Տիչինո
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Տիչինո (այլ կիրառումներ)
Տիչինո (գերմ.՝ Tessin; ֆր.՝ Tessin; իտալ.՝ Ticino; ռոմանշ.՝ Tessin), իտալախոս կանտոն Շվեյցարիայի հարավում, Իտալիայի հետ սահմանի մոտ։ 1803 թվականին, երբ հիմնադրվում էր Շվեյցարիայի Համադաշնությունը, Բելինցոնայի ու Լուգանոյի կանտոնները միավորվեցին, և դրա արդյունքում կազմավորված նոր կանտոնն անվանվեց նրա տարածքով մինչև Լագո Մաջորե լիճը հոսող Տիչինո գետի անունով[1], որը, մի շարք ուսումնասիրողների կարծիքով, առաջացել է հնդեվրոպական tak արմատից (նշանակում է հալվող, հոսող)[2]։
| |||||
![]() | |||||
Երկիր | ![]() | ||||
Մասն է | Ticino? և Italian Switzerland? | ||||
Կարգավիճակ | Շվեյցարիայի վարչական բաժանում | ||||
Մտնում է | Շվեյցարիա | ||||
Վարչկենտրոն | Բելիզոնա | ||||
Ամենաբարձր կետ | Rheinwaldhorn? | ||||
ԲԾՄ | 238 մետր | ||||
Օրենսդրական մարմին | Grand Council of Ticino? | ||||
Հիմնական լեզու | Իտալերեն | ||||
Պաշտոնական լեզուներ | իտալերեն | ||||
Բնակչություն | 328․580 | ||||
Տարածք | 2,812 | ||||
![]() | |||||
![]() | |||||
Հիմնադրված է | 1803 թ. | ||||
Սահմանակցում է | Գրաուբյուդեն, Ուրի, Վալե, Պիեմոնտ, Լոմբարդիա, Կոմո, Վարեզե և Վերբանիո-Կուզիո-Օսոլա | ||||
Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||||
Հապավում | TI | ||||
ISO 3166-2 կոդ | CH-TI | ||||
Հեռախոսային կոդ | 091 | ||||
Ավտոմոբիլային կոդ | TI | ||||
ti.ch |
Հակիրճ տեղեկատվություն խմբագրել
Տիչինոյի կանտոնն զբաղեցնում է 2812| քառակուսի կիլոմետր տարածք, որի մոտավորապես երեք քառորդ մասը պիտանի է գյուղատնտեսական նպատակներով օգտագործելու համար[3]։ 2017 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով բնակիչների թվաքանակը եղել է 353,709, որոնց 70.1%-ը կաթոլիկներ էին[4][5]: 2016 թվականին Տիչինոն Եվրոպայում երկրորդ տեղն է զբաղեցրել բնակչության երկարակեցության (միջինը՝ 85 տարի) և առաջին տեղը՝ տղամարդկանց երկարակեցության (82,7 տարի) ցուցանիշներով [6]։
Տիչինոյի տարածքում են գտնվում Համաշխարհային ժառանգության ցանկում ընդգրկված երկու հուշարձան՝ Բելինցոնայի երեք ամրոցներն ու Մոնտե Սան Ջորջոն (Monte San Giorgio)[7]: Կանտոնի մի շարք բնակավայրեր լայնորեն հայտնի են դրանցում պարբերաբար անցկացվող միջազգային մշակութային միջոցառումներով։ Լոկառնոյում ամեն տարվա օգոստոսի երկրորդ շաբաթվա ընթացքում անց է կացվում միջազգային հեղինակավոր կինոփառատոն[8], Լուգանոյում ու Մենդրիզիոյում հունիս-հուլիս ամիսներին՝ ջազային բացօթյա փառոատոն[9], որի վերջին շրջանի մասնակիցների թվում եղել են այնպիսի անվանի երաժիշտներ, ինչպես՝ Բուդդի Գայը, Վան Մորիսոնը, Yes, Jethro Tull, Yellowjackets, Al Jarreau, Randy Brecker երաժշտախմբերը[10]։
Տիչինոն հարուստ է բազմազան ոճերով կառուցված ճարտարապետական հուշարձաններով՝ սկսած ռոմանականից ու բարոկկոյից, վերջացրած ճամանակակից ոճերով։ Այստեղ ստեղծագործել են միջազգային ճանաչման հասած ճարտարապետներ Մարիո Բոտտան, Աուրելիո Գալֆետտին, Լուիջի Սնոցցին, Լիվիո Վակկինին[7]։ Դեռ 18-րդ դարում ռուսաստանցի ու իտալա ցի ազնվականներ նախագծեր են պատվիրել տիչինոցի համբավավոր ճարտարապետներին[11], իսկ վերջին ժամանակներս կանտոնը դարձել է լայն տարածում ստացած նեոռացիոնալիստական Tendenza շարժման կենտրոնը[12]։
Անվանի անձինք խմբագրել
- Մարիո Բոտտա - ճարտարապետ
- Աուրելիո Գալֆետի - ճարտարապետ
- Լուիջի Սնոցցի - ճարտարապետ
- Լիվիո Վակկինի - ճարտարապետ
- Բեռնասկոնի գերդաստան - ծեփագործներ, ճարտարապետներ ու քանդակագործներ
- Ջովանի Պիետրո Մանյի - ծեփագործ[13]
Գրականություն խմբագրել
- Marcello Sorce Keller,“Canton Ticino: una identità musicale?”, Cenobio, LII(2003), April–June, pp. 171–184; also later published in Bulletin – Schweizerische Gesellschaft für Musikethnologie und Gesellschaft für die Volksmusik in der Schweiz, October 2005, pp. 30–37.
