Սամոայի տնտեսություն
Սամոայի տնտեսություն, ազգային տնտեսություն, որը կախված է գյուղատնտեսական արտադրանքի արտահանումից, զարգացման օգնությունից և արտասահմանյան մասնավոր ֆինանսավորումից: Երկիրը խոցելի է ավերիչ փոթորիկների, երկրաշարժերի, ցունամիների նկատմամբ։ Գյուղատնտեսության ոլորտում զբաղված է աշխատուժի երկու երրորդը և ապահովում է արտահանման 9%-ը, հիմնականում կոկոսի կրեմ, կոկոսի յուղ և կոպրա: Ավտոմոբիլային ամրակների խոշոր գործարանից դուրս, արտադրական հատվածը հիմնականում վերամշակում է գյուղատնտեսական արտադրանքը: Զբոսաշրջությունը զարգացող ոլորտ է. 1996 թվականին ավելի քան 70,000 զբոսաշրջիկ է այցելել կղզիներ, իսկ 120,000՝ 2014 թվականին[1]։ Դիտորդները մատնանշում են աշխատաշուկայի ճկունությունը՝ որպես հիմնական ուժի գործոն ապագա տնտեսական առաջընթացի համար:
| Ենթակատեգորիա | • Համաշխարհային տնտեսություն • Օվկիանիայի տնտեսություն  | |
|---|---|---|
| Երկիր | Սամոա | |
| Վայր | Սամոա | |
| Անվանական ՀՆԱ | 856 626 506,024096 ԱՄՆ դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ | 4280 ԱՄՆ դոլար | |
| ՀՆԱ (ԳՀ) | 1 304 499 154 միջազգային դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ | 6640,7 միջազգային դոլար | |
| Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ | 6,6±0,1 տոկոս | |
| Ընդհանուր պահուստներ | 130 979 553 ԱՄՆ դոլար | |
| Գնաճի մակարդակ | 2,3±0,1 տոկոս | |
Առևտուր
Նոր Զելանդիան Սամոայի հիմնական առևտրային գործընկերն է, որը սովորաբար ապահովում է ներմուծման 35%-40%-ը և գնում արտահանման 45%-50%-ը: Ավստրալիան, Ամերիկյան Սամոան, ԱՄՆ և Ֆիջին նույնպես կարևոր առևտրային գործընկերներ են։ Նրա հիմնական ներմուծումն են սննդամթերքն ու խմիչքները, արդյունաբերական պաշարները և վառելիքը։ Առաջնային հատվածում (գյուղատնտեսություն, անտառային տնտեսություն և ձկնորսություն) աշխատում է աշխատուժի գրեթե երկու երրորդը և արտադրում է ՀՆԱ-ի 17%-ը: Սամոայի հիմնական արտահանումը զտված նավթն է, ձուկը և կոկոսի արտադրանքը[2]։ Ձկնորսությունը որոշակի հաջողություն է ունեցել Սամոայում, ամենամեծ արդյունաբերությունը (գլխավորվում է Van Camp-ի և StarKist-ի կողմից) հիմնված է Ամերիկյան Սամոայում:
Եկամտի աղբյուրներ
Սամոան տարեկան շատ կարևոր ֆինանսական օգնություն է ստանում արտասահմանից։ Ավելի քան 100,000 սամոացիներ, որոնք ապրում են արտասահմանում, ապահովում են եկամտի երկու աղբյուր: Նրանց ուղղակի տրանսֆերտները վերջին շրջանում կազմում են տարեկան 12,1 մլն դոլար, և նրանց բաժին է ընկնում զբոսաշրջային այցելությունների կեսից ավելին: Բացի արտագաղթած համայնքից, Սամոան նաև տարեկան ստանում է մոտ 28 միլիոն դոլարի պաշտոնական աջակցություն Չինաստանի, Ճապոնիայի, Ավստրալիայի և Նոր Զելանդիայի աղբյուրներից: Եկամտի այս երեք աղբյուրները՝ զբոսաշրջությունը, մասնավոր տրանսֆերտները և պաշտոնական տրանսֆերտները, Սամոային թույլ են տալիս ծածկել իր մշտական մեծ առևտրային դեֆիցիտը։
1960-ական թվականների վերջին Potlatch Forests, Inc.-ը (ամերիկյան ընկերություն) արդիականացրեց նավահանգիստն ու օդանավակայանը Ասաուում՝ Սավայի կղզու հյուսիսային ափին և հիմնեց փայտանյութի արտադրություն՝ Samoa Forest Products: Potlatch Forests, Inc.-ը ներդրել է մոտ 2,500,000 ԱՄՆ դոլար գերժամանակակից սղոցման գործարանում և ևս 6,000,000 ԱՄՆ դոլար մի քանի տարիների ընթացքում՝ իրենց հաստատությունների համար էլեկտրաէներգիայի, ջրի և ճանապարհներ զարգացնելու համար[3]։ Ասաուն, Potlatch սղոցագործների և Samoa Forest Products-ի հետ, 1960-ական և 1970-ական թվականներին Սավայիի ամենածանրաբեռնված մասերից մեկն էր։
Գյուղատնտեսություն
2018 թվականին Սամոայում արտադրվել է.
