Վիքիպեդիա

Սարգիս Հայկունի

բանահավաք, ազգագրագետ

Սարգիս Գուրգենի Հայկունի (Սարգիս Ղազարյան, նոյեմբերի 2, 1832(1832-11-02), Տրապիզոնի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն - հունվարի 14, 1908(1908-01-14), Վաղարշապատ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն), բանահավաք, ազգագրագետ։

Սարգիս Հայկունի
Ծնվել էնոյեմբերի 2, 1832(1832-11-02)
ԾննդավայրՏրապիզոնի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն
Մահացել էհունվարի 14, 1908(1908-01-14) (75 տարեկան)
Մահվան վայրՎաղարշապատ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
ՔաղաքացիությունFlag of the Ottoman Empire (1844–1922).svg Օսմանյան կայսրություն և Flag of Russia.svg Ռուսական կայսրություն
Մասնագիտությունբանահավաք, ազգագրագետ և ուսուցիչ
ԵրեխաներԳուրգեն Հայկունի

Գուրգեն Հայկունու հայրը։

ԿենսագրությունԽմբագրել

Սարգիս Հայկունին ծնվել է 1832 թվականին, Տրապիզոնի նահանգի Զեֆանոս գյուղում։ Եղել է ուսուցիչ Տրապիզոնում, Վանում, Արդվինում, Ալաշկերտում։ Աշխատակցել Է «Հայրենիք», «Մասիս», «Երկրագունդ» պարբերականներին։ 1893 թվականից ապրել է Վաղարշապատում։ Ուսումնասիրել է Հայաստանի հայ և այլազգի բնակչության կենցաղն ու սովորույթները («Բագրևանդ, Ջրաբաշխ գավառ», 1894, «Յուսէփցի ազգատողմ եւ տորօրինակ աւազակ Աբրիեոմ Տրապիզոնի հայ գիւղերու մէջ 1795-1840 թվականներ», 1905)։ Հայկունին հայտնաբերել և գրառել է «Սասնա ծռերի» Արարատյան, Մոկաց, Շատախի, Խլաթի պատումները, ինչպես նաև «Մոքոս» (1896) վիպերգը։ Գրառումները 1895-1896 թվականներին լույս են տեսել «Արարատ» հանդեսում և առանձին գրքերով։ Համակարգել և «Էմինյան ազգագրական ժողովածուի» Բ, Դ, Ե, Զ հատորներում (1901-1906) հրապարակել է իր գրառած (շուրջ 50 բարբառով) բանահյուսական գործերը[1]։

Զբաղվել է նաև ժողովրդական իրավագիտության հարցերով, «Ժամանակակից հայերի սովորության իրավունքը» (անտիպ, Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանի մրցանակ)։ «Ազգագրական բառարան»-ը և այլ ուսումնասիրություններ անտիպ են։ Գրառել է նաև առակներ («Կենդանական վեպ», հ. 1, 1907), որոնց մի մասը տպագրել է առանձին գրքով[2]։

Սարգիս Հայկունին մահացել է 1908 թվականին, Վաղարշապատում։

ՊարգևներԽմբագրել

  • Արժանացել է Լազարյան ճեմարանի մրցանակի։

ԵրկերԽմբագրել

  • Բագրեւանդ։ Մասն Ա։ Ջրաբաշխ գաւառ, [Վաղարշապատ], տպարան Մայր Աթոռոյ Ս. Էջմիածնի, 1894[3][4]։
  • Մօքոս։ Ժողովրդական վէպ (Չարսանճագի բարբառով), Էջմիածին, տպարան Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի, 1896[5]։
  • Բարակ շահ եւ Անուշ շահ։ (Մոկաց բարբառով ժողովրդական վէպ), Վաղարշապատ, տպարան Մայր Աթոռոյ Ս. Էջմիածնի, 1901[6]։
  • Էմինեան ազգագրական ժողովածու։ Հատոր Ա։ Փշրանք Շիրակի ամբարներից, Մոսկուա - Ալէքսանդրապօլ, Լազարեան ճեմարանի արեւելեան լեզուաց հրատարակչություն, 1901[7]։
  • Էմինեան ազգագրական ժողովածու։ Հատոր Բ։ Ժողովրդական վէպ եւ հէքէաթ, Լազարեանց Ճեմարան Արևելեան լեզուաց, Մոսկուա - Վաղարշապատ, 1901[8]։
  • Էմինեան ազգագրական ժողովածու։ Հատոր Դ։ Ժողովրդական հէքեաթ, Լազարեանց Ճեմարան Արևելեան լեզուաց, Մոսկուա - Վաղարշապատ, 1902[9]։
  • Էմինեան ազգագրական ժողովածու։ Հատոր Ե։ Հայ-քրդական վէպ, Լազարեանց Ճեմարան Արևելեան լեզուաց, Մոսկուա - Վաղարշապատ, 1904[10]։
  • Յուսէփցի ազգատոհմ եւ տարօրինակ աւազակ Աբրիեօմ Տրապիզոնի հայ գիւղերու մէջ։ 1795-1840, Վաղարշապատ, տպարան Ս. Էջմիածնի, 1905[11][12]։
  • Էմինեան ազգագրական ժողովածու։ Հատոր Զ Ժողովրդական երգ, առած, ասած, հանելուկ, երդում, օրհնանք, անէծք եւ այլն, Լազարեանց Ճեմարան Արևելեան լեզուաց, Մոսկուա - Վաղարշապատ, 1906[13]։
  • Ժողովրդական երգ, առած, ասած, հանելուկ, երդում, օրհնանք, անէծք և այլն։ Լազարեան Ճեմարան Արեւելեան Լեզուաց, 1906[14]։
  • Ժողովրդական առակներ։ Կենդանական վէպեր։ Գրքոյկ Ա, Վաղարշապատ, տպ. Ս. Էջմիածին, 1907[15]։