Պատկերասրահ խմբագրել
-
Տեսարան կանտոնի խոշորագույն բնակավայրից՝ Լուգանոյից
-
Բելինցոնայի բիզնես կենտրոնը (ճարտարապետ՝ Մարիո Բոտտա)
-
Գոթարդի հիմնամակարդակ երկաթուղային թունելը]]
-
Լագո Մաջորե լիճը
-
Բոկկալինոներ՝ հախճապակե հուշանվերներ
-
Քարե տուն Վալե Վերցասկայում
-
Գյուղական տնակ Բրունեշիոյում՝ Վալլեմագիայի ձախ ափին
-
Մարկոտե քաղաքը
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Lo scorrere del fiume, l’opera dell’uomo»։ Azienda elettrica ticinese։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-10-28-ին։ Վերցված է հոկտեմբերի 28, 2014
- ↑ Roberto Rampoldi (1901)։ «Intorno all'origine e al significato del nome Ticino»։ Internet Archive։ Վերցված է հոկտեմբերի 28, 2014
- ↑ Federal Department of Statistics (2008)։ «Regional Statistics for Ticino»։ Արխիվացված է օրիգինալից հունիսի 25, 2008-ին։ Վերցված է 2008-11-23
- ↑ «Diocese of Lugano - Statistics» (English)։ Վերցված է ապրիլի 4, 2019
- ↑ «Annuario Statistico Ticinese 2015» (Italian)։ Ufficio di Statistica del Cantone Ticino։ Վերցված է ապրիլի 4, 2019
- ↑ «Eurostat-Life expectancy at birth by sex and NUTS 2 region»։ ec.europa.eu։ Վերցված է դեկտեմբերի 18, 2018
- ↑ 7,0 7,1 «Canton Ticino: a taste»։ Swissnews.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-12-07-ին։ Վերցված է դեկտեմբերի 5, 2014
- ↑ Max Oettli (2011)։ CultureShock! Switzerland։ Marshall Cavendish։ էջ 189։ ISBN 978-981-4435-93-2
- ↑ Nicola Williams, Damien Simonis, Kerry Walker (2009)։ Switzerland։ Lonely Planet։ էջ 330։ ISBN 978-1-74220-381-2
- ↑ Joanne Lane (2007-07-01)։ Adventure Guide to Sicily։ Hunter Publishing, Inc։ էջ 165։ ISBN 978-1-58843-627-6
- ↑ «The Architecture of Ticino "Tendenza" – a case of the past?»։ BTU Cottbus։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-12-10-ին։ Վերցված է դեկտեմբերի 5, 2014
- ↑ K. Michael Hays (2000)։ Architecture Theory Since 1968։ MIT Press։ էջ 246։ ISBN 978-0-262-58188-2
- ↑ Nicht Christoph։ «Pietro Magno und die italienischen Stukkateurtrupps»
Արտաքին հղումներ խմբագրել
Տիչինո Վիքիպահեստում |
- Cantone Ticino Պաշտոնական կայքէջ
- Ticino Tourism, Զբոսաշրջային գրասենյակի պաշտոնական կայքէջ
- Պաշտոնական վիճակագրություն