Կոմորյան կղզիների տնտեսություն
Կոմորյան կղզիների տնտեսություն, ազգային տնտեսություն, որը մեծապես հիմնված է գյուղատնտեսության և ձկնորսության վրա[1]: Կոմորյան կղզիներն ունեն անբավարար տրանսպորտային կապեր, երիտասարդ և արագ աճող բնակչություն և քիչ բնական ռեսուրսներ: Աշխատուժի ցածր կրթական մակարդակը չի նպաստում տնտեսական ակտիվության կենսապահովման մակարդակին, գործազրկությունը մեծ տոկոս է կազմում և մեծ է կախվածությունը օտարերկրյա դրամաշնորհներից և տեխնիկական օգնությունից: Կոմորյան կղզիները, որոնց մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ գնահատվում է մոտ 700 դոլար, աշխարհի ամենաաղքատ և ամենաքիչ զարգացած երկրներից է: Թեև հողի որակը տարբերվում է կղզուց կղզի, լավայով պատված հողի լայն գոյացությունների մեծ մասը պիտանի չէ գյուղատնտեսության համար: Արդյունքում, բնակիչների մեծ մասն իր ապրուստը ապահովում է գյուղատնտեսությամբ և ձկնորսությամբ։ Միջին աշխատավարձը 2007 թվականին տատանվում էր օրական 3-4 դոլարի սահմաններում:
| Ենթակատեգորիա | • Համաշխարհային տնտեսություն • Աֆրիկայի տնտեսություն  | |
|---|---|---|
| Երկիր | Կոմորյան Կղզիներ | |
| Վայր | Կոմորյան Կղզիներ | |
| Անվանական ՀՆԱ | 648 920 942,738052 ԱՄՆ դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ | 1312 ԱՄՆ դոլար | |
| ՀՆԱ (ԳՀ) | 2 239 088 328 միջազգային դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ | 2751,02 միջազգային դոլար | |
| Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ | 2,2±0,1 տոկոս | |
| Ընդհանուր պահուստներ | 207 879 895 ԱՄՆ դոլար | |
| Գնաճի մակարդակ | 0,8 տոկոս | |
Գյուղատնտեսությունը, ներառյալ ձկնորսությունը, որսորդությունը և անտառային տնտեսությունը, տնտեսության առաջատար ճյուղն է։ Այն ապահովում է ՀՆԱ-ի 40%-ը, աշխատում է աշխատուժի 80%-ը և ապահովում արտահանման մեծ մասը։ Երկիրը ինքնաբավ չէ սննդի արտադրության մեջ։ Բրինձը, որը հիմնական ապրանքն է, կազմում է ներմուծման հիմնական մասը:
Կառավարությունն աշխատում է բարելավելու կրթությունը և տեխնիկական ուսուցումը, մասնավորեցնել առևտրային և արդյունաբերական ձեռնարկությունները, բարելավել առողջապահական ծառայությունները, դիվերսիֆիկացնել արտահանումը, խթանել զբոսաշրջությունը և նվազեցնել բնակչության աճի բարձր տեմպերը: Շարունակական արտաքին աջակցությունը էական է, նպատակն է հասնել ՀՆԱ-ի տարեկան 4% աճի: ՀՆԱ-ի 24 տոկոսով տրանսֆերտները Կոմորյան կղզիների տնտեսության համար ներհոսքի կարևոր աղբյուր են[2]:
1980-ական թվականներին Կոմորյան կղզիների մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն աճել է 55%-ով։ Բայց սա անկայուն դարձավ, և 1990-ական թվականներին այն կրճատվեց 42%-ով:
Տնտեսական պատմություն
Գաղութատիրության ժամանակաշրջանում ֆրանսիացիները և տեղի առաջատար քաղաքացիները հիմնել են պլանտացիաներ՝ արտահանման նպատակով կանխիկ բերք աճեցնելու համար: Նույնիսկ անկախությունից հետո ֆրանսիական ընկերությունները, ինչպիսիք են Société Bambao-ն և Établissements Grimaldi-ն, և այլ կոնցեռններ, ինչպիսիք են Kalfane and Company-ն և ավելի ուշ՝ Նախագահ Աբդալլահի Établissements Abdallah et Fils-ը, գերիշխում էին Կոմորյան կղզիների տնտեսության մեջ: Այս ընկերությունները իրենց շահույթի մեծ մասն ուղղեցին արտասահման՝ ավելի քիչ ներդրումներ կատարելով կղզիների ենթակառուցվածքում, քան անհրաժեշտ էր պլանտացիաների շահութաբեր կառավարման համար, կամ որը կարող էր օգուտ բերել այս բիզնեսի գործընկերներին: Այս մոտեցման լուրջ հետևանքն է եղել պարենային մշակաբույսերի գյուղատնտեսական հատվածի թուլացումը և դրա հետևանքով կախվածությունը արտասահմանյան սննդամթերքի, մասնավորապես՝ բրնձի ներմուծումից: 1993 թվականին Կոմորները մնացին միջազգային շուկայում այնպիսի մշակաբույսերի տատանվող գների պատանդը, ինչպիսիք են վանիլը, իլանգ-իլանգը և մեխակը[3]։