- 180 հազար տոննա կոկոս;
- 25 հազար տոննա տարո;
- 22 հազար տոննա բանան;
- 6,6 հազար տոննա յամ;
- 4,6 հազար տոննա արքայախնձոր;
- 4,1 հազար տոննա մանգո (ներառյալ մանգոստան և գուավա);
- 3,4 հազար տոննա պապայա;
Ինչպես նաև գյուղատնտեսական այլ ապրանքների ավելի փոքր արտադրություններ[4]։
Արտադրություն
Մինչև 2017 թվականը արդյունաբերությունը կազմում էր ՀՆԱ-ի ավելի քան մեկ քառորդը, մինչդեռ աշխատում էր աշխատուժի 6%-ից պակաս: Ամենամեծ արդյունաբերական ձեռնարկությունը Yazaki Samoa-ն էր՝ ճապոնական ընկերություն, որը վերամշակում է ավտոմոբիլային մետաղալարերի ամրագոտիներ Ավստրալիա արտահանելու համար՝ արտոնյալ շուկա մուտք գործելու պայմանագրով: Գործարանում աշխատում էր ավելի քան 2000 աշխատող և կազմում էր արտադրական հատվածի ընդհանուր արտադրանքի ավելի քան 20%-ը: Զուտ մուտքերը տարեկան կազմում էին $1,5-ից $3,03 մլն, թեև Yazaki-ից առաքումները հաշվվում էին որպես ծառայություններ (արտահանման վերամշակում) և, հետևաբար, պաշտոնապես չեն ներկայացվում որպես ապրանքների արտահանում: Yazaki Samoa-ն փակվեց 2017 թվականին[5], սակայն նույն թվականին Fero-ն, որն արտադրում էր էլեկտրահաղորդման բլոկներ, բացվեց Սամոայում՝ նույն գործարանում, որն օգտագործվում էր Yazaki-ի կողմից[6]:
Բնական աղետներ
1990-ական թվականների սկզբին երեք բնական աղետների հետևանքները հաղթահարվեցին տասնամյակի կեսերին, սակայն տնտեսական աճը կրկին սառեց տարածաշրջանային տնտեսական անկման հետևանքով: Երկարաժամկետ զարգացումը կախված է զբոսաշրջային ենթակառուցվածքի արդիականացումից, օտարերկրյա ներդրումների ներգրավումից և տնտեսության հետագա դիվերսիֆիկացումից:
1990-ական թվականների սկզբին Սամոային հարվածեց երկու խոշոր ցիկլոն։ «Օֆա» ցիկլոնը մոտ կղզու 10000 բնակիչների թողեց անօթևան 1990 թվականի փետրվարին։ «Վալ» ցիկլոնը 1991 թվականի դեկտեմբերին 13 մարդու մահվան պատճառ դարձավ և պատճառեց հարյուր միլիոնավոր դոլարների վնաս: Արդյունքում, 1989-1991 թվականներին համախառն ներքին արդյունքը նվազեց մոտ 50%-ով:
Հետագա տնտեսական խնդիրներ ի հայտ եկան 1994 թվականին՝ տարո տերևի ֆիտոֆտորոզի բռնկումով և ազգային ավիաընկերության Polynesian Airlines-ի գրեթե փլուզմամբ: Տարոն՝ արմատային մշակաբույսը, ավանդաբար Սամոայի ամենամեծ արտահանումն էր՝ 1993 թվականին ապահովելով արտահանման ողջ հասույթի կեսից ավելին: Սակայն սնկային հիվանդությունը ոչնչացրեց բույսերը, և 1994 թվականից սկսած ամեն տարի տարոյի արտահանումը կազմում է արտահանման եկամտի 1%-ից պակասը: Polynesian Airlines-ը 1994 թվականին ֆինանսական ճգնաժամի բախվեց, որը խաթարեց զբոսաշրջային արդյունաբերությունը և, ի վերջո, պահանջեց կառավարության կողմից օգնության տրամադրում:
Կառավարությունն այս ցնցումներին արձագանքեց ճանապարհաշինության և ենթակառուցվածքների վերանորոգման հիմնական ծրագրով: Ակտիվացան տնտեսական բարեփոխումները, ներառյալ փոխարժեքի վերահսկման ազատականացումը: ՀՆԱ-ի աճը վերականգնվեց մինչև ավելի քան 6% ինչպես 1995 թվականին, այնպես էլ 1996 թվականին, նախքան տասնամյակի վերջում կրկին դանդաղելը[7]։
Ապագա հեռանկարներ
Գրականություն
- Lee S.H, Kim J & Park D (2017) Demographic change and fiscal sustainability in Asia. Social Indicators Research, 134(1), 287-322.
Արտաքին հղումներ
- The economist երկրների վարկանիշն ըստ կյանքի որակի (2005)
- Համաշխարհային բանկ. Աշխարհի տնտեսությունների դասակարգում
- ՄԱԿ. Մարդկային զարգացման ինդեքսն ըստ երկրների 2005
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սամոայի տնտեսություն» հոդվածին։ |
Ծանոթագրություններ
- ↑ «Samoa - International tourism». www.indexmundi.com. Վերցված է 2022-01-17-ին.
- ↑ «Samoa». OEC. Վերցված է 24 January 2022-ին.
- ↑ «W. Samoa's valuable timber deal is signed at last». Pacific Islands Monthly. Vol. 39, no. 4. 1 April 1968. էջ 22. Վերցված է 23 August 2021-ին – via National Library of Australia.
- ↑ «Samoa production in 2018, by FAO».
- ↑ «Samoa bids farewell to Yazaki». Samoa Observer. Վերցված է 2022-01-17-ին.
- ↑ «Fero Samoa - assembly and sub-assembly expertise» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022-01-17-ին.
- ↑ «GDP growth (annual %) - Samoa». World Bank Open Data. Վերցված է 2024-03-20-ին.