Տիտոս (լատին․՝ Titus Flavius Vespasianus, դեկտեմբերի 30, 39[1][2], Հռոմ, Հռոմեական կայսրություն[3] - սեպտեմբերի 13, 81[4][5][6][…], Aquae Cutiliae, Կաստել Սան Անջելո, Ռիետի, Լացիո, Իտալիայի թագավորություն), Փլավիոսների դինաստիայից երկրորդ Հռոմի կայսր (79 - 81)` հաջորդելով հորը` Վեսպասիանոսին: Նրա լրիվ ծննդյան անունը հոր նման եղել է Տիտոս Ֆլավիոս Վեսպասիանոս։ Որպես կայսր՝ նա օգտագործել է Կայսր Տիտոս Կեսար, աստվածային Վեսպասիանոսի՝ Վեսպասիանոս Օգոստոսի որդին անունըː

Տիտոս
Ծնվել է՝դեկտեմբերի 30, 39[1][2]
ԾննդավայրՀռոմ, Հռոմեական կայսրություն[3]
Մահացել է՝սեպտեմբերի 13, 81[4][5][6][…] (41 տարեկան) բնական մահով
Վախճանի վայրAquae Cutiliae, Կաստել Սան Անջելո, Ռիետի, Լացիո, Իտալիայի թագավորություն
ԵրկիրՀին Հռոմ
ՏոհմՓլավիոսներ և Flavii Sabini?
ՀայրՎեսպասիանոս[4][5]
ՄայրDomitilla the Elder?[5][7]
ԵրեխաներJulia Flavia?[3][8] և Flavia?
Հավատքհին հռոմեական կրոն

69 թվականին հոր իշխանության գալուց հետո, որպես գերագույն հրամանատար, Տիտոսը վերջ է դրեց Հրեական պատերազմին, ոչնչացնելով Երուսաղեմը և նրա Տաճարը։ Իր հաղթանակի համար նրան Հռոմում պատվել են հաղթական երթով. Վիա Սակրա ճանապարհի վրա տեղադրվել էր Տիտոսի հաղթակամարը և Մաքսիմուսի կրկեսում տեղադրվել էր երկրորդ կամարը։ Ֆլավիոսները պատերազմական ավարն օգտագործել են Հռոմում իրենց շինարարությունը ֆինանսավորելու համար, և Տիտոսն ինքը ավարտել է հոր սկսած Կոլիզեյի կառուցումը։

Իր գահակալության ընթացքում, որը տևել է մի փոքր ավելի քան երկու տարի, նա շարունակել է իր հոր՝ Վեսպասիանոսի քաղաքականությունը։ Հին պատմաբանները գովաբանում են Տիտոսին որպես իդեալական կառավարիչ։ Բացի Սենատի և կայսեր միջև բացառիկ լավ հարաբերություններից, որոնք նրան տարբերակում էին իր կրտսեր եղբորից և իրավահաջորդ Դոմիցիանոսից, Տիտոսի բարեգործությունը նույնպես կարևոր դեր է կատարել այս բարենպաստ կերպարի մեջ։ Վեզուվ հրաբխի ժայթքումից հետո՝ 79 թվականին, նա նախաձեռնել է օգնության ջանքեր, նույնը նաև հաջորդ տարի Հռոմում հրդեհից հետո։ Ժամանակակից գիտական ​​աշխատություններում մասնավորապես քննարկվում են Երուսաղեմի տաճարի ոչնչացման գործում նրա դերը։

Գործունեություն

խմբագրել

Զինվորական ծառայությունը սկսել է Գերմանիայում և Բրիտանիայում, 66 թվականին հոր հետ մեկնել է Պաղեստին՝ այնտեղ ծագած հրեական ապստամբությունը ճնշելու նպատակով։ 69 թվականին Վեսպասիանոսը դարձել է կայսր՝ Պաղեստինում պատերազմական գործողությունների վարումը թողնելով որդու վրա։ 70 թվականին Տիտոսը հաջողությամբ ավարտել է ռազմարշավը՝ գրավելով ու քարուքանդ անելով Երուսաղեմը։

Վերադառնալով Հռոմ՝ Տիտոսը Վեսպասիանոսի հետ համատեղ արժանացել է տրիումֆի, որից հետո փաստորեն կիսել է իշխանությունը հոր հետ՝ ստանալով պրոկոնսուլի և տրիբունի լիազորությունները, միանձնյա ղեկավարելով պրետորիական գվարդիան։ 79 թվականին հոր մահից հետո առանց որևէ բարդության ժառանգել է գահը։

Իշխանության տարիներին վայելել է ժողովրդի հարգանքն ու սերը, անձամբ օգնել է 79 թվականին Վեզուվիուս հրաբխի ժայթքման և 80 թվականին Հռոմում հրդեհի ու համաճարակի հետևանքով տուժած մարդկանց։ Մահից հետո Սենատն անմիջապես աստվածացրել է նրան։ Նրա կարճ գահակալումը ժամանակակիցների կողմից գնահատվեց որպես «ոսկեդար», իսկ նրա մահը համընդհանուր վիշտ է առաջացրել։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 Encyclopædia Britannica
  2. 2,0 2,1 Oxford Classical Dictionary / S. Hornblower, A. Spawforth, E. EidinowOxford: OUP, 2012. — ISBN 978-0-19-173525-7
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Union List of Artist Names — 2014.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Titus, Flavius Sabinus Vespasianus // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 26.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Д. К. Тит Флавий Веспасиан (ռուս.) // Энциклопедический словарьСПб.: Брокгауз — Ефрон, 1901. — Т. XXXIII. — С. 259—260.
  6. 6,0 6,1 6,2 Любкер Ф. Vespasiani (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. КанскийСПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1452—1453.
  7. Любкер Ф. Domitii (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. КанскийСПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 427—429.
  8. Fluß M. Iulius 552a (գերմ.) // Supplementband VI / Hrsg.: W. Kroll, K. MittelhausStg: J.B. Metzler, 1935.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տիտոս» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 12, էջ 15