Կոմորյան կղզիները աշխարհի ամենաաղքատ երկրներից մեկն է. նրա մեկ շնչին ընկնող համախառն ազգային արդյունքը գնահատվել է 400 ԱՄՆ դոլար 1994 թվականին՝ Կոմորյան ֆրանկի հունվարյան արժեզրկումից հետո։ Թեև 1980-ական թվականներին ՀՆԱ-ն իրական արտահայտությամբ աճել է 3,1 տոկոս միջին տարեկան տեմպերով, բնակչության արագ աճը վերացրել է այդ ձեռքբերումները և մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի միջին տարեկան անկում է առաջացրել 0,6 տոկոսով: Համախառն ներքին արդյունքը իրական արտահայտությամբ աճել է 4,2 տոկոսով տարեկան 1980-1985 թվականներին, 1,8 տոկոսով 1985-1988 թվականներին և 1,5 տոկոսով 1990 թվականին: 1991 թվականին, իր վճարային հաշվեկշռի դժվարությունների պատճառով, Կոմորյան կղզիները իրավասություն ստացան մասնակցելու Աջակցության հատուկ ծրագրին Ենթասահարյան Աֆրիկայի՝ պարտքերի պատճառով տառապող երկրների համար[3]:
Տնտեսությունը հիմնված է մասնավոր սեփականության վրա, հաճախ օտարերկրյա ներդրողների կողմից: Ազգայնացումը, նույնիսկ Soilih-ի տարիներին, սահմանափակ է եղել։ Soilih-ն օտարեց արտասահմանյան նավթային ընկերության օբյեկտները, բայց միայն այն բանից հետո, երբ Մադագասկարի կառավարությունը տիրացավ այդ երկրում ընկերության գործարաններին: Աբդալլահի կառավարությունը, չնայած տնտեսության մեջ օտարերկրյա մասնակցության համար իր բաց լինելուն, ազգայնացրեց Société Bambao-ն և մեկ այլ ֆրանսիական կապիտալացված ընկերություն՝ Comoran Meat Company (Société Comorienne des Viandes—Socovia), որը մասնագիտացած էր կղզիներում մսի և այլ մթերքների վաճառքով։ Ազգայնացումը կարճատև էր, քանի որ Socovia-ն և պետական այլ ձեռնարկությունները լուծարվեցին կամ սեփականաշնորհվեցին որպես տնտեսական վերակազմավորման ջանքերի մի մաս 1992 թվականին[[3]։
1978 թվականին Ֆրանսիայի հետ Աբդալլահի ռեժիմի մերձեցումից հետո Կոմորյան տնտեսությունը ավելի ու ավելի մեծ կախվածություն ունեցավ ֆրանսիական օգնությունից, ինչպես նաև այլ կառավարությունների և միջազգային կազմակերպությունների օգնությունը: Մինչև 1990 թվականը, երբ Կոմորները ավարտեցին բանակցությունները ԱՄՀ-ի հետ տնտեսական վերակազմավորման ծրագրի համար, հանրապետության ընդհանուր արտաքին պետական պարտքը կազմում էր 162,4 միլիոն ԱՄՆ դոլար, ինչը հավասար է ՀՆԱ-ի մոտ երեք քառորդին: Կառավարությունը հետաձգեց կառուցվածքային ճշգրտման պլանի իրականացումը և Համաշխարհային բանկի և ԱՄՀ-ի կողմից հանձնարարվեց դա անել մինչև 1992 թվականի սեպտեմբերը: Ծրագրի առաջարկությունները ենթադրում էին 9,000 պետական ծառայողներից մոտ 2800-ի ազատումը՝ ի թիվս այլ ոչ հանրաճանաչ միջոցառումների: ԱՄՀ-ն Կոմորներին 1,9 միլիոն ԱՄՆ դոլարի նոր վարկ է տրամադրել 1994 թվականի մարտին Կառուցվածքային ճշգրտման ծրագրի շրջանակներում: 1994–1996 թվականներին Կոմորյան կղզիները ձգտում էին 4 տոկոս տնտեսական աճի, ինչպես նաև 1995–1996 թվականներին 4 տոկոս գնաճի տեմպերի: 1994 թվականի աճի տեմպը, սակայն, գնահատվել է ընդամենը 0,7 տոկոս, իսկ գնաճը` 15 տոկոս։ Միևնույն ժամանակ, մասնավոր ձեռնարկատիրությունը խրախուսելու և