ԳրականությունԽմբագրել

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ «Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005։»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-07-18-ին։ Վերցված է 2019-07-18 
  2. ↑ «AV Production - Սարգիս Հայկունի»։ avproduction.am։ Վերցված է 2019-07-18 
  3. ↑ «Բագրեւանդ ջրաբաշխ գաւառ»։ aua.am։ Վերցված է 2019-07-18 
  4. ↑ Հայկունի Սարգիս (1894)։ Բագրեւանդ. Մասն Ա։ Ջրաբաշխ գաւառ։ Վաղարշապատ: Տպարան Մայր Աթոռոյ Ս. Էջմիածնի 
  5. ↑ Հայկունի Սարգիս (1896)։ Մօքոս: Ժողովրդական վէպ (Չարսանճագի բարբառով)։ Էջմիածին: տպ. Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի 
  6. ↑ Հայկունի Սարգիս (1901)։ Բարակ շահ եւ Անուշ շահ։ Մոկաց բարբառով ժողովրդական վէպ։ Վաղարշապատ: Տպարան Մայր Աթոռոյ Ս. Էջմիածնի 
  7. ↑ Հայկունի Սարգիս, Լազարեանց Ճեմարան Արևելեան լեզուաց, eds. (1901)։ Էմինեան ազգագրական ժողովածու. Հատոր Ա։ Փշրանք Շիրակի ամբարներից = Эминскiй этнографическiй сборникъ: Выпускъ I. Этнографическiе матерiалы, собранные Ал. Мхитарянць։ Մոսկուա - Ալէքսանդրապօլ: Լազարեան ճեմարանի արեւելեան լեզուաց հրատ 
  8. ↑ Հայկունի Սարգիս, Լազարեանց Ճեմարան Արևելեան լեզուաց, eds. (1901)։ Էմինեան ազգագրական ժողովածու. Հատոր Բ։ Ժողովրդական վէպ եւ հէքէաթ = Эминскiй этнографическiй сборникъ: Выпускъ II. Армянскiй народный эпосъ и сказки, собранныя С. Айкуни։ Մոսկուա - Վաղարշապատ: Тип. Варвары Гатцукъ 
  9. ↑ Հայկունի Սարգիս, Լազարեանց Ճեմարան Արևելեան լեզուաց, eds. (1902)։ Էմինեան ազգագրական ժողովածու. Հատոր Դ։ Ժողովրդական հէքեաթ = Эминскiй этнографическiй сборникъ: Выпускъ IV. Армянскія народныя сказки, собранныя С. Айкуни։ Մոսկուա - Վաղարշապատ: Тип. Варвары Гатцукъ 
  10. ↑ Հայկունի Սարգիս, Լազարեանց Ճեմարան Արևելեան լեզուաց, eds. (1904)։ Էմինեան ազգագրական ժողովածու. Հատոր Ե։ Հայ-քրդական վէպ = Эминскiй этнографическiй сборникъ: Выпускъ V. Армено-курдскій эпосъ, собр. С. Айкуни։ Մոսկուա - Վաղարշապատ: Тип. Х. Бархударянъ 
  11. ↑ Հայկունի Սարգիս (1905)։ Յուսէփցի ազգատոհմ եւ տարօրինակ աւազակ Աբրիեօմ Տրապիզոնի հայ գիւղերու մէջ։ 1795-1840։ Վաղարշապատ: տպ. Ս. Էջմիածնի 
  12. ↑ Հայկունի Սարգիս (1905)։ Յուսէփցի ազգատոհմ եւ տարօրինակ աւազակ Աբրիեօմ։ Տրապիզոնի հայ գիւղերու մէջ 1795-1840 (հայերեն)։ տպ. Մայր Աթոռոյ Ս. Էջմիածնի 
  13. ↑ Հայկունի Սարգիս, Լազարեանց Ճեմարան Արևելեան լեզուաց, eds. (1906)։ Էմինեան ազգագրական ժողովածու. Հատոր Զ։ Ժողովրդական երգ, առած, ասած, հանելուկ, երդում, օրհնանք, անէծք եւ այլն = Эминскiй этнографическiй сборникъ: Выпускъ VI. Народныя армянскія пѣсни, пословицы, поговорки, заклинанія и проч., собранные С. Айкуни։ Մոսկուա - Վաղարշապատ: Тип. Х. Бархударянцъ 
  14. ↑ Հայկունի Սարգիս (1906)։ Ժողովրդական երգ, առած, ասած, հանելուկ, երդում, օրհնանք, անէծք եւ այլն (հայերեն)։ Լազարեան Ճեմարան Արեւելեան Լեզուաց 
  15. ↑ Հայկունի Սարգիս (1907)։ Ժողովրդական առակներ։ Կենդանական վէպեր։ Գրքոյկ Ա։ Վաղարշապատ: տպ. Ս. Էջմիածին 
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 196)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սարգիս_Հայկունի&oldid=8475129» էջից