Ստեփան Անդրանիկյան
Ստեփան Խաչատուրի Անդրանիկյան (օգոստոսի 20, 1927[1], Մայկոպ, Հյուսիսկովկասյան երկրամաս, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[1] - փետրվարի 16, 2017, Երևան, Հայաստան)[2], հայ նկարիչ, բեմանկարիչ, ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ (1967), Հայաստանի ժողովրդական նկարիչ (2011)[3]։
Ստեփան Անդրանիկյան | |
---|---|
Ստեփան Խաչատուրի Անդրանիկյան | |
Ծնվել է | օգոստոսի 20, 1927[1] |
Ծննդավայր | Մայկոպ, Հյուսիսկովկասյան երկրամաս, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[1] |
Վախճանվել է | փետրվարի 16, 2017 (89 տարեկան) |
Մահվան վայր | Երևան, Հայաստան |
Ազգություն | հայ |
Քաղաքացիություն | ԽՍՀՄ և Հայաստան |
Կրթություն | Փանոս Թերլեմեզյանի անվան գեղարվեստի պետական քոլեջ, Երևանի պետական գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտ և Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտ (1954)[1] |
Մասնագիտություն | նկարիչ |
Պարգևներ | |
Անդամակցություն | Հայաստանի նկարիչների միություն |
Կուսակցություն | ԽՄԿԿ[1] |
Ամուսին | Կիրարինա Անդրանիկյան |
Ստեփան Անդրանիկյան Վիքիդարանում | |
Stepan Andranikyan Վիքիպահեստում |
Կենսագրություն
խմբագրելՍտեփան Անդրանիկյանը ծնվել է 1927 թվականին,Կրասնոդարի մարզի Մայկոպ քաղաքում՝ ցեղասպանությունից մազապուրծ հայ ընտանիքում։ Հայրը Բիթլիսի Խնուս գյուղից էր, մայրը՝ Կարս քաղաքից։ Մինչև յոթ տարեկանը Ստեփանը պապի և տատի հետ ապրել է Յալթայում։ 1932 թվականին Անդրանիկյանների ընտանիքը փոխադրվել է Երևան։ 1935 թվականին ութամյա Ստեփանը ընդունվում է դպրոց, ուր ուսումնառության ընթացքում ավելի են ընդգծվում նկարչության հանդեպ նրա ունակությունները։ 1942-1947 թվականներին սովորել է Երևանի գեղարվեստի ուսումնարանի գեղանկարի բաժնում, 1947-1948 թթ.՝ Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտի գեղանկարի բաժնում։ Մասնագիտական կրթությունն ստացել է Կինեմատոգրաֆիայի համամիութենական պետական ինստիտուտում, որն ավարտել է 1954 թվականին, վերադարձել Հայաստան, աշխատել որպես կինոնկարիչ։ 1954 թվականին գործուղվել է «Լենֆիլմ», ապա հրավեր ստացել աշխատելու Հայֆիլմում[4]։ 1956 թվականից ՀԽՍՀ նկարիչների միության անդամ, 1958 թվականից՝ ԽՍՀՄ կինեմատոգրաֆիստների միության անդամ։ 1971-1982 թթ. եղել է մուլտֆիլմերի միավորման գեղարվեստական ղեկավար։ 1975-1982 թթ. եղել է Հայաստանի նկարիչների միության քարտուղար, 1988 թվականից՝ թատրոնի և կինոյի բաժանմունքի նախագահ։ 1980-1986 թթ և 1999 թվականից դասավանդել է ԵԹԿՊԻ-ում[5]
Ստեփան Անդրանիկյանի գործերից պահվում են Հայաստանի ազգային պատկերասրահում, Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանում։
2022 թվականին Սերգեյ Փարաջանովի թանգարանում տեղի է ունեցել Ստեփան Անդրանիկյանի «Հուշեր կյանքի տևողությամբ» գրքի շնորհանդեսը[6][7]։
Ստեղածգործական գործունեություն
խմբագրելՖիլմագրություն
խմբագրել- «Հասցեատիրոջ որոնումները»
- «Երբ քեզ հետ են ընկերներդ», զգեստների նկարիչ, 1955
- «Ամպրոպի արահետով», զգեստների նկարիչ, Պ. Բայտների համատեղությամբ, 1956
- «Երբ քեզ հետ են ընկերներդ», բեմադրող նկարիչ, 1956
- «Ում է ժպտում կյանքը», բեմադրող նկարիչ, 1957
- «Հյուսիսային ծիածան», բեմադրող նկարիչ, Մ. Արուտչյանի համատեղությամբ, 1960
