Փշատենի
| Փշատենի | |
| |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Ինֆրաթագավորություն | Streptophyta |
| Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Վարդածաղկավորներ (Rosales) |
| Ընտանիք | Փշատազգիներ (Elaeagnaceae) |
| Ցեղ | Փշատենի (Elaeagnus) L., 1753 |
Փշատենի[1] (լատ.՝ Elaeagnus), փշատազգիների ընտանիքի մշտադալար կամ տերևաթափ ծառեր կամ թփեր։
Տարածում և էկոլոգիաԽմբագրել
Հայտնի է 50, ՀՀ-ում՝ 2 տեսակ՝ փշատենի արևելյան (E. orientalis) և փշատենին եզատերև(E. angustifolia)։ Տարածված է Արմավիրի, Արարատի, Վայոց ձորի, Սյունիքի և այլ մարզերում։ Աճում է (ստորին լեռն, գոտուց մինչև, միջին լեռնայինը) գետերի և առուների ափերին, խոնավ վայրերում, տարբեր տիպի հողերում և այլն։ Աճում է նաև Ճապոնիայում, Չինաստանում և Եվրոպայում։
Կենսաբանական նկարագիրԽմբագրել
Ծառի բարձրությունը մինչև 10 մ Է, կեղևը՝ կարմրադարչնավուն, փայլուն, ընձյուղները՝ սպիտակ-արծաթափայլ։ Տերևները գծաձև են, նշտարաձև, էլիպսաևշտարաձև կամ նեղ ձվաձև, ամբողջաեզր, հերթադիր։ Ծաղիկները ողկուզանման են, տերևանութային կամ մեկական, երկսեռ կամ միասեռ, արտաքինից՝ արծաթավուն, ներսից՝ դեղնանարնջագույն, բուրավետ։ Ծաղկում է մայիս-հունիսին։ Պտուղը կորիզապտուղ է, մանր (5-10 գ), երկարավուն, գլանաձև, մաշկը՝ բարակ, թղթանման, փայլուն, դարչնագույն, շագանակագույն կամ վառ կարմիր։
Կիրառություն և նշանակությունԽմբագրել
Պտղամիսը սպիտակադեղնավուն է, չոր, փշրվող, ալրանման, քաղցր, հաճելի համով։ Պտուղները պարունակում են շաքարներ, սպիտակուցներ, վիտամիններ, աղաղանյութեր, օրգանական թթուներ։ Ունեն բուժիչ և սննդարար հատկություններ, օգտագործում են ստամոքսաղիքային հիվանդությունների ժամանակ։ Ծաղիկներից ստացվող յուղն օգտագործվում է օծանելիքի արտադրության մեջ։ Հողի նկատմամբ պահանջկոտ չէ։ Չորադիմացկուն, աղադիմացկուն և ցրտադիմացկուն է։ Երկարակյաց է։ Բազմանում է կտրոններով։ Գեղազարդիչ է և մեղրատու։ Փշատենու երկու տեսակն էլ գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։
ԴասակարգումԽմբագրել
ՏաքսոնոմիաԽմբագրել
Այս դասը մտնում է փշատազգիների (Elaeagnaceae) ընտանիքի և վարդածաղկավորների (Rosales) կարգի մեջ։
| ևս 8 ընտանիք (համաձայն APG II Համակարգի) | 50-70 տեսակ | |||||||||||||||
| կարգ Վարդածաղկավորներ | դաս Փշատենի | f1 | ||||||||||||||
| բաժին Ծաղկավոր բույսեր կամ Ծածկասերմեր | ընտանիք Փշատենիներ | e2 | ||||||||||||||
| ավելի շատ 44 կարգի ծաղկավոր բույսեր' (համաձայնAPG II Համակարգի) |
ևս 2 դաս | f2 | ||||||||||||||
ՏեսակներԽմբագրել
Դասը ընդգրկում է 20-70 տեսակ
- Elaeagnus angustata (Rehd.) C.Y.Chang
- Elaeagnus angustifolia
- Elaeagnus argyi Levl.
- Elaeagnus bambusetorum Hand.-Mazz.
- Elaeagnus bockii Diels
- Elaeagnus cinnamomifolia W.K.Hu H.F.Chow
- Elaeagnus commutata Bernh.
- Elaeagnus conferta Roxb.
- Elaeagnus courtoisi Belval
- Elaeagnus davidii Franch.
- Elaeagnus delavayi Lecomte
- Elaeagnus difficilis Serv.
- Elaeagnus formosana Nakai
- Elaeagnus glabra Thunb.
- Elaeagnus gonyanthes Benth.
- Elaeagnus griffithii Serv.
- Elaeagnus grijsii Hance
- Elaeagnus guizhouensis C.Y.Chang
- Elaeagnus henryi Warb.
- Elaeagnus jiangxiensis C.Y.Chang
- Elaeagnus jingdonensis C.Y.Chang
- Elaeagnus kanaii Momily.
- Elaeagnus lanceolata Warb.
- Elaeagnus lanpingensis C.Y.Chang
- Elaeagnus latifolia
- Elaeagnus liuzhouensis C.Y.Chang
- Elaeagnus longiloba C.Y.Chang
- Elaeagnus loureirii Champ.
- Elaeagnus luoxiangensis C.Y.Chang
- Elaeagnus luxiensis C.Y.Chang
- Elaeagnus macrantha Rehd.
- Elaeagnus macrophylla Thunb.
- Elaeagnus magna Rehd.
- Elaeagnus micrantha C.Y.Chang
- Elaeagnus mollis Diels
- Elaeagnus morrisonensis Hayata
- Elaeagnus multiflora Thunb.
- Elaeagnus nanchuanensis C.Y.Chang
- Elaeagnus obovata H.L.Li
- Elaeagnus obtusa C.Y.Chang
- Elaeagnus oldhami Maxim.
- Elaeagnus ovata Serv.
- Elaeagnus oxycarpa Schltdl.
- Elaeagnus pallidiflora C.Y.Chang
- Elaeagnus parvifolia Wallich Royle
- Elaeagnus pauciflora C.Y.Chang
- Elaeagnus philippinensis Perrott.
- Elaeagnus pilostyla C.Y.Chang
- Elaeagnus pingnanensis C.Y.Chang
- Elaeagnus pungens Thunb.
- Elaeagnus pyriformis Hook.f.
- Elaeagnus retrostyla C.Y.Chang
- Elaeagnus sarmentosa Rehd.
- Elaeagnus schlechtendalii Serv.
- Elaeagnus stellipila Rehd.
- Elaeagnus taliensis C.Y.Chang
- Elaeagnus thunbergii Serv.
- Elaeagnus tonkinensis Serv.
- Elaeagnus triflora Roxb.
- Elaeagnus tubiflora C.Y.Chang
- Elaeagnus tutcheri Dunn
- Elaeagnus umbellata Thunb.
- Elaeagnus viridis Serv.
- Elaeagnus wenshanensis C.Y.Chang
- Elaeagnus wilsonii H.L.Li
- Elaeagnus wushanensis C.Y.Chang
- Elaeagnus xichouensis C.Y.Chang
- Elaeagnus xizangensis C.Y.Chang
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Sunset Western Garden Book։ 1995։ էջեր 606–7։ ISBN 978-0-376-03850-0
Արտաքին հղումներԽմբագրել
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|