատույթներին, ցիկլոիդի և այլ կորերի հետազոտությանը։ Տվել է շրջանագծի, էլիպսի, հիպերբոլի աղեղների երկարության որոշման մեթոդը, մշակել շրջանագծի երկարության և տրամագծի հարաբերության որոշման (jt թվի հաշվման) տեսությունը, առաջին հետազոտությունները կատարել հավանականությունների տեսության բնագավառում։ 1655 թվականին հայտնագործել է Սատուրնի արբանյակ Տիտանը և որոշել դրա պտույտի պարբերությունը, պարզել, որ Սատուրնի շուրջը գոյություն ունի օղակ, ոչ մի տեղ չի շոշափում մոլորակի մակերևույթը։ Հյուգենսի աշխատանքները հաստատել են Կոպեռնիկոսի արևակենտրոն համակարգի ճշտությունը։ Հակի հետ համատեղ գտել է ջերմաչափի հաստատուն կետերը՝ սառույցի հալման և ջրի եռման կետերը։ Մշակել է լուսային ալիքների տարածման վերաբերյալ խնդիրների լուծման մոտավոր մեթոդը (Հյուգենս-Ֆրենել սկզբունքը)։ Կառուցել է օկուլյար, որը մինչև այժմ էլ օգտագործվում է։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #118639749 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Christiaan Huygens
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Christiaan Huygens — 2009.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 SNAC — 2010.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Nationalencyklopedin — 1999.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Find A Grave — 1995. — ed. size: 165000000
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 http://sdei.senckenberg.de/biographies/information.php?id=19852
  10. ↑ 10,0 10,1 Indiana Philosophy Ontology Project
  11. ↑ 11,0 11,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Berry A. A Short History of Astronomy — John Murray, 1898.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 Гюйгенс Христиан // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  14. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  15. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  16. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.

ԱղբյուրԽմբագրել

  • Գ. Յա. Մյակիշև, Բ. Բ. Բուխովցև «Ֆիզիկա», 1992 թ., «Լույս» հրատարակչություն
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 438)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Քրիստիան_Հյույգենս&oldid=6690382» էջից