- «Ճանապարհ», բեմադրող նկարիչ, 1961
- «Տժվժիկ», բեմադրող նկարիչ, 1961
- «Կրակ», բեմադրող նկարիչ, 1963
- «Քաղաքավարության վնասները՝ մսյո Ժակը և ուրիշները ժողովածուից», բեմադրող նկարիչ, 1964
- «Շրթներկ N 4», բեմադրող նկարիչ, 1964
- «Լալվարի որսկանը», բեմադրող նկարիչ, 1966
- «Տապը», բեմադրող նկարիչ, Մ. Առաքելյանի համատեղությամբ, 1968
- «Մենք ենք, մեր սարերը», բեմադրող նկարիչ, 1969
- «Ճանապարհ դեպի կրկես», բեմադրող նկարիչ, 1963
- «Երկունք», բեմադրող նկարիչ, 1976
- «Նռան գույնը», բեմադրող նկարիչ, 1969
- «Աղքատի պատիվը՝ Չախ-չախ թագավորը ժողովածուից», բեմադրող նկարիչ, 1969
- «Հեղնար աղբյուր», բեմադրող նկարիչ, 1970
- «Կարծր ապար», բեմադրող նկարիչ, 1974
- «Հուսո աստղը» («Մխիթար Սպարապետ»), բեմադրող նկարիչ, Ա. Պլաստիկինի համատեղությամբ,1978
- «Մահկանացուդ կնքիր թամբին», բեմադրող նկարիչ, 1979
- «Հող և ոսկի», բեմադրող նկարիչ, բեմադրող նկարիչ, 1984
- «Ալմաստ», բեմադրող նկարիչ (ֆիլմ օպերա), 1985
- «Կարոտ», բեմադրող նկարիչ, 1990
Մուլտիպլիկացիոն ֆիլմեր
խմբագրել- «Արևի հարսնացուն», բեմադրող ռեժիսոր, բեմադրող նկարիչ, սցենարի և մոնտաժի հեղինակ,1971, Համամիութենական կինոփառատոնի մրցանակ, 1973, Ալմա Աթա
- «Լիլիթ» ֆիլմի գեղարվեստական ղեկավար, 1972
- «Վին պինգվինը», բեմադրող ռեժիսոր, 1972
- «Կախարդական լավաշը», սցենարի համահեղինակ, բեմադրող համառեժիսոր Ն. Աթաջանյան, 1973
- «Կար-չկար՝ մի ոզնի կար», 1977, բեմադրող ռեժիսոր (նկարիչներ՝ Ստեփան Անդրանիկյան և Մ. Վաղարշյան), Համամիութենական կինոփառատոնի 2-րդ մրցանակ, 1978, Երևան
- «Անընկճելին», սցենարի համահեղինակ, բեմադրող ռեժիսոր։ Նկարիչ՝ Վալենտին Պոդպոմոգով, 1981
Գեղանկարչական գործեր, դիմանկարներ
խմբագրել- «Հին ընկուզենին», 1946
- «Ինքնադիմանկար» (19 տարեկան), 1946
- «Իմ անկյունը հանրակացարանում», 1948
- «Ամառային մոտիվ», 1946
- «Եկեղեցու գավիթ», 1946
- «Մերձմոսկովյան բնապատկեր», 1951
- «Տյուտչևի տունը Մուրանովո գյուղում», 1953
- «Կոլաժ նվիրված Փարաջանովի 75-ամյակին»,
- «Գրիգորի Սարկիսով» (կինոռեժիսոր),1961
- «Կոմիտասը հոգևոր ճեմարանի ուսանող», 1961
- «Բետիի դիմանկարը», 1962
- «Լեոնիդ Ենգիբարով», 1962
- «Հրաչյա Ներսիսյան», 1962
- «Սերգեյ Փարաջանովը Հաղպատում», 1968
- Նկարիչ, կինոռեժիսոր Ա. Իվանով, 1974
- Նատյուրմորտ «Նռան գույնը», 1975
- «Ավետիք Իսահակյան», 1975
- «Հին Երևանը», 1975
- «Եղիշե Չարենց», 1975
- «Տղաս, Սաշան՝ 16 տարեկանում», 1976
- «Նկարիչ Առաքել Առաքելյանի դիմանկարը», 1981
- «Գդալներով նատյուրմորտ», 1980
- «Վիլյամ Սարոյան», 1981
- «Սինյոր Մարտիրոս։ Ինքնադիմանկար», 1990
- «Նյու Յորքի կենտրոնական այգին», 1997
- «Ջոն Լենոն», 1997
- «Փարաջանովը իր մուսաների հետ», 2003
- «Ինքնանկար», 2002
- «Սերգեյ Փարաջանով», 2003
- «Սոս Սարգսյան», 2003
- «Սիամանթո», 2004
- «Իմ Կարինեն», 2007
- Նատյուրմորտ «Մենություն», 2007
Ցուցահանդեսներ
խմբագրել1954 թվականից մասնակցել է բազմաթիվ ցուցահանդեսների։ Արժանացել է միջազգային և համամիութենական մրցանակների[8]։
Անհատական ցուցահանդեսներ է ունեցել Երևանում (1978, 1982, 2003, 2014[9], 2017 (հետահայաց ցուցահանդես Հայաստանի նկարիչների միությունում[10][11]))։
Պարգևներ
խմբագրել- Հայկական ԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ (1967 թ.)