գործազրկությունը նվազեցնելու համար նախատեսված քայլով 1993 թվականի մայիսին ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագիրը Կոմորներին 2 միլիոն ԱՄՆ դոլարի վարկ տրամադրեց այս ոլորտներում ծրագրերի համար: 1994 թվականի հունվարին Եվրոպական զարգացման հիմնադրամը (EDF) Կոմորյան կղզիներին տրամադրեց 1,3 միլիոն եվրոպական արժույթի միավոր՝ փոքր բիզնեսը զարգացնելու համար: Կոմորները նաև ստացել են 5,7 միլիոն ֆրանսիական ֆրանկ Ֆրանսիական օգնության և համագործակցության հիմնադրամից՝ գյուղատնտեսության և գյուղական զարգացման համար[3]:
1994 թվականի սկզբին երկու նախագծերն էլ մեծ խոստումներ չեն տվել: Միևնույն ժամանակ, կղզիները չեն կարողացել զարգացնել տեղական ռեսուրսները կամ ստեղծել ենթակառուցվածքներ, որոնք անհրաժեշտ են տնտեսական զարգացման համար: Մի քանի հաջողությունները ներառում էին ազգային լրատվամիջոցների ստեղծումը և հանրային առողջության, կրթության և հեռահաղորդակցության ոլորտում սահմանափակ բարելավումները: ԱՄՆ զարգացման աջակցությունը, որը կազմում էր 700,000 ԱՄՆ դոլար 1991 ֆինանսական տարում, կառավարվում էր CARE-ի՝ ոչ կառավարական կազմակերպության կողմից և հիմնականում կենտրոնացած էր անտառների վերականգնման, հողի պահպանման և կայուն գյուղատնտեսության վրա[3]։
Կոմորները պաշտոնապես մասնակցել են Աֆրիկյան ֆրանկի գոտուն (Communauté Financière Africaine — CFA) 1979 թվականից։ Աֆրիկյան ֆրանկը գնահատվում էր մեկ ֆրանսիական ֆրանկ[3]։
Աշխատանքի ազգային կազմակերպությունը՝ Կոմորների բանվորների միությունը (Union des Travailleurs des Comores), նույնպես կենտրոնակայան ուներ Մորոնիում։ Գործադուլներն ու աշխատավորների ցույցերը հաճախ տեղի են ունեցել ի պատասխան քաղաքական ճգնաժամերի, միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունների կողմից հանձնարարված տնտեսական վերակազմավորման և կառավարության կողմից ամիսներ շարունակ պետական ծառայողների վարձատրության ուշացման[3]։ 2009 թվականին միջին աշխատավարձը կազմել է 0,80 դոլար մեկ աշխատաժամանակի համար:
Գյուղատնտեսություն, ձկնորսություն, անտառային տնտեսություն
Գյուղատնտեսությունը, որը ներառում է բնակչության ավելի քան 80%-ը և համախառն ներքին արդյունքի 40%-ը, ապահովում է գրեթե բոլոր արտարժութային եկամուտները: Ծառայությունները, ներառյալ զբոսաշրջությունը, շինարարությունը և առևտրային գործունեությունը, կազմում են ՀՆԱ-ի մնացած մասը: Պլանտացիաները ներգրավում են կղզիների հիմնական բերքը՝ վանիլ, մեխակ, օծանելիքի էսենցիաներ և կոպրա: Կոմորյան կղզիները իլանգ-իլանգի էսենցիայի առաջատար արտադրողն է աշխարհում, որն օգտագործվում է օծանելիքի արտադրության մեջ: Այն նաև աշխարհում երկրորդն է վանիլի արտադրությամբ՝ Մադագասկարից հետո: Սննդամթերքի հիմնական մշակաբույսերն են կոկոսը, բանանը և կասավան: Պարենային ապրանքները կազմում են ընդհանուր ներմուծման 32%-ը։
Արտաքին հղումներ
- Comoros latest trade data on ITC Trade Map
- Letter of Intent and a Memorandum of Economic Policies of the government of Union of the Comoros PDF file
- MFW4A Comoros Financial Sector Profile
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոմորյան կղզիների տնտեսություն» հոդվածին։ |
Ծանոթագրություններ
- ↑ «Comoros». Վերցված է 28 October 2019-ին.
- ↑ MFW4A Արխիվացված Մայիս 13, 2011 Wayback Machine
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Comoros: Country Studies - Federal Research Division, Library of Congress