- Հայաստանի մշակույթի նախարարության ոսկե մեդալ (2010 թ.)
- Հայաստանի ժողովրդական նկարիչ (2011 թ.)
Ընտանիք
խմբագրել- Կինը՝ Կիրարինա Անդրանիկյան, զգեստների նկարիչ
- Որդին՝ Ալեքսանդր Անդրանիկյան, կինոռեժիսոր, նկարիչ
- Դուստր՝ Կարինե Անդրանիկյան, արվեստաբան
- Դուստր՝ Մարիամ Անդրանիկյան, բալետի պարուհի
Մատենագիտություն
խմբագրել- Ս. Փոշոտյան, Փոքր ֆիլմի մեծ հաջողությունը. Տժվժիկ։-«Ավանգարդ», 1961, 30 մայիսի
- Միքայել Ալեքսանդրյան, Հյուսիսային ծիածան, «Սովետական Հայաստան», Երևան, 1961
- Ա. Սահակյան, Ճանապարհ դեպի հանդիսատես։-«Ավանգարդ», Երևան, 1963, 10 հոկտեմբերի
- Ռուբեն Կարապետյան, Քայլ մեծ ուղիով։-«Սովետական Հայաստան», Երևան, 1963, 10 հոկտեմբերի
- Ա. Ա Ռեժիսորի զինակիցները։-«Էկրան», Երևան, 1969, 7 էջ, էջ 3
- Ռոբերտ Մաթոսյան, Հայկական մուլտեր։-«Ավանգարդ», Երևան, 1973, 25 փետրվարի (4 վերատպ)
- Վ. Ք. Հայֆիլմ սթիւտիօի նորագույն նախաձեռնությունը՝ կենդանի պատկերը և արդիւնքը... «Զարթօնք», Բեյրութ, 1972, 22 մայիսի (2 վերատպ)
- Անահիտ Պարսամյան, Անմիջական արվեստի լեզվով։-Հայրենիքի ձայն, Երևան, 1974, 6 մարտի (2 վերատպ)
- Ռոբերտ Մաթոսյան, Բեմադրող-նկարիչը կինոյում (մեր հարցազրույցը)։-Ֆիլմ «Երևան», 1975, 10 հուլիսի
- Սուրեն Սարուխանյան, Հայկական մուլտկինո. իրականացումներ և վրիպումներ։- «Սովետական Հայաստան», Երևան, 1976, 8 ապրիլի
- Նաիրա Ղազարյան «Դիմանկար հարցազրույց Ստեփան Անդրանիկյանի հետ», «Եթեր», 2003
- Արևիկ Բադալյան, «Նկարչին կինոյում աշխատելն ավելի բարդ է, քան թատրոնում», հարցազրույց Ստեփան Անդրանիկյանի հետ։ «Իրավունք», 2004
- Վրեժ Առաքելյան, Հարցազրույց Ստեփան Անդրանիկյանի հետ, «Իրավունք», 2007
Պատկերասրահ
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ Կյանքից հեռացել է գեղանկարիչ Ստեփան Անդրանիկյանը
- ↑ Հայաստանի Հանրապետության պատվավոր կոչումներ շնորհելու մասին
- ↑ www.websystems.am. «Ստեփան Անդրանիկյան». www.arm-cinema.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 20-ին.
- ↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.
- ↑ «Ժողովուրդը կարծես հիպնոսացված է կամ լեթարգիկ քնի մեջ․ Ստեփան Անդրանիկյանի օրագրերը...». A1Plus. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 19-ին.
- ↑ Mitk.am (2022 թ․ հուլիսի 18). «Հուշեր կյանքի տևողությամբ՝ Ստեփան Անդրանիկյանի հետ, Սերգեյ Փարաջանովի տանը» (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 19-ին.
- ↑ Գառնիկ Ստեփանյան (1973). Կենսագրական բառարան, հատոր Ա. Երևան: «Սովետական գրող». էջ 96.
- ↑ «Բեմանկարիչ և գեղանկարիչ Ստեփան Անդրանիկյանի անհատական ցուցահանդեսը». Առավոտ - Նորություններ Հայաստանից. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 20-ին.
- ↑ «Ստեփան Անդրանիկյանի հայտնի ու «չտեսնված» էսքիզները». mediamax.am (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 20-ին.
- ↑ «Ստեփան Անդրանիկյանի ստեղծագործությունների ցուցահանդեսում իր ուղին է կինոարվեստում». www.armeniatv.am. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 20-ին.(չաշխատող հղում)
Արտաքին հղումներ
խմբագրելՎիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ստեփան Անդրանիկյան» հոդվածին։ |
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ստեփան Անդրանիկյան» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 393